Hashimoto – przyczyny, objawy, leczenie. Czy Hashimoto utrudnia zajście w ciążę?

Choroba Hashimoto – czym jest?

Choroba Hashimoto jest znana również jako przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy lub przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn niedoczynności tarczycy.

Oprócz klasycznej postaci choroby Hashimoto wyróżniamy także kilka innych wariantów tej choroby:

• włóknisty – występuje głównie u starszych kobiet;
• IgG4-zależny – rodzaj zapalenia tarczycy o agresywnym przebiegu;
• młodzieńczy – występujący poniżej 18. roku życia;
• poporodowe zapalenie tarczycy – występuje u około 8% kobiet w okresie roku od porodu.

Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy – co to właściwie oznacza?

Schorzenia autoimmunologiczne polegają na tym, że układ immunologiczny atakuje własne komórki organizmu. Oznacza to, że układ odpornościowy atakuje tarczycę, co doprowadza do uszkodzenia jej miąższu i powoduje, że tarczyca nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów.

W chorobie Hashimoto stwierdzane jest podwyższone miano przeciwciał przeciw peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) albo przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG) lub obu tych przeciwciał, a także występowanie nacieku limfocytarnego w obrębie tarczycy.

Warto wspomnieć, że u pacjentów z chorobą Hashimoto czasami występują również inne choroby autoimmunologiczne, takie jak np. reumatoidalne zapalenie stawów.

Dlaczego choroba Hashimoto występuje częściej u kobiet?

Obecność odczynów autoimmunologicznych skierowanych przeciwko antygenom tarczycy występują u aż 10 do 20% kobiet.

Jedna z hipotez dotyczących częstszego występowania choroby Hashimoto u kobiet zakłada, że wyłączenie jednego z dwóch chromosomów X u kobiet powoduje powstanie niewystarczającą ekspresję autoantygenów, co może być przyczyną zwiększonej częstości występowania chorób autoimmunologicznych u kobiet.

Choroba Hashimoto – jakie są jej przyczyny?

Podwyższony poziom przeciwciał przeciwtarczycowych oraz naciek limfocytarny doprowadzają do jej uszkodzenia, co upośledza pracę tarczycy.

Zmniejszone wydzielanie hormonów tarczycy powoduje, że przysadka mózgowa wydziela większe ilości TSH podejmując próbę skompensowania niedostatecznej pracy gruczołu. W zaawansowanej fazie choroby Hashimoto jest to jednak niemożliwe.

Nieleczona niedoczynność tarczycy cechuje się zatem podwyższonym stężeniem TSH, a obniżonym poziomem hormonów tarczycy.

Choroba Hashimoto – patogeneza

Patogeneza choroby Hashimoto jest wieloczynnikowa. Mają w niej udział zarówno czynniki środowiskowe, jak i genetyczne prowadzące do nieprawidłowości układu immunologicznego.

Istotne znaczenie w rozwoju choroby Hashimoto przypisuje się między innymi genom związanym z układem HLA, czyli układem zdolności tkankowej. Na jej rozwój mogą jednak wpływać również inne czynniki genetyczne.

Wśród czynników środowiskowych, jednym z najistotniejszych jest niedobór jodu, a także (choć w mniejszym stopniu) niedobór selenu.

Dlaczego niedobór jodu powoduje niedoczynność tarczycy?

Jod jest niezbędnym mikroelementem niezbędnym do produkcji hormonów tarczycy. Oznacza to, że niedobór jodu powoduje, że tarczyca nie posiada kluczowego składnika, aby wytworzyć hormony tarczycy w wystarczającej ilości, co może przyczynić się do tego, że u pacjenta pojawią się objawy niedoczynności tarczycy.

Choroba Hashimoto – diagnostyka

W diagnostyce choroby Hashimoto wykorzystuje się dokładny wywiad lekarski uwzględniający objawy odczuwane przez pacjenta, a także badania laboratoryjne ukazujące pracę tarczycy oraz badania dodatkowe, takie jak USG tarczycy.

Badania laboratoryjne wykonywane przy podejrzeniu choroby Hashimoto to:

• oznaczenie stężenia TSH (hormonu wytwarzanego przez przysadkę mózgową, który steruje pracą tarczycy) – jest to pierwsze badanie przesiewowe wykonywane, gdy lekarz podejrzewa niedoczynność tarczycy;
• poziom hormonów tarczycy (fT4, fT3);
• oznaczenie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych – rutynowo oznacza się przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) oraz przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG).

W USG tarczycy obserwowane jest powiększenie tarczycy (wole) lub wręcz przeciwnie, jej zmniejszenie oraz hipoechogeniczną strukturę miąższu tarczycy. Często zauważa się również powiększone węzły chłonne. Monitorowanie osób z chorobą Hashimoto za pomocą USG tarczycy jest ważne ze względu na zwiększone ryzyko zachorowania na raka tarczycy – dokładniej raka brodawkowatego tarczycy. W przypadku znalezienia podejrzanych zmian wykonuje się biopsję aspiracyjną cienkoigłową tarczycy.

Choroba Hashimoto – czym charakteryzuje się przebieg choroby?

Przebieg choroby Hashimoto można podzielić na cztery następujące po sobie fazy.

Pierwsza faza choroby Hashimoto charakteryzuje się występowaniem wyłącznie dyskretnych cech aktywacji immunologicznej (np. zaburzeń skupiania się makrofagów). Poziom hormonów tarczycy, TSH i przeciwciał tarczycowych jest prawidłowy. Na tym etapie nie pojawiają się jeszcze żadne objawy choroby Hashimoto.

W drugiej fazie choroby dochodzi do podwyższenia stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych - jednego lub obu typów. W większości przypadków stężenie TSH nadal jest prawidłowe, nie stwierdza się także niedoboru hormonów tarczycy. Może dojść nawet do przejściowej, subklinicznej nadczynności tarczycy spowodowanej niszczeniem miąższu tarczycy i uwolnieniem zmagazynowanych w nim hormonów tarczycy.

Faza trzecia to faza subklinicznej niedoczynności tarczycy. Charakteryzuje się ona podwyższonym stężeniem TSH. Poziom hormonów tarczycy wciąż jest prawidłowy. To, czy wystąpią objawy choroby Hashimoto, a także ich nasilenie jest zmienne osobniczo.

Faza 4 to jawna, czyli pełnoobjawowa niedoczynność tarczycy. W tej fazie oprócz podwyższonego TSH obserwuje się obniżenie poziomu hormonów tarczycy, co skutkuje występowaniem objawów niedoczynności tarczycy.

Jakie są objawy choroby Hashimoto?

Objawy choroby Hashimoto wynikają z niedoboru hormonów tarczycy, a więc są objawami niedoczynności tarczycy. Należą do nich:

• osłabienie i przewlekłe zmęczenie;
• zaburzenia snu;
• wahania nastroju, czasami także inne objawy psychiczne;
• obrzęki i uczucie ciężkości;
• bóle głowy,
• bóle mięśni i stawów;
• zimne dłonie i stopy, zwiększone odczuwanie zimna;
• nadmierne wypadanie włosów, łamliwość paznokci;
• sucha skóra;
• zaburzenia miesiączkowania i obfite miesiączki;
• dolegliwości trawienne.

Dodatkowo, w wyniku spadku tempa metabolizmu spowodowanego niedoborem hormonów tarczycy może dojść do rozwoju insulinooporności, a nawet cukrzycy typu 2.

Zmiany w szlakach metabolizmu tłuszczu mogą doprowadzić do wystąpienia miażdżycy, zwiększenia ryzyka incydentów sercowo naczyniowych, co jest szczególnie niebezpieczne dla pacjentów z chorobą Hashimoto, którzy mają oprócz tego choroby serca.

Choroba Hashimoto a ciąża

Zaburzenia czynności tarczycy – zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy – mogą wiązać się z problemami z zajściem w ciążę. Wynikają one z zaburzenia pracy jajników i nieregularnych miesiączek. Mają one związek zarówno z obniżoną płodnością, jak i zwiększonym odsetkiem poronień u pacjentek z niedoczynnością tarczycy. Ze względu na to pacjentki z chorobą Hashimoto powinny być podczas ciąży objęte szczególną kontrolą.

Nie sprawia to jednak, że pacjentki chore na chorobę Hashimoto nie mogą zajść w ciążę. Badania pokazały, że prawidłowe leczenie choroby Hashimoto lewotyroksyną zmniejsza odsetek poronień, nadciśnienia indukowanego ciążą i innych powikłań położniczych.

Choroba Hashimoto – leczenie

W leczeniu niedoczynności tarczycy główne znaczenie ma leczenie farmakologiczne, jednak coraz większe znaczenie przypisuje się diecie, która ma wspomagać niwelowanie objawów choroby Hashimoto.

Choroba Hashimoto – farmakoterapia

W leczeniu choroby Hashimoto stosuje się leczenie substytucyjne. Oznacza to, że pacjenci dotknięci tą chorobą muszą przyjmować hormony tarczycy, najczęściej w formie tabletek zawierających lewotyroksynę. Tabletki te przyjmuje się rano, na czczo, co najmniej 30 minut przed pierwszym posiłkiem.

Bardzo istotny jest właściwy dobór dawki przez lekarza i regularne monitorowanie leczenia choroby Hashimoto. Wykorzystuje się do tego najczęściej oznaczenie stężenia TSH.

Choroba Hashimoto – dieta

Leczenie Hashimoto można wspomagać za pomocą diety. Właściwie dobrana dieta może spowalniać zachodzące w organizmie zmiany zapalne oraz łagodzić objawy choroby.

Istotne jest utrzymanie właściwej kaloryczności diety, dobranej do masy ciała pacjentów. Ważne jest także aby rozkład makroskładników w diecie był odpowiedni. W skomponowaniu diety może okazać się pomocna konsultacja dietetyczna.