Wprowadzenie do rodzicielstwa wolnego wybiegu
Rodzicielstwo wolnego wybiegu to specyficzne podejście, którego istotą jest zapewnienie dzieciom autentycznej, nieskrępowanej przestrzeni do rozwoju i kształtowania samoistności. To filozofia wychowania osadzona na fundamencie szacunku i głębokiego zaufania do kompetencji dziecka. Przeciwnicy tej metody pewnie powiedzieliby, że to instrukcja tego, jak zaniedbać własne dziecko, co jest oczywistą nieprawdą.
W tym modelu rodzicie proponują po prostu niezależność i wolny wybór (oczywiście wszystko z umiarem i tylko wtedy, kiedy służy to rozwojowi). Co istotne, rodzicielstwo wolnego wybiegu kładzie nacisk na zbudowanie zdrowej relacji między rodzicami i dziećmi, która opiera się na wsparciu, a nie na nieustannej kontroli.
Co oznacza to w praktyce? W skrócie – rodzice przyznają swoim dzieciom swobodę podejmowania decyzji i dokonywania wyborów (także tych błędnych), z całym dobrodziejstwem ponoszenia konsekwencji tychże. Proces ten odbywa się oczywiście z uwzględnieniem żelaznych zasad bezpieczeństwa, które powinny być dostosowywane do danej sytuacji. Zasady te również ewoluują wraz z wiekiem dziecka.
Inne granice są ustalane dla trzylatka, a inne dla dziecka dziesięcioletniego. Podstawowa zasada pozostaje jednak stała – zamiast stawiać wokół dziecka złotą klatkę i ochraniać je za wszelką cenę, lepiej jest nauczyć je latać.
Dojrzewanie dzieci do samodzielności i odpowiedzialności nie następuje spontanicznie. Jest to złożony proces, który bywa często dla opiekunów frustrujący, a niekiedy – napawający lękiem. Zawsze jest jednak wart swojej ceny, szczególnie jeśli myślimy o długoterminowym rozwoju naszej pociechy. Nasze zaufanie i szacunek dla dokonywanych wyborów są niezastąpione w budowaniu dziecięcej pewności siebie.
Przeczytaj również:
Toksyczna matka – czyli jaka? Jak sobie radzić z jej zachowaniem?
Zalety rodzicielstwa wolnego wybiegu kontra rodzice helikoptery
Korzyści płynących z rodzicielstwa wolnego wybiegu jest więcej. O kilku już było wspominane wyżej. Najważniejsze jest przesłanie, że dziecko, któremu pozwalamy na samodzielność, staje się samodzielne. Proste.
Nie wyręczajmy więc naszych pociech, nie ułatwiajmy im za bardzo życia. Niech próbują swoich sił mierząc się z trudnościami.
Dziecko, które samodzielnie poradziło sobie z konfliktem w piaskownicy lub które samo zdecydowało, na co wydać swoje pierwsze kieszonkowe (nawet jeśli z naszej – dorosłej – perspektywy był to absurdalny wybór), buduje w sobie przekonanie, że ze wszystkim sobie poradzi. Dzieci wychowane w ten sposób są często bardziej pewne siebie i mają większe szanse na odniesienie sukcesu w życiu, ponieważ ich sukces nie zależy od ciągłej aprobaty i pomocy dorosłych. Mają głęboką świadomość własnej mocy sprawczej.
W kontrze do tego stylu wychowania stoją tzw. rodzice helikoptery. Jak łatwo można się domyślić, tak określani opiekunowie nieustannie „krążą nad dzieckiem”, gotowi w każdej sekundzie interweniować, rozwiązywać problemy i usuwać wszelkie przeszkody.
Ta destrukcyjna, nadmierna ingerencja odbiera możliwość rozwijania się we własnym tempie i stylu. Na koniec dziecko zostaje w przekonaniu, że nic nie umie i z niczym samo sobie nie poradzi.
To właśnie wyzwania – nawet te najmniejsze – jak źle zawiązany but czy przysłowiowa kłótnia o łopatkę w czasie zabawy na placu zabaw – stanowią pierwsze, bezpieczne lekcje życia. „Wolny wybieg” pozwala dzieciom nauczyć się rozwiązywać problemy i ponosić konsekwencje podejmowanych decyzji.
Kształtuje umiejętność radzenia sobie z trudnościami w sposób samodzielny, co w psychologii jest określane jako rezyliencja (czyli odporność psychiczna). To jak ważny mięsień, który wymaga regularnego ćwiczenia od najmłodszych lat.
Warto dodać, że ten system wychowania pozwala również na rozwój umiejętności społecznych i emocjonalnych dzieci, co jest absolutnie kluczowe w dzisiejszych czasach.
Przeczytaj również:
Ojciec dziecka za mało się stara
Co warto wiedzieć o tzw. wolnym wybiegu na linii rodzice–dzieci
Jaka jest więc nasza rola w tym wszystkim? W odpowiedzi na to pytanie pomocna będzie metafora. Otóż, jesteśmy jak latarnia morska. Nie holujemy statku do portu, ale wskazujemy mu bezpieczną drogę, świecimy w ciemności i jesteśmy stałym, pewnym punktem na horyzoncie.
W prostym tłumaczeniu – powinniśmy dawać dzieciom przestrzeń do rozwoju i samodzielności, ale jednocześnie zapewniać im bezpieczeństwo i wsparcie. To nieustanny taniec, codzienne kalibrowanie bliskości i dystansu.
Dzieci potrzebują opiekunów, którzy będą im pomagać w uczeniu się dokonywania wyborów. Kiedy dziecko przyjdzie do nas z pewną trudnością, naszym zadaniem nie jest podawanie gotowych odpowiedzi, ale zadawanie dobrych pytań, tak jak było to za czasów Sokratesa.
Zamiast podawać gotową receptę, odbij piłeczkę zdaniem: „A jak myślisz, co można z tym zrobić?”, „Jaki masz na to pomysł?”. Prawda, że to niewiele? Zastosuj taką formułę, a zobaczysz, jak bardzo takie pytanie potrafi otworzyć umysł.
Jako rodzice powinniśmy być również świadomi swoich emocji i unikać nadopiekuńczości, aby dzieci mogły rozwijać swoją tożsamość. A to jest chyba najtrudniejsza część tej układanki – zapanowanie nad własnym lękiem. Lękiem, że dziecko spadnie, zgubi się, zostanie skrzywdzone. Ten lęk jest naturalny, ale nie może stać się smyczą.
My – rodzice, nauczyciele – jesteśmy lustrem. Dzieci nie uczą się poprzez nasze kazania, ale poprzez obserwację tego, co robimy. Jeżeli sami boimy się świata i na każdym kroku widzimy zagrożenie, przekazujemy ten lęk naszym dzieciom.
Budowanie samodzielności z kolei zaczyna się od małych rzeczy, np. od:
pozwolenia na samodzielne ubranie się (nawet jeśli potrwa to wieki i skarpetki będą nie do pary);
posprzątania swojego pokoju (co z tego, że ten nadal będzie brudny, tylko rzeczy zostaną poupychane po szufladach);
zrobienia kanapki (i przymknięciu oka na pozostawione dookoła resztki i nieumyte sztućce i talerze).
Wady rodzicielstwa wolnego wybiegu
Model wychowania wolnego wybiegu nie jest wolny od wad i ma swoich krytyków. Takie rodzicielstwo bywa kontestowane za rzekomy brak dostatecznej opieki nad dziećmi (najwięcej obiekcji zgłaszanych jest przez rodziców helikopterów, czyli zwolenników bardziej interwencyjnych metod wychowawczych).
Takie rodzicielstwo punktowane jest także za hipotetyczne doprowadzanie do braku dyscypliny i odpowiedzialności u dzieci. Wszystkie obawy wynikają z błędnego postrzegania tego stylu. Nie jest to anarchia a autonomia – tylko w bezpiecznych ramach.
Wiele badań wskazuje, że rodzicielstwo wolnego wybiegu – a szerzej: wychowanie oparte na wspieraniu autonomii – jest korzystne dla rozwoju dzieci, buduje ich odporność psychiczną i kompetencje, których nadmierna kontrola nigdy nie jest w stanie dostarczyć.
Przeczytaj również:
Rodzina patchworkowa – co to znaczy, wady i zalety
Wyzwania w praktykowaniu rodzicielstwa wolnego wybiegu
Należy otwarcie przyznać, że praktykowanie tego modelu nie jest pozbawione trudności. Jednym z głównych wyzwań jest znalezienie równowagi między dawaniem dzieciom przestrzeni do rozwoju a zapewnieniem im bezpieczeństwa. Gdzie jest granica? Odpowiedź zależy od dziecka, od jego temperamentu, od dojrzałości, od otoczenia...
Rodzice muszą również radzić sobie z własnymi emocjami i unikać nadopiekuńczości, aby dzieci mogły rozwijać swoją samoistność – w domu i w szkole. A to wymaga walki z wewnętrznymi demonami podsuwającymi najczarniejsze scenariusze.
Innym wyzwaniem jest znalezienie czasu i możliwości, aby poświęcić dzieciom uwagę i wsparcie. Warto podkreślić, że to nie jest rodzicielstwo typu „zostaw i zapomnij”, ale styl uważny, wymagający poświęcenia czasu na rozmowy i wspólne wyciąganie wniosków.
Pozwólmy więc naszym dzieciom na ich własne przygody. Zgoda na zdarte kolana, zgubioną czapkę i samodzielnie rozwiązany spór jest najlepszą inwestycją w ich przyszłość.
