Ageizm – czym jest, przykłady, jak się przed tym obronić, co na to prawo

Co to znaczy ageizm?

Ageizm to wszelkie formy dyskryminacji i uprzedzeń ze względu na wiek. Najczęściej dotyka osoby starsze, uznawane za niedołężne, niekompetentne, mające mniej do zaoferowania, ale nie tylko. W równym stopniu ageizm może dotyczyć osób młodszych, uznawanych za nierozważne, niedoświadczone, nieodpowiedzialne.

Co to jest ejdżyzm? Jak czytać ageizm?

Ageizm w języku polskim można wymawiać ejdżyzm lub posługiwać się określeniem wiekizm.

Ageizm, podobnie, jak rasizm, mizoginizm czy seksizm to jawna dyskryminacja oraz utrzymywanie poglądów – niekoniecznie racjonalnych – oraz przesądów dotyczących grup społecznych w określonym wieku.

Ageizm może dotyczyć wielu dziedzin życia, najczęściej jednak rozpoznaje się go na rynku pracy, ale nie tylko. Społeczeństwo przyjmuje i szerzy stereotypy dotyczące fizycznych i umysłowych cech ludzi z określonych grup wiekowych i deprecjonuje je, podobnie jak poniża się osoby ze względu na pochodzenie etniczne czy orientację seksualną.

Ageizm może być pozytywny lub negatywny, w zależności od tego, w jaki sposób wartościuje się dany wiek – można go bowiem idealizować (ageizm pozytywny) lub demonizować (negatywny). Zazwyczaj jednak jest to zjawisko negatywne.

Skąd się bierze ageizm?

Pojęcie ageizmu pojawiło się po raz pierwszy w 1969 roku za sprawą amerykańskiego gerontologa Roberta Butlera, dyrektora Narodowego Instytutu ds. Starzenia. Dyskryminację i szerzące się stereotypy dotyczące wieku tłumaczył on procesem zanikania więzi łączących ludzi młodych i starych, a więc zanik wspólnoty, a także czerpaniem satysfakcji w wykazywaniu wad, co miało związek z koniecznością pomagania starszym osobom. Zdaniem Butlera, dyskryminacja ze względu na wiek to proces oparty na systematycznym budowaniu uprzedzeń do starszych osób.

Problem dyskryminacji osób starszych, bo głównie ich dotyka zjawisko ageizmu, może być również pokłosiem teorii adaptacji do starości, głoszonej w latach 60. XX wieku i mówiącej o tym, że osoby starsze powinny się wycofywać z różnych sfer życia i ustępować pola młodszemu pokoleniu. Namawiano je do rezygnacji. Ma to swoje odzwierciedlenie w obecnych czasach – stosuje się swego rodzaju kontrolę społeczną wobec osób, które osiągnęły pewien wiek, dyskryminuje je, marginalizuje. Osoby starsze mają tego świadomość i zaczynają wycofywać się z aktywnego życia, dostosowywać się do stereotypów i zachowywać tak, by je odzwierciedlać, z myślą, że ich pokora spotka się z uznaniem.

Obecnie widać, że zjawisko ageizmu spotyka się z coraz większą krytyką zarówno osób, których dotyka, jak młodszego społeczeństwa, które nie chce być z nim w żaden sposób utożsamiane.

Gdzie pojawia się zjawisko ageizmu?

Ageizm najbardziej widać na rynku pracy, co dobrze pokazuje podsumowanie eksperymentalnego badania terenowego dotyczącego ageizmu w Polsce, przeprowadzonego przez Polski Instytut Ekonomiczny. Badania obejmowały zarówno selekcję kandydatów do pracy, jak i język ogłoszeń, a udział w nich brały osoby w wieku 28 i 52 lat. Na poziomie selekcji widać było, że młodzi znacznie częściej otrzymywali zaproszenie do dalszej rekrutacji, niezależnie od tego, czy stanowisko pracy wymagało dużego czy małego doświadczenia. Doświadczone osoby powyżej 50. roku życia znacznie rzadziej były zapraszane jako potencjalni pracownicy.

Jeśli zaś chodzi o charakter ogłoszeń, pojawiały się w nich określenia, które stereotypowo są przypisywane osobom młodym, dotyczące „dynamicznego zespołu” czy pracy „w młodym zespole”. Dotyczyły one jednak opisu środowiska pracy lub zespołu, a nie były to określenia dotyczące cech, jakie mają spełniać kandydaci.

W społeczeństwie krzywdzące przekonanie związane z wiekiem pojawia się w chwili, kiedy przechodzi się na emeryturę lub zostaje babcią czy dziadkiem. Określenia takie, jak emeryt, babcia czy dziadek wiążą się poniekąd z utratą wyrazistości i indywidualności, kojarzą się ze starością, co oznacza zanik swego rodzaju wartości, jakie miało się jako pracownik, przyjaciel czy nawet konkurent, a także kobieta, mężczyzna, a pojawia się jedno – starość, bo właśnie z nią kojarzą się emeryt czy babcia. Jest to jednak krzywdzące założenie, ponieważ obecnie senior seniorowi nierówny, a współcześni sześćdziesięciolatkowie, bo seniorami nazywa się zarówno 60-ciolatków, jak i 90-ciolatków – nieraz wykazują się większą aktywnością niż znacznie młodsze osoby i nie chcą być kojarzeni z fotelem, lekarzem i telewizorem. Rozwijają swoje zainteresowania, podróżują, a nawet podejmują nowe wyzwania zawodowe, szkolenia czy naukę, np. na Uniwersytecie Trzeciego Wieku.

Tak naprawdę ageizm jest zjawiskiem, niestety, powszechnym. Wystarczy przywołać w świadomości takie sytuacje, jak zdziwienie na widok pary ze znaczną różnicą wieku, zdenerwowanie na dziadka za kierownicą, żarty dotyczące kolejek emerytów do lekarzy czy też komentarze, jakie pojawiają się na temat starszych osób na zakupach...

Kogo dotyczy ageizm?

Płeć nie ma znaczenia – ageizm spotyka kobiety i mężczyzn, dotyczy zjawisk ekonomicznych i społecznych, a dotyka głównie osoby starsze. Ciekawe jest natomiast to, czy ageizm, a więc dyskryminacja ze względu na wiek (starszy), można porównać do protekcjonalności, jaką stosują starsze osoby wobec młodszych...? Czy nie wynika on z tych samych pobudek? Z pewnością to temat na szerszą dyskusję.

Najważniejsze, by mieć świadomość, że trzymanie się stereotypów i uprzedzeń oraz szerzenie ich niemal ZAWSZE jest krzywdzące dla osób, których dotyczą.