Terapia ręki dla dzieci – co to jest i na czym polega? Ćwiczenia

Na czym polega terapia ręki?

Terapia ręki to specjalistyczne oddziaływania terapeutyczne ukierunkowane na rozwój motoryki małej . Obejmuje jednak nie tylko ćwiczenia mające doskonalić ruchy precyzyjne dłoni i palców oraz wspierać rozwój chwytu czy konkretne czynności motoryczne, ale wspiera także rozwój obszarów z tym związanych. Należą do nich: postawa i czucie ciała w przestrzeni, różnicowanie dotykowe, procesy spostrzegania czy koordynacja wzrokowo-ruchowa. Przyczyniają się one do podnoszenia sprawności motorycznej w obrębie kończyn górnych. Terapia ręki może więc przełożyć się na naukę pisania, wycinania, rysowania, wiązania butów czy zapinania guzików.

K. Piotrowska-Madej i A. Żychowicz – twórczynie modelu diagnozy i terapii zwanego Smart Hand Model (SHM ©) , kierują ją do dzieci, które przejawiają trudności w zakresie czynności związanych z motoryką małą. W procesie diagnozy uwzględniają przyczyny, które utrudniają dziecku prawidłowe wykonywanie różnych czynności motorycznych (np. związanych z nauką pisania) i projektują adekwatne do nich oddziaływania terapeutyczne.

Zobacz też: Dziecko nie chce uczyć się literek – co robić?

Jakie są wskazania do terapii ręki u dzieci?

Kiedy warto rozważyć zajęcia z terapii ręki u dzieci? Między innymi wtedy, gdy:

• dziecko ma nieprawidłowe (obniżone lub podwyższone) napięcie mięśniowe w obrębie kończyny górnej i obręczy barkowej (rozumiane jako „opór, jaki stawia mięsień rozciągającej go sile”), które może przejawiać się nieprawidłowym naciskiem narzędzia pisarskiego na kartkę (zbyt mocnym lub zbyt słabym), nieprawidłowym chwytem, trudnościami z utrzymaniem pozycji ciała (podpieranie głowy w czasie pisania czy rysowania, osuwanie się na krześle), preferowanie siedzącego trybu życia;
• stwierdzono którąś z wad postawy, np. płaskostopie, koślawość kolan, stopy końsko-szpotawe, skrzywienia kręgosłupa, które będą wpływały na podejmowane przez dziecko aktywności motoryczne i stabilność oraz funkcjonalność postawy;

Zobacz też: Jak nauczyć dziecko pić z kubka?

• zaobserwowano nieprawidłowości w zakresie integracji sensorycznej – np. dziecko ma trudność z planowaniem ruchu (więcej czasu zajmuje mu nauka nowych zabaw ruchowych, często potyka się, zderza się z ludźmi lub przedmiotami, sprawia wrażenie niezgrabnego) czy percepcją wzrokową (ma trudności z układankami, puzzlami, wycinaniem po linii, kolorowaniem w konturach, dobraniem buta do odpowiedniej stopy, często się gubi);
• zauważalne są objawy zaburzeń motoryki małej lub dużej, które wpływają na funkcjonowanie dziecka w tym zakresie, np. niemożność nauki lub duża trudność w jeździe na rowerze, problemy z równowagą, rzucaniem, kopaniem, łapaniem piłki;

Przeczytaj też: Motoryka duża – czym jest, zaburzenia

• rodzic obserwuje, że dziecko niechętnie podejmuje aktywności motoryczne, trudności sprawia mu układanie drobnych przedmiotów, posługiwanie się sztućcami, ubieranie i rozbieranie (wiązanie sznurowadeł, zapinanie guzików), rysowanie, wycinanie, kreślenie po śladzie, pisanie, wykonywanie precyzyjnych ruchów, np. zbieranie drobnych przedmiotów rozsypanych na stole, zakręcanie i odkręcanie nakrętek, nawlekanie korali;
• nauczyciele pracujący z dzieckiem zgłaszają wolne tempo pracy, trudności w pisaniu (małą czytelność pisma, problemy z przepisywaniem z tablicy, pismo mało proporcjonalne, trudności z rozplanowaniem miejsca na kartce).

W zależności od trudności dziecka warto rozważyć także konsultację z lekarzem ortopedą, neurologiem, fizjoterapeutą lub terapeutą integracji sensorycznej. Wielospecjalistyczne wsparcie dziecka w procesie rozwoju przyczyni się do zapewnienia mu optymalnych dla jego potrzeb oddziaływań terapeutycznych.

Sprawdź: Na czym polega terapia SI?

Co ma sprawić terapia ręki?

Terapia ręki może pomóc w:

• doskonaleniu precyzyjnych ruchów dłoni;
• kształtowaniu prawidłowego chwytu;
• rozwijaniu koordynacji wzrokowo-ruchowej;
• prawidłowym różnicowaniu bodźców dotykowych;
• rozwoju praksji – wykonywaniu ruchów celowych;
• rozwijaniu orientacji w schemacie ciała;
• kompensowaniu trudności wynikających z wzmożonego/obniżonego napięcia mięśniowego;
• kształtowaniu prawidłowej postawy;
• poprawianiu zdolności manipulacyjnych;
• stymulacji czucia powierzchniowego lub głębokiego;
• wzmocnieniu siły mięśniowej kończyn górnych.

Zobacz też: Na czym polega chwyt pęsetkowy u dziecka?

To wszystko przyczynia się do podnoszenia sprawności ruchowej ręki i wpływa na naukę pisania oraz wykonywanie czynności manipulacyjnych (rysowanie, wycinanie, wyklejanie, lepienie z plasteliny), ale także samoobsługowych (posługiwanie się sztućcami, ubieranie, rozbieranie, zapinanie i rozpinanie guzików, zamków, sznurowanie butów).

To też może Cię zainteresować: Jakie zabawy z rocznym dzieckiem?

Terapia ręki dla dzieci – przykłady ćwiczeń

Wszelkie oddziaływania terapeutyczne warto konsultować i wprowadzać w porozumieniu z terapeutą. Można jednak w codzienne aktywności dziecka, adekwatnie do jego wieku i możliwości, włączać zabawy stymulujące rozwój motoryczny. Domowa terapia ręki może objąć takie aktywności, jak:

• nawlekanie korali lub guzików na sznurek;
• przelewanie wody z naczynia do naczynia;
• przesypywanie piasku, kaszy, ryżu;
• wyciąganie palcami lub zabawkową pęsetą figurek, drobnych elementów z makaronu czy grochu;
• malowanie wałkiem malarskim na dużych arkuszach papieru;
• zabawy masami plastycznymi;
• kreślenie liter palcem po piasku wysypanym na tacy (ze wzorem lub bez);
• zapinanie guzików, zamków błyskawicznych;

Przeczytaj też: Dlaczego warto bawić się puzzlami?

• dopasowywanie kluczyków do kłódek, ich otwieranie i zamykanie;
• przypinanie klamerek;
• nabieranie wody pipetą;
• naśladowanie ruchów – latania, wkręcania żarówek, pływania, mycia okien;
• zabawy paluszkowe;
• angażowanie dziecka w czynności domowe – ugniatanie ciasta, wycieranie kurzu, mieszanie łyżeczką w kubku, krojenie owoców.