Płaskostopie u dzieci (platfus) – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie, wkładki, buty, ćwiczenia, skutki

Co to jest płaskostopie? Kiedy do lekarza?

Płaskostopie (platfus) to wada stopy, w której stopa przylega do ziemi całą swoją powierzchnią. Płaskostopie często bywa diagnozowane u dzieci oraz nastolatków. Warto pamiętać, że do 4. roku występuje tzw. płaskostopie fizjologiczne, czyli takie, które występuje naturalnie i nie wymaga leczenia.

W wieku około 3–4 lat stopa dziecka zaczyna się formować w znany kształt z charakterystycznym wysklepieniem. Jeśli w tym czasie u dziecka nie wytworzą się łuki stopy, należy skontrolować wadę u ortopedy lub fizjoterapeuty i podjąć odpowiednie leczenie płaskostopia.

Jak rozpoznać płaskostopie?

• Możesz użyć do tego posadzki w łazience, farby do malowania buzi, a latem mokrego piasku.
• Poproś dziecko o zdjęcie skarpet lub rajstop. Musi być boso.
• Jeśli przeprowadzasz test w łazience, zanurz stopy dziecka w wodzie i od razu poproś o stanięcie na terakocie. Wybrałaś test z farbkami? Powiedz malcowi, aby usiadł i posmaruj podeszwy jego stóp farbą. Następnie poproś, aby odcisnął stopy na kartce. W wersji z piaskiem od razu zachęć dziecko do stanięcia na piasku.
• Jeśli odbicie stopy ma od strony wewnętrznej wklęśnięcie, kształtem przypomina rogalik z szerszym przodem (okolice palców) i tyłem (pięta), nie ma powodu do niepokoju.
• Odbicie całej stopy przypominające kształtem cyfrę 0 lub nadmierne wklęśnięcie od wewnętrznej strony stopy (środek „rogalika” powstałego ze śladu stopy jest bardzo wąski) powinny skłonić cię do wizyty z dzieckiem u lekarza.

Płaskostopie u dziecka – rodzaje

Do najbardziej charakterystycznych rodzajów opisywanej wady stóp u dziecka należą: płaskostopie podłużne oraz płaskostopie poprzeczne. Różnią się zasadniczo swoim przebiegiem. W stopie znajdują się trzy łuki, które tworzą charakterystyczne wysklepienie oraz kształt stopy.

Dwa łuki to łuki podłużne – przyśrodkowy oraz boczny oraz jeden to łuk poprzeczny, który przebiega przez głowy kości śródstopia, tuż pod naszymi palcami. W zależności od braku wytworzenia się łuku stopy diagnozuje się odpowiednie płaskostopie. Dlatego też płaskostopie podłużne dotyczy braku łuku podłużnego, zaś poprzeczne – braku łuku poprzecznego.

Platfus – jakie są przyczyny?

Do przyczyn płaskostopia należą najczęściej nieprawidłowy rozkład obciążenia, brak ćwiczeń oraz ruchu, wiotka postawa (obniżone napięcie mięśniowe), niewłaściwie dobrane obuwie. Prawidłowy kształt stopy zależy od napięcia mięśni oraz więzadeł stopy, dlatego aktywne dzieci rzadko mają problem z płaskostopiem. Ubieranie dzieci w za wąskie ubrania, śpioszki, skarpetki czy buty z wąskimi czubkami może doprowadzić do wykształcenia się wady stopy. Płaskie stopy najczęściej mają dzieci, które uczą się chodzić oraz chodzą na co dzień w źle dobranych lub noszonych przez starsze rodzeństwo butach.

Wadom sprzyjają także nadwaga oraz brak aktywności fizycznej. Do innych przyczyn płaskostopia należą genetyczne nieprawidłowości, deformacje kostne, choroby kości, stawów, mięśni. Te ostatnie czynniki mają duży związek z chorobami przebiegającymi u najbliższej oraz dalszej rodziny. Jeśli wśród rodziców lub rodzeństwa stwierdzono jakieś choroby reumatyczne lub neurologiczne istnieje prawdopodobieństwo pojawienia się płaskostopia u młodszego potomstwa.

Zwykle standardowe badanie pediatryczne oraz czujne oko rodzica jest w stanie wychwycić zmiany przebiegające w ciele dziecka, takie jak zwiększenie się krzywizn pleców, nieprawidłowe ustawienie nóg czy pojawienie się bocznego skrzywienia kręgosłupa. Te schorzenia mogą dalej rzutować na organizm dziecka doprowadzając do powstania płastkostopia.

Platfus u dzieci – jak rozpoznać objawy płaskostopia?

Płaskostopie można łatwo zbadać, obserwując ślad stopy pozostawiony przez dziecko na piasku czy posadzce. Jeśli ślad prezentuje całą podeszwę stopy, mamy do czynienia ze zniekształceniem stopy.

Innym testem jest zbadanie, jak wygląda kształt stopy dziecka, kiedy stanie na palcach. Płaskostopie można także zauważyć po butach – zelówkach lub obcasach.

Jeśli buty są bardziej zdarte po wewnętrznej stronie niż zewnętrznej, można podejrzewać płaskostopie u dziecka. Oczywiście najbardziej prawidłowym i miarodajnym badaniem stóp jest komputerowe badanie, w czasie którego malec staje na platformie, który odczytuje rozłożenie się ciężaru na stopie.

Dodatkowo warto też określić, czy wada stóp obejmuje mięśnie stóp oraz więzadła czy dotyczy kości. U dzieci płaskostopie zazwyczaj wiąże się ze zwiotczeniem tkanek, które budują łuki stopy, dlatego leczenie wymaga przede wszystkim systematycznych ćwiczeń na płaskostopie i odpowiedniego zaopatrzenia w buty oraz wkładki.

Leczenie platfusa – ćwiczenia na płaskostopie

Jeśli podejrzewamy u dziecka płaskostopie, warto zwrócić się do specjalisty o podanie wskazówek oraz ćwiczeń, które skorygują tę popularną wadę. Deformacja stopy, koślawość, płaskostopie poprzeczne czy podłużne, czy po prostu stopa płaska to zniekształcenia, które dzięki systematycznej pracy, regularnej aktywności fizycznej oraz szczególnej uwadze rodziców szybko wracają do normy. Jeśli tylko skupimy swoją uwagę na dziecku oraz będziemy z nim często ćwiczyć, wada powinna w niedługim czasie się cofnąć.

Kto zajmuje się leczeniem wad stóp? Najlepiej zapisać dziecko do rehabilitanta lub fizjoterapeuty, który określi wadę stopy i dobierze właściwe ćwiczenia. Wśród nich na pewno znajdą się ćwiczenia stóp: wzmacniające, rozciągające, równoważne oraz stabilizacyjne. Dzieci często ćwiczą z przyrządami takimi jak piłki, taśmy, poduszki sensomotoryczne, boso, co urozmaica trening i sprawia, że ćwiczenia na platfusa stają się ulubioną zabawą. Poza ruchem ważna jest kontrola masy ciała.

Otyłe dzieci często cierpią na płaską stopę. Jeśli dziecko ma nadwagę wczesna interwencja dietetyka oraz uwaga rodziców wystarczą, aby przywrócić całkowite zdrowie naszemu małolatowi. Warto też zachęcać dziecko do zwykłej aktywności. Bieganie boso, chodzenie na palcach, piętach, krawędziach stóp to ćwiczenia, które pamiętamy z dzieciństwa jako zabawy na podwórzu, jednak są one bardzo pomocne w leczeniu platfusa.

Płaskostopie u dzieci – jakie buty i wkładki?

Poza treningiem stóp ważne jest także właściwe dobieranie butów. Tu warto kierować się kilkoma zasadami:

• buty muszą być elastyczne – dzięki nim dziecko ma zapewnioną aktywną pracę stopy;
• poza tym wygodne i stabilne – czyli lepiej wybierać zakryte adidasy i trampki, niż sandały czy baleriny;
• buty mogą być sznurowane lub na rzepy – dzięki temu będą dobrze zwierały stopę;
• wkładka w bucie powinna dobrze przepuszczać powietrze.

Kontrowersje wśród lekarzy i rehabilitantów budzi stosowanie wkładek i butów ortopedycznych podczas leczenia płaskostopia. Badania dowodzą, że te często krępują niepotrzebnie stopę oraz bliskie stawy uniemożliwiając prawidłową pracę całej nogi oraz w szczególności łuków stopy. Oczywiście prawidłowo dobrana i dopasowana wkładka zapewnia dodatkowy atut w czasie leczenia płaskostopia dziecka, jednak nie może stanowić jedynej formy terapii.

Podolodzy, gabinety ortopedyczne, a nawet ośrodki rehabilitacji często są wyposażone w odpowiedni sprzęt do badania stóp oraz doboru wkładek rehabilitacyjnych. Dlatego zawsze lepiej zainwestować więcej pieniędzy w radę eksperta niż samemu dobierać wkładki i ciężkie ortopedyczne buty, które mogą pogorszyć stan stopy naszego malucha.

Platfus u dzieci – jak zapobiegać rozwojowi płaskostopia?

Dzieci aktywne rzadko chorują na wady stóp. Warto więc pozwalać dziecku na swobodne bieganie na boso, chodzenie na palcach, piętach czy krawędziach stóp, aby aktywnie pracowały.

Dodatkowo prawie każda aktywność fizyczna jest dobra dla prawidłowego rozwoju układu ruchu u dziecka. Najlepsze są ćwiczenia ogólnorozwojowe, które będą wspierały budowanie całej sylwetki ciała. Poza tym rodzice powinni co jakiś czas obserwować i badać swoje dziecko, aby wyłapać wszelkie nieprawidłowości już na początku.

Płaskostopie u dzieci – leczenie zachowawcze – dlaczego jest ważne?

Samo płaskostopie nie daje wyraźnych objawów bólowych. Dzieci nawet w wieku nastoletnim mogą funkcjonować z patologicznych płaskostopiem i nie będą odczuwały żadnych poważnych skutków. Jednak nieleczone płaskostopie jest bardzo groźne dla prawidłowego rozwoju dziecka.

Ze względu na pojawienie kolejnych zniekształceń w obrębie stawów kolanowych czy pleców, ale także na utrwalanie się wad stopy w układzie kostnym, należy zawsze podejmować leczenie nawet niewielkiego stopnia płaskostopia. Stopy każdego dnia są bardzo obciążane i ich właściwa budowa pozwala dorosłym ludziom na normalne funkcjonowanie bez bólu.

Płaskostopie u dziecka – skutki

Nieleczone płaskostopie może przenieść się na inne partie ciała. Wszystkie deformacje oraz zniekształcenia w ciele dziecka mogą przenieść się reakcją łańcuchową na dalsze części. Dlatego też w pierwszej kolejności po zaobserwowanym płaskostopiu należy przyjrzeć się kolanom, czy także nie przedstawiają jakieś formy zniekształcenia lub wady. Poza tym przy płaskostopiu często pojawia się wada pleców (plecy wklęsłe lub okrągło-wklęsłe). Płaskostopie u dziecka świadczy także o ogólnej słabej masie mięśniowej oraz możliwej nadwadze.

W związku z tym poza samym leczeniem platfusa warto też skupić się na ogólnym wzmocnieniu ciała, mięśni oraz stawów, które zaniedbane mogą stworzyć niejeden problem u dorosłego człowieka.