Motoryka duża – co to jest? Ćwiczenia, przykłady, zaburzenia

Co to jest motoryka duża?

Sprawność ruchowa dziecka budowana jest już od pierwszych tygodni życia. Niemowlę, początkowo nieporadne, niekontrolujące swoich rąk i nóg, nieświadome własnego ciała, z każdym kolejnym tygodniem i miesiącem uczy się nad nim panować. Zabawki dla niemowląt, różnego rodzaju grzechotki, szeleszczące książeczki, zawieszki do wózka czy gryzaki to dla dziecka narzędzia do ćwiczeń. Ich zadaniem jest stymulowanie zmysłów malucha, ale też pobudzanie go do ruchu. Począwszy od sięgania do zabawki, poprzez branie jej do rąk, celowanie zabawką do ust, aż do obrotu na bok, na brzuch itd.

W pierwszym roku życia dziecko przechodzi niesamowitą transformację. Z nieporadnego, bezwładnie leżącego zawiniątka, zmienia się w coraz bardziej świadomego swojego ciała i ciekawego świata małego człowieka. To właśnie ruch sprawia, że maluch nabywa nowe umiejętności i staje się coraz bardziej sprawny. Sprawność ruchowa kształtuje się najmocniej w pierwszych latach życia. Dziecko intensywnie rośnie, nabywa nowe umiejętności, staje się coraz bardziej sprawne i to właśnie te wszystkie umiejętności związane z ruchem i sprawnością fizyczną nazywamy motoryką dużą. Obejmuje i angażuje ona ruchy poszczególnych części ciała: głowy, nóg, rąk czy tułowia. Prawidłowy rozwój motoryki dużej umożliwia opanowanie przez dziecko takich umiejętności, jak siadanie stanie, chodzenie, skakanie, gra w piłkę czy jazda na rowerze.

Przeczytaj też: Uważny rodzic, czyli jaki?

Duża motoryka – dlaczego jest ważna?

Rozwój motoryczny dziecka jest ważny z wielu powodów. Przede wszystkim chodzi o ogólną sprawność ruchową, która przekłada się na funkcjonowanie w życiu codziennym. Jest ona niezbędna do wykonywania czynności samoobsługowych, do utrzymania prawidłowej postawy ciała, a także wykonywania precyzyjnych ruchów związanych z różnymi czynnościami, takimi jak jedzenie, zabawa czy gry ruchowe.

Prawidłowy rozwój motoryki dużej jest wręcz niezbędny do opanowania takich umiejętności, jak jazda na rowerze, gra w piłkę, skakanie na skakance, bieganie czy chodzenie. Ponadto, dobrze rozwinięta motoryka duża jest konieczna do prawidłowego i skutecznego rozwoju motoryki małej, związanej z precyzyjnymi ruchami dłoni i palców. Motoryka mała z kolei jest kluczowa w nauce rysowania i pisania. W zależności od etapu rozwoju, wyróżnia się poszczególne umiejętności, które dziecko powinno opanować w zakresie motoryki dużej. Kiedy zauważymy, że dziecko odbiega od tych norm i nie radzi sobie z czynnościami, które w tym wieku już powinno mieć opanowane, wówczas możemy podejrzewać, że mamy do czynienia z zaburzeniami motoryki dużej. W razie zaobserwowania nieprawidłowości w rozwoju motoryki dużej, kiedy sprawność fizyczna dziecka nie jest adekwatna do jego wieku, wówczas warto skonsultować się ze specjalistą, który oceni rozwój motoryczny dziecka i wskaże ewentualne obszary, wymagające wsparcia i dodatkowych ćwiczeń.

Sprawdź: Jakie zabawy z rocznym dzieckiem?

Zaburzenia rozwoju motoryki dużej

Zaburzenia motoryki dużej możemy zauważyć już u dzieci w wieku przedszkolnym. To właśnie w tym okresie następuje bowiem najsilniejszy wzrost, a co za tym idzie – najbardziej intensywny rozwój ruchowy. Niestety coraz częściej to właśnie my, rodzice jesteśmy głównymi sprawcami zaburzeń motorycznych u dzieci. Jak to możliwe? Przecież każdy kochający rodzic dba o swoje dziecko i nie zrobiły świadomie nic, aby je skrzywdzić i wpłynąć negatywnie na jego rozwój. Kluczem jest właśnie słowo świadomie. To właśnie brak świadomości prowadzi bowiem do zachowań, które wpływają negatywnie na rozwój motoryczny dzieci.

Jak rodzice ograniczają rozwój motoryczny dzieci?

Żyjemy coraz szybciej, coraz bardziej intensywnie. Wciąż gdzieś się spieszymy. Wszędzie też widzimy potencjalne zagrożenia, „czyhające” na nasze pociechy. Skupiamy się więc na ich bezwzględnej ochronie. Zabraniamy skakać, żeby nie złamały nogi, nie pozwalamy biegać, żeby się nie spociły.

Pomagamy naszym przedszkolakom ubierać skarpetki, gdy zapinanie guzików trwa zbyt długo, robimy to za dzieci. Myjemy za nie zęby, karmimy, żeby było szybciej i żeby nie pobrudziły nowej koszulki.

Sprawdź też: Jak rozwijać motorykę małą u dziecka?

Szybciej nie znaczy lepiej – motoryka mała i duża w codziennym życiu

Wciąż gdzieś się spieszymy, dlatego oczekujemy, że wszyscy domownicy, w tym Ci najmłodsi dopasują swoje tempo do naszego. Niestety dzieci, zwłaszcza te młodsze, w wieku przedszkolnym czy nawet wczesnoszkolnym funkcjonują zupełnie inaczej, co nie oznacza, że gorzej lub źle. Dzieci potrzebują więcej czasu na wykonanie czynności, które my wykonujemy automatycznie, a my dla ich dobra powinniśmy im na to pozwalać. To właśnie podczas tych codziennych czynności trenują one motorykę dużą oraz motorykę małą. Jeżeli zależy nam na ich sprawności fizycznej i ogólnej sprawności, musimy zapewnić im możliwość do jej kształtowania i doskonalenia każdego dnia.

Przeczytaj też: Terapia ręki dla dzieci – co to jest?

Zaburzenia motoryki dużej – czym się objawiają?

Jak widać, wiele z naszych codziennych zachowań, nawyków wynikających z tempa życia, a niekiedy z dobrych intencji lub nadopiekuńczości prowadzi do tego, że dziecko nie dostaje szansy na to, aby naturalnie pobudzać motorykę dużą i tym samym rozwijać sprawność fizyczną. Co gorsze, powszechnie zdarza się, że jako rodzice narzekamy, że nasze dzieci są powolne, ślamazarne, że jeszcze nie potrafią samodzielnie wykonywać czynności, które umieją ich rówieśnicy. A tak naprawdę to my sami nie dajemy im możliwości, aby te umiejętności nabyły.

Jakie zachowania naszych dzieci powinny wzbudzić czujność, a tym samym skłonić do refleksji nad swoim podejściem i codziennym zachowaniem? W zależności od wieku dziecka powinno ono cechować się nieco innymi umiejętnościami motorycznymi. Kiedy zauważymy, że odbiega ono znacznie od swoich rówieśników pod względem umiejętności ruchowych, powinno to być dla nas sygnałem alarmującym, że coś może być nie tak. Nie zawsze tak jest i musimy pamiętać o tym, że każde dziecko rozwija się swoim tempem. Jeżeli jednak zaobserwujemy u swojego dziecka problemy z aktywnością ruchową, prawidłową dla jego wieku. Kiedy na przykład przedszkolak ma problem ze skakaniem, wchodzeniem po schodach czy rzucaniem piłki, może to oznaczać problem z motoryką dużą.

Zobacz również: Zaburzenia integracji sensorycznej – jak rozpoznać?

Co robić w razie zaburzeń motoryki dużej?

Przede wszystkim w pierwszej kolejności powinniśmy przyjrzeć się dokładnie naszej codziennej rutynie. Jak wygląda dzień naszego dziecka? Czy rano ma możliwość samodzielnie się ubrać, czy podczas kąpieli może samo się umyć, a po powrocie do domu samodzielnie myje ręce? Zastanówmy się nad tym, czy dziecko próbuje samodzielnie wkładać i zapinać buty, czy podczas posiłku ma możliwość używać sztućców i samodzielnie jeść? Obserwujmy też malucha podczas zabawy, a zwłaszcza podczas prac kreatywnych, takich jak rysowanie, wycinanie, malowanie, budowanie z klocków czy układanie puzzli. Warto zastanowić się, jak nasze dzieci spędzają wolny czas? Czy mają możliwość swobodnego biegania, skakania, czy jeżdżą na rowerze, hulajnodze czy rolkach? Czy raczej wolne dni lub popołudnia spędzają na sofie przed ekranem telewizora?

Przeczytaj też: Jeździk – jaki wybrać?

Podczas prostych codziennych czynności dzieci mogą albo pobudzać i kształtować motorykę dużą, albo wręcz przeciwnie. Nawet proste zmiany w codziennym funkcjonowaniu mogą bardzo pozytywnie wpłynąć na rozwój motoryki dużej i szybko pomóc dziecku nadrobić ewentualne zaległości w rozwoju ruchowym. Oczywiście nie zawsze zmiana nawyków będzie wystarczająca. W przypadku bardziej zaawansowanych zaburzeń może być potrzebne podjęcie terapii lub wdrożenie regularnych ćwiczeń z dzieckiem, które pobudzą rozwój motoryki dużej.

To też może Cię zainteresować: Jak pomóc dziecku w odchudzaniu?

Jak ćwiczyć motorykę dużą z niemowlakiem?

Rozwój motoryki dużej możemy ćwiczyć z dzieckiem od pierwszych miesięcy życia, oczywiście dopasowując zakres „ćwiczeń” do jego możliwości. Jeżeli chodzi o niemowlaki, to takim treningiem motoryki dużej będzie inicjowanie zabaw pobudzających dziecko do sięgania rączką po przedmioty, popychania, przesuwania lub rzucania przedmiotów. Kolejnym krokiem jest umożliwianie dziecku swobodnej zabawy na macie, gdzie będzie ćwiczyło obracanie się na boki oraz z pleców na brzuch i z powrotem. Kolejne etapy to czołganie się, raczkowanie oraz próby wstawania – są to milowe kroki w rozwoju motoryki dużej.

Naszą rolą jako rodziców jest zachęcanie malucha do treningu i zapewnienie mu odpowiednich warunków do bezpiecznego trenowania tych umiejętności. Musimy jednak pamiętać o tym, aby niczego nie przyspieszać, nie sadzać niemowlaka na siłę, czy zmuszać do stania, gdy jeszcze nie jest na to gotowy. Układ kostny i mięśniowy dziecka musi stać się na tyle silny i stabilny, aby móc bezpiecznie i co ważne – samodzielnie zrobić kolejny krok.

Przeczytaj też: Jaki rowerek biegowy dla dziecka?

Trening motoryki dużej z przedszkolakiem

Jeżeli chodzi o ćwiczenie motoryki dużej ze starszymi dziećmi w wieku przedszkolnym, to kluczem i podstawą powinien być ruch w przeróżnej postaci. Bieganie, skakanie, tory przeszkód, jazda na hulajnodze, jazda na rowerku, pływanie, turlanie, chodzenie po schodach – to wszystko wspaniale rozwija zdolności motoryczne dziecka, wzmacnia oraz pozwala ćwiczyć koordynację ruchową.

Jeżeli chodzi o ćwiczenia, które możemy wykonywać z dziećmi, to przykładowo może to być:

• rowerek czy nożyce w leżeniu na plecach;
• chodzenie po linii narysowanej na podłodze;
• pełzanie czy czołganie się po podłodze;
• zabawy w naśladowanie zwierząt – skakanie jak małpka czy żabka, pełzanie jak wąż, stąpanie jak słoń, czy stanie na jednej nodze jak bocian;
• wszelkie zabawy ruchowe przy muzyce – taniec, naśladowanie ruchów, skakanie do rytmu, itp.;
• gra w piłkę;
• rzucanie piłką do celu;
• turlanie piłki;
• bieganie między słupkami.

Zobacz też: Na czym polega chwyt pęsetkowy u dziecka?

To tylko część przykładowych zabaw, będących jednocześnie doskonałym treningiem motoryki dużej. Ogólnie rzecz biorąc, musimy pamiętać, że im więcej możliwości ruchu, aktywności fizycznej zapewnimy dziecku, tym lepiej będzie przebiegał jego rozwój motoryczny. Pamiętajmy więc, aby pozwalać dzieciom na samodzielność, umożliwiać wykonywanie czynności samoobsługowych, a przede wszystkim zadbać o to, aby miały one jak najwięcej ruchu. Wyjdzie to na dobre nie tylko ze względu na motorykę dużą, ale też będzie miało pozytywny wpływ na układ nerwowy, odpornościowy, a także emocjonalny. To właśnie podczas aktywności fizycznej uwalniają się endorfiny – hormony szczęścia, a przecież każdemu z nas zależy, aby nasze dzieci były zdrowe i szczęśliwe.