Szpotawość kolan a koślawość kolan – przyczyny, objawy, leczenie, ćwiczenia, operacja, skutki

Koślawość kolan – co to jest?

Koślawość kolan u dzieci objawia się jako typowe ustawienie stawów kolanowych do środka. Taka pozycja przypomina wyglądem literę X. Dodatkowo stawy kolanowe tworzą kąty rozwarte na zewnątrz. W czasie stania obunóż dziecko nie jest w stanie złączyć kostek przyśrodkowych stawów skokowych.

Rodzice przede wszystkim powinni się zaniepokoić, jeżeli obserwują wyraźne krzywe ustawienie kolan do środka. W wieku noworodkowym oraz niemowlęcym koślawość nie pojawia się. Kiedy dziecko koślawi kolana, zazwyczaj jest już w wieku przedszkolnym i umie dobrze chodzić. Ta fizjologiczna koślawość utrzymuje się do 6. roku życia i nie wymaga leczenia ani interwencji lekarskiej.

Koślawe kolana u dziecka, które ma więcej niż 7 lat, to wskazanie do szybkiej konsultacji z fizjoterapeutą i lekarzem, którzy ocenią stan kolan.

Podczas dokładnego badania lekarz lub rehabilitant precyzyjnie określa kąt koślawości kolan oraz odległość między kostkami u stóp.

Szpotawość kolan – co to jest?

W odróżnieniu od koślawych kolan, szpotawość charakteryzuje się odchyleniem podudzia do wewnątrz. W tym przypadku ustawienie nóg przypomina literę O.

Na zdjęciu poniżej: normalne kolana, szpotawe kolana, koślawe kolana (od lewej)

Jakie są przyczyny koślawych i szpotawych kolan?

Za koślawość i szpotawość odpowiadają najczęściej wady wrodzone stawów kolanowych. Szpotawe kolana to także wynik za szybkiego rozpoczęcia nauki chodzenia.

Inne przyczyny wad stawów kolanowych u dzieci to:

• nadwaga i otyłość,
• krzywica,
• nieprawidłowy zrost kości po złamaniu,
• płaskostopie (platfus),
• przeciążenia nóg.

Do czynników sprawczych zalicza się również choroby stawów (choroba zwyrodnieniowa czy RZS) oraz osłabione napięcie mięśni.

Kolana szpotawe – jak wyglądają i jakie są objawy?

Kolana szpotawe przypominają kształt beczki. Kolana dziecka ze szpotawością są od siebie znacznie oddalone, zaś w czasie stania na obu nogach dziecko nie ma zdecydowanie bliżej kostki przyśrodkowe stawów skokowych od wewnętrznych stron kolan.

Szpotawość kolan u dzieci jest trudnym zagadnieniem, ponieważ przez większość okresu dzieciństwa jest fizjologicznym ustawieniem kolan. Noworodek ustawia swoje nóżki w charakterystycznej szpotawej pozycji z zgięciem w stawach kolanowych i biodrowych. Bierze się to jeszcze z ułożenia dziecka w łonie matki. Do momentu ukończenia 3 lat cały czas utrzymuje to skrzywienie.

Dopiero w okresie przedszkolnym kolana zmieniają kształt na fizjologiczną koślawość. Jednak ze względu na wiele zmian w okresie dziecięcym, szpotawe kolana u dziecka diagnozuje się dopiero w momencie, kiedy dziecko chodzi już do szkoły, czyli mniej więcej w wieku 6–7 lat. Jednak do czasu pójścia do szkoły, rodzice powinni uważnie obserwować swoje dziecko (może pojawić się niezgrabny chód czy niestabilność stawów kolanowych) oraz profilaktycznie ćwiczyć z nim ogólną wydolność organizmu oraz mięśni, aby zapobiec późniejszym wadom.

Szpotawość kolan – badania

Rutynowe badania ortopedyczne w wieku niemowlęcym pomagają rodzicom dokładnie zorientować się, kiedy dziecko jeszcze jest w fazie fizjologicznego wygięcia kolan.

Jak rozpoznać kolana szpotawe? Dokładne badania oraz obserwacja dziecka powinna zacząć się co najmniej w okresie szkolnym, jednak im wcześniej, tym lepiej, dlatego jeśli dziecko skończyło 7 lat, warto przynajmniej co 6 miesięcy przyjrzeć się ustawieniu kolan, stóp oraz kręgosłupa, a w przypadku zauważenia jakiś nieprawidłowości, skonsultować się z ortopedą lub fizjoterapeutą dzieci.

Leczenie kolan koślawych i leczenie kolan szpotawych

Coraz częściej odchodzi się od operowania wad kolan u dzieci i nastolatków ze względu na nowe możliwości leczenia. Dawniej w przypadku wad przekraczających 20 stopni koślawości stosowano osteotomię korekcyjną, która opierają się na przecięciu kości i ponownym ustawieniu ich w prawidłowej pozycji.

Obecnie stosuje się mniej inwazyjne metody, które blokują chrząstkę wzrostową, aby sama naturalnie spowodowała regenerację i reperację danego miejsca.

Jak wygląda leczenie szpotawości kolan i leczenie koślawości kolan? Najskuteczniejszą metodą leczenia szpotawości kolan oraz profilaktyki są regularne ćwiczenia, rehabilitacja oraz zapewnienie dziecku odpowiedniej dawki ruchu i aktywności sportowej.

Krzywe kolana – buty ortopedyczne i wkładki ortopedyczne

Rodzice często zastanawiają się, jakie buty na szpotawe kolana wybrać dla dziecka. Jeśli chodzi o stosowanie butów ortopedycznych u dzieci z podejrzeniem opisywanej wady kolan, zdania są podzielone. Fizjologiczna szpotawość (do 3. roku życia) oraz fizjologiczna koślawość (do 6–7. roku życia, wcześniej u dziewczynek) nie wymagają stosowania specjalnego obuwia oraz wkładek. W tym okresie stopa oraz kolano dziecka powinny być jak najmniej skrępowane i jak najwięcej swobodne, aby mogły się wielowymiarowo rozwijać, prowadząc do wykształcenia zdrowego kolana.

Buty dla niemowlaka do nauki chodzenia także powinny być elastyczne i wygodne, aby maluch mógł stawiać stopy i uczyć się równowagi bez dodatkowych obciążeń. Warto pamiętać, żeby dzieci jak najwięcej chodziły także boso, na palcach, piętach, krawędziach stóp.

Zachęcanie dzieci do chodzenia na palcach po linii lub skonstruowanych w domu ścieżkach z przeszkodami może zamienić nieprzyjemne ćwiczenia w sympatyczną rodzinną zabawę. Wkładki do butów stosujemy dopiero, kiedy wyraźna diagnoza wskazuje na konieczność wprowadzenia innych metod leczenia niż same ćwiczenia.

Ćwiczenia na koślawe kolana

Podstawą wyleczenia dziecka z wad kolan jest regularna aktywność fizyczna. Ćwiczenia na koślawe nogi to nie tylko siadanie w siadzie skrzyżnym i ćwiczenie mięśni odwodzących kończyny. Badania oraz wieloletnie doświadczenie ortopedów i fizjoterapeutów dowodzą, że wielowymiarowy trening wzmacniający i rozciągający na wiele różnych partii mięśniowych pozwala dziecku na wyleczenie się z nieprawidłowych zniekształceń stawów, ale także na zwiększenie prawidłowego rozwoju ciała młodzieży.

Dlatego korygujące ćwiczenia na szpotawe kolana mogą być wykonywane zarówno w domu, jak i na świeżym powietrzu, na zajęciach grupowych, na basenie czy w gabinecie rehabilitacji.

Szpotawość kolan – skutki i powikłania

Koślawe oraz szpotawe nogi mogą mieć wiele negatywnych konsekwencji dla ogólnego rozwoju dziecka. Ze względu na elastyczność ciała naszych pociech, wady postawy oraz wady kolan wiążą się głównie z rozciągnięciem i przykurczeniem poszczególnych struktur mięśniowo-więzadłowych. Zwykle układ kostny oraz stawowy pozostają nienaruszone, dzięki czemu obie te wady są łatwe do skorygowania w początkowym stadium. Jednak zaniedbanie oraz brak interwencji opiekunów mogą skumulować występujące zniekształcenia i doprowadzić do patologicznego ustawienie miednicy, a co za tym idzie, skrzywień w obrębie: stawów biodrowych, kręgosłupa, obręczy barkowej, a nawet głowy.

Najczęściej zaraz po zdiagnozowaniu wad kolan u dzieci specjalista bada także ustawienie stóp, które również mogą być dotknięte zmianami. Podczas koślawienia kolan, ciężar ciała przenosi się na wewnętrzne krawędzie stóp, co tworzy szpotawe stopy (buty są bardziej zdarte po zewnętrznej stronie). Odwrotnie jest w przypadku szpotawych kolan – kiedy nóżki dziecka przypominają wyglądem beczkę, stopy ustawiają się koślawo, tworząc koślawość pięt (buty mocniej znoszone po wewnętrznej stronie).