Skąd się biorą potówki u noworodków i niemowląt?
Potówki u dzieci występują znacznie częściej niż potówki u dorosłych. Do ukończenia pierwszego roku życia skóra niemowląt nie posiada jeszcze w pełni ukształtowanego mechanizmu termoregulacji, co powoduje utrudnienia w odpływie potu. Rezultatem nasilonego pocenia się są drobne krostki na ciele dziecka, określane jako potówki.
Czynniki, które sprzyjają powstawaniu potówek u noworodków i niemowląt, to głównie utrudnione wchłaniane wydzielonego potu (potówki pojawiają się w miejscach, w których są zablokowane gruczoły potowe).
Pojawiają się w sytuacjach, np.:
- zbyt mocnego nasłonecznienia,
- używania sztucznej, nieprzewiewnej bielizny dziecięcej,
- używania ubrań niedostosowanych do temperatury, jaka panuje w otoczeniu.
Przyczyną potówek u niemowlaka są również zbyt rzadkie kąpiele, szczególnie w porze wiosenno-letniej.
Sprawdź, kiedy i przeciwko jakiej chorobie trzeba zaszczepić dziecko
Jak wyglądają potówki u noworodka?
Jak rozpoznać potówki? Potówki u noworodków są to niegroźne drobne pęcherzyki, krostki, wypełnione przezroczystym płynem. Najczęstszym miejscem występowania potówek u niemowląt są okolice, które są narażone na ucisk czy też otarcia. Najczęściej mamy zatem do czynienia z potówkami na szyi, plecach, w pachwinach. Typowe są także krostki w zgięciach kolan i łokci czy pod pachami, a nawet na głowie.
Warto pamiętać, że skóra niemowląt jest delikatna, cienka, a co za tym idzie – bardziej podatna na uszkodzenia. I choć mimo że same potówki u niemowlaka nie są niebezpieczne dla dziecka, powodują one szereg dolegliwości. Mogą swędzić, kłuć, a nawet szczypać. Potówki noworodkowe rzadko występują pojedynczo. W większości przypadków tworzą niewielkie skupiska.
Przeczytaj również:
Wysypka u noworodka – skąd się bierze, czym smarować, kiedy do lekarza?
Typy potówek u noworodka
| Typ | Wygląd | Świąd/rumień | Typowy wiek | Postępowanie pierwszego rzutu |
|---|---|---|---|---|
| Potówki krystaliczne (Miliaria crystallina) | Przezroczyste, „krople rosy” | brak/śladowy | 1.–2. tydz. życia | schładzanie, przewiew, cienkie warstwy ubranek, kąpiele bez przegrzewania; bez leków |
| Potówki czerwone (Miliaria rubra) | Czerwone grudki/krostki | świąd/kłucie | niemowlęta i starsi | j.w.; krótkotrwale kalamina; leki tylko po kwalifikacji lekarskiej |
| Potówka pęcherzykowa (Miliaria pustulosa) | Krosty | możliwa bolesność | rzadko u noworodków | różnicowanie z infekcją; higiena, przewiew; antybiotyk miejscowy/systemowy tylko przy potwierdzonej infekcji |
| Potówka głęboka (Miliaria profunda) | Twarde, cieliste grudki | zwykle bez świądu | bardzo rzadko u noworodków | schładzanie, usuwanie czynników wyzwalających |
Najczęstsze zmiany skórne mylone z potówkami
U noworodków i niemowląt wiele wysypek wygląda podobnie do potówek, dlatego rodzice często mają wątpliwości, czy na pewno chodzi o „zwykłe potówki”. Poniżej opisano kilka stanów, które bywają z nimi mylone, oraz najważniejsze różnice.
1. Zakażenia bakteryjne skóry (np. gronkowcowe lub paciorkowcowe).
W tych infekcjach pojawiają się ropne krosty z żółtawym czubkiem, skóra wokół może być zaczerwieniona i bolesna, a dziecko bywa niespokojne lub ma gorączkę. To istotna różnica: potówki nie bolą, nie ropieją i nie powodują objawów ogólnych. W razie podejrzenia zakażenia konieczna jest konsultacja lekarska, czasem nawet antybiotykoterapia.
2. Rumień toksyczny noworodków (łac. erythema toxicum neonatorum).
To bardzo częsta, całkowicie niegroźna wysypka u noworodków w pierwszych dobach życia. Skóra jest zaczerwieniona, z drobnymi plamkami, grudkami lub pęcherzykami, które mogą „wędrować” po ciele. Rumień toksyczny zwykle pojawia się już 2.–3. dnia po porodzie i znika samoistnie po kilku dniach. Potówki natomiast pojawiają się później – często w drugim tygodniu życia – i są związane z przegrzewaniem.
3. Trądzik noworodkowy (łac. acne neonatorum).
Na policzkach i czole pojawiają się białe lub czerwone krostki i grudki, przypominające potówki, ale ich przyczyną nie jest przegrzewanie, tylko przejściowe działanie hormonów matki. Zmiany utrzymują się dłużej (nawet kilka tygodni) i nie reagują na chłodzenie czy przewiewne ubranka.
Przeczytaj również:
Trądzik u noworodka i niemowlaka – przyczyny, jak leczyć?
4. Łagodna krostkowa osutka noworodków (łac. pustulosis neonatorum benignum).
To powierzchowne krostki, które mogą być obecne już w chwili narodzin. Po kilku dniach zasychają, pozostawiając lekkie przebarwienie. W przeciwieństwie do potówek, nie mają związku z temperaturą ani pielęgnacją i nie wymagają żadnego leczenia.
Podsumowując — potówki są zwykle niegroźne, pojawiają się po przegrzaniu i ustępują po schłodzeniu dziecka, natomiast infekcje lub inne wysypki mają inne przyczyny i często wymagają oceny lekarza. Jeśli wysypka wygląda inaczej niż zwykle, jest ropna, bolesna albo dziecko ma gorączkę, warto nie zwlekać z wizytą u pediatry.
Jeżeli tylko rodzice zauważą potówki na twarzy, pupie czy innych miejscach skóry dziecka, należy rozpocząć odpowiednie leczenie. Nie należy czekać, aż potówki noworodkowe same znikną, ponieważ może to spowodować mnóstwo problemów skórnych.
Aby pozbyć się potówek, przede wszystkim należy szczególnie dbać o skórę dziecka. Jedną z metod leczniczych, dzięki której można osiągnąć szybkie efekty leczenia, jest delikatne osuszanie skóry (należy unikać pocierania) oraz stosowanie specjalnej zasypki dla niemowląt dostępnej w aptece. Ważne jednak jest to, że zasypkę stosujemy tylko i wyłącznie na suchą skórę. Dobrą metodą leczenia potówek, szczególnie polecaną w okresie letnim, jest rozebranie niemowlaka do tzw. „pampersa”.
Leczenie potówek noworodkowych powinno opierać się na wyeliminowaniu czynników, które powodują ich powstawanie.
Przeczytaj również:
Rumień zakaźny u dzieci – objawy, ile trwa, kiedy zaraża, czy można wychodzić na dwór?
Jak zapobiec potówkom u dziecka?
Aby zapobiec powstawaniu potówek należy:
- ubierać dziecko tylko i wyłącznie w przewiewne, bawełniane ubranka, które będą dostosowane do temperatury, jaka panuje w domu bądź podczas spacerów;
- nie przegrzewać dziecka – należy zrezygnować z używania popularnych rożków i kocyków wykonanych ze sztucznych materiałów;
- prać ubranka w łagodnych środkach piorących, które są dostosowane do skóry niemowląt, jak również prasować każdą bieliznę;
- odpowiednio pielęgnować skórę dziecka: rytuałem powinna stać się codzienna, wieczorna kąpiel niemowlaka, do której warto dodawać specjalistyczne emolienty, które nie zatykają gruczołów potowych;
- należy kategorycznie zrezygnować z oliwki, ponieważ jej stosowanie powoduje odwrotny efekt – utrudnia gojenie potówek, a wręcz nasila zmiany skórne;
- zmieniać często pieluszkę, przynajmniej co 3–4 godziny, a do każdej zmiany należy stosować natłuszczający krem ochronny.
Jeżeli tylko usuniemy przyczyny nadmiernego pocenia – potówki u noworodka powinny ustąpić. Jednakże jeżeli mimo postępowania zapobiegawczego pojawia się gorączka, a problem skórny nie znika, a w obrębie krostek niemowlęcych pojawia się czerwona obwódka, która wypełnia się ropą, należy udać się z dzieckiem do specjalisty. Może to być początek stanu zapalnego i konieczne będzie stosowanie miejscowych środków przeciwbakteryjnych. Stąd też niezwykle istotna jest profilaktyka potówek u niemowląt.
Przeczytaj również:
Emolienty dla dzieci – czym są, jak stosować i kiedy?
Potówki u noworodka – najczęściej zadawane pytania
- Czy potówki są zaraźliwe? Nie. To reakcja skóry na ciepło.
- Ile trwają? Zwykle kilka dni po poprawie warunków (chłodniej, przewiewnie).
- Kiedy iść do lekarza? Jeśli wysypka nie znika mimo chłodzenia po 2–3 dniach, jeśli dziecko jest apatyczne/ma gorączkę, jeśli krosty są bolesne/ropne lub masz wątpliwości co do rozpoznania.
- Czy stosować zasypki/talk lub krochmal? Nie zaleca się — ryzyko wdychania; lepiej przewiew i łagodne emolienty.
- Czy hydrokortyzon (GKS) jest bezpieczny? Tylko po kwalifikacji lekarskiej u niemowląt.
- Czy potówki mogą pojawić się zimą? Tak. Choć kojarzą się z upałem, potówki mogą wystąpić również zimą, jeśli dziecko jest zbyt ciepło ubrane lub śpi w przegrzanym pomieszczeniu. Główna przyczyna to nadmierne pocenie się i brak przewiewu skóry.
- Czy potówki mogą pojawić się na twarzy noworodka? Tak, zwłaszcza na czole i policzkach, jeśli dziecko jest często przykrywane kocem lub ma głowę w czapce. Warto wtedy zadbać o lekkie ubranko i nie przykrywać twarzy podczas snu.
- Czy potówki zostawiają blizny lub przebarwienia? Nie, typowe potówki nie pozostawiają żadnych śladów. Skóra po kilku dniach wygląda zupełnie normalnie. Jeśli pojawi się strupienie, przebarwienie lub nadkażenie, warto skonsultować się z pediatrą.
- Czy można kąpać dziecko, gdy ma potówki? Jak najbardziej tak. Kąpiel w letniej, czystej wodzie pomaga oczyścić skórę i przynosi ulgę. Należy jednak unikać gorącej wody, silnych mydeł i długiego moczenia. Po kąpieli delikatnie osuszyć skórę ręcznikiem, nie trzeć.
współpraca: redakcja Wylecz.to
