Trening zastępowania agresji (TZA) – co to jest, dla kogo, przebieg, efekty, cena

Trening zastępowania agresji – czym jest?

Trening zastępowania agresji to metoda opracowana pod koniec lat 70. XX wieku w Instytucie Badań nad Agresją Uniwersytetu w Syracuse w Stanach Zjednoczonych. Autorami byli Arnold Goldstein i jego współpracownicy. Trening zastępowania agresji znany jest również pod skróconą nazwą ART, od anglojęzycznej nazwy programu (aggression replacement training). W Polsce spotykamy się również z wersją polskojęzyczną – TZA.

Program stworzony przez zespół Goldsteina miał na celu redukcję agresji u dzieci i młodzieży poprzez rozumienie jej źródeł i radzenie sobie z nią. Zaletą treningu jest to, że nadaje się dla osób o różnym poziomie agresji. Do dziś jest stosowany w placówkach edukacyjnych i opiekuńczych – począwszy od przedszkoli, przez szkoły i ośrodki wychowawcze, po oddziały psychiatryczne w szpitalach.

Trening zastępowania agresji – nabywanie umiejętności prospołecznych

TZA wykorzystuje metody poznawczo-behawioralne. Składa się z trzech modułów. To: trening umiejętności społecznych, trening kontroli złości i trening wnioskowania moralnego. Jak wyglądają?

Najbardziej rozbudowany jest trening umiejętności społecznych. Obejmuje on zestaw kilkudziesięciu umiejętności radzenia sobie w życiu społecznym, które dana jednostka powinna nabyć.

Sklasyfikowane one zostały w kilka grup:

• wstępne umiejętności społeczne,
• zaawansowane umiejętności społeczne,
• umiejętności emocjonalne,
• umiejętności alternatywne wobec agresji,
• umiejętności kontrolowania stresu,
• umiejętności planowania.

Trening kontroli złości – czym jest?

Obok treningu kompetencji społecznych, w modelu pojawia się również trening kontroli złości. To uczenie pacjentów, co można zrobić w sytuacji trudnej i wywołującej złość, na przykład prowokacji. W ramach nauki radzenia sobie z kontrolowaniem emocji, uczestnicy w czasie zajęć analizują scenki z własnego życia – sytuacje, gdzie przeżyli wspomniane trudności i mieli problem z kontrolą złości. Podczas tych zajęć zastanawiają się nad tym, co było czynnikiem prowadzącym do wywołania w nich złości, starają się nazwać i opisać własne agresywne zachowania oraz to, co było ich konsekwencjami.

Etap treningu kontroli złości to ważny krok do radzenia sobie z nazywaniem emocji i ich zarządzaniem u dzieci i młodzieży. Daje on również możliwość przećwiczenia zachowania w trudnych sytuacjach i zidentyfikowania błędów poznawczych, które mogły doprowadzić do wyzwolenia się agresji. Trener TUS (umiejętności prospołecznych/społecznych) zwraca również uwagę na postępy w pracy kontroli agresji, co poprawia samoocenę uczestnika.

Trening wnioskowania moralnego – drogą do radzenia sobie ze złością

W treningu zastępowania agresji najpóźniej pojawił się moduł, który znamy pod nazwą treningu wnioskowania moralnego. Jest to element wspólnej dyskusji, w której osoby omawiają dane zachowanie i starają się znaleźć najlepsze rozwiązanie sytuacji. Uczestnicy w ramach zajęć mogą nauczyć się, że niekiedy niektóre wybory wymagają poświęcenia pewnych wartości ze względu na uczucia drugiej strony.

Tak naprawdę nie chodzi jednak o to, by dokonywać wyborów moralnych i osądzać tu i teraz, a o to, by przyjrzeć się sytuacji pod różnymi kątami i analizować ją z punktu widzenia kilku stron. Uczy to wrażliwości na uczucia i punkt widzenia innych oraz jest istotnym etapem treningu zastępowania agresji – znacznie zwiększającym jego skuteczność.

Trening zastępowania agresji TZA – dla kogo?

Dzięki odpowiednim modyfikacjom trening zastępowania agresji jest uniwersalną techniką terapeutyczną dla większości dzieci i młodzieży. Często wprowadza się tę metodę w terapii młodzieży i dzieci przejawiających objawy autoagresji, spektrum autyzmu, ale i osób dorosłych. Nadaje się on również do stosowania u osób stosujących agresję słowną.

W ramach prowadzonych zajęć, pod okiem trenerów i nauczycieli, dzieci, młodzież lub osoby dorosłe nabywają umiejętności, takich jak:

• odpowiednie reagowanie na zaczepki pod presją grupy,
• radzenie sobie z kontrolą zachowania,
• kształtowanie odpowiednich postaw wobec spotykających ich trudności – w rodzinie, w szkole czy w pracy.

Trening zastępowania agresji uczy także, jak wypracować adekwatną samoocenę, co bardzo pomaga w radzeniu sobie z agresją (w tym – pomaga ograniczyć agresję słowną) i w kontroli zachowania.

Trening zastępowania agresji TZA — gdzie jest organizowany?

Trenerzy TZA współpracują z osobami wymagającymi wsparcia. Niejednokrotnie Instytut Amity, odpowiedzialny za przeprowadzanie treningów i szkolenie terapeutów, organizuje treningi, w tym wersje dla dzieci. Oferuje również materiały szkoleniowe, w tym wydanie poprawione oryginalnego podręcznika przygotowanego przez autorów treningu.

W razie potrzeby można sprawdzić, czy uda nam się znaleźć w pobliżu pasujący nam termin szkolenia. Pewne kwestie, zwłaszcza w przypadku dzieci, mogą wymagać doprecyzowania przed rozpoczęciem szkolenia, na przykład dokładna diagnoza dziecka.

W przypadku problemów z agresją warto rozważyć TZA – w ramach pracy nad sobą i zajęć terapeutycznych radzenie sobie z własnymi emocjami z pewnością stanie się prostsze.