Zdrowa i urozmaicona dieta to podstawa prawidłowego rozwoju dziecka. Gdy dziecko zaczyna jeść stałe pokarmy, ciągle poznaje nowe smaki i konsystencje. Niestety nie zawsze jest to łatwe doświadczenie, dlatego od czasu do czasu może zdarzyć się, że dziecko będzie odrzucać niektóre produkty i grymasić przy posiłkach. Są to zazwyczaj normalne zachowania w tym czasie i nie powinny budzić niepokoju u rodziców, o ile dziecko przybiera na wadze i rozwija się prawidłowo. Problem pojawia się w momencie, gdy awersja do jedzenia trwa od dłuższego czasu, a maluch chce zjadać tylko określone produkty i odmawia próbowania nowych rzeczy. W tym przypadku może to być tzw. wybiórczość pokarmowa. Czym zatem jest i jak się objawia wybiórczość pokarmowa? Jakie są przyczyny wybiórczości pokarmowej i czy da się ją leczyć?
Wybiórczość pokarmowa – co to jest, rozpoznanie, leczenie, jak pomóc dziecku?
Co to jest wybiórczość pokarmowa?
Z wybiórczością pokarmową mamy do czynienia w momencie, gdy dziecko odmawia jedzenia pewnych pokarmów. Często określa się takie dzieci mianem „niejadków”. Problem ten dotyczy zwykle małych dzieci w wieku żłobkowym i przedszkolnym. Wybiórczość pokarmowa występuje częściej u chłopców niż u dziewczynek. Występuje także wśród wielu dzieci ze spektrum autyzmu.
Wybiórczość pokarmowa może dotyczyć różnego rodzaju pokarmów i objawia się m.in. poprzez:
- monotonię żywieniową;
- odmowę zjedzenia czegoś nowego;
- niejedzenie produktów konkretnej marki;
- odrzucanie pokarmów ze względu na wygląd;
- unikanie całej grupy produktów spożywczych np. warzyw;
- niechęć dziecka do jedzenia pokarmów o danej konsystencji, kolorze lub zapachu.
Jakie są przyczyny wybiórczości pokarmowej?
Na wystąpienie wybiórczości pokarmowej może mieć wpływ wiele czynników. Do najczęstszych z nich należą:
- stres;
- alergie pokarmowe;
- wzorce żywieniowe rodziców;
- zaburzenia modulacji sensorycznej;
- negatywne doświadczenia związane z jedzeniem;
- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego lub nerwowego;
- nieprawidłowa budowa jamy ustnej i problemy z żuciem pokarmów.
Wybiórczość pokarmowa, niezależnie od przyczyny, może prowadzić do niedoborów pokarmowych, które mogą negatywnie wpłynąć na rozwój dziecka. Dlatego tak ważne jest, aby odpowiednio wcześnie zgłosić ten problem lekarzowi lub psychologowi. Wspólnie z nimi można wdrożyć odpowiedni plan leczenia i wsparcia żywieniowego, który pomoże dziecku wprowadzić do codziennego jadłospisu nowe pokarmy.
Jak rozpoznać wybiórczość pokarmowa?
Pierwszym sygnałem świadczącym o wybiórczości pokarmowej jest wcześniej wspomniana niechęć do jedzenia danego pokarmu. Co więcej, dziecko podczas posiłku może płakać lub zachowywać się agresywnie. Częste jest też wypluwanie jedzenia, długie przeżuwanie lub odruch wymiotny. Kiedy zbliża się pora jedzenia, dziecko może być również poddenerwowane i markotne.
Co ważne nadmierne skupianie uwagi otoczenia najbliższych na dziecku może w nim potęgować niechęć do jedzenia, dlatego usilna próba nakłonienia dziecka do jedzenia może nie przynieść zamierzonych rezultatów.
Jak leczyć wybiórczość pokarmową?
Pierwszym ważnym krokiem w kierunku leczenia wybiórczości pokarmowej jest poznanie przyczyny tego typu zachowania. Dziecko, które jej doświadcza, powinno być skierowane m.in. na badania w kierunku alergii pokarmowej lub chorób pasożytniczych. Wskazana może być także diagnostyka pod kątem chorób metabolicznych, neurologicznych lub układu pokarmowego.
Należy przy tym podkreślić, że nie ma jednej skutecznej metody leczenia wybiórczości pokarmowej, głównie ze względu na wiele możliwych przyczyn jej powstawania. Wobec tego w procesie leczenia dziecka powinien uczestniczyć nie tylko pediatra, lecz również psycholog dziecięcy i dietetyk specjalizujący się w zaburzeniach odżywiania u dzieci.
Jak wspierać dziecko z wybiórczością pokarmową?
W procesie leczenia wybiórczości pokarmowej istotna jest również indywidualna praca rodzica z dzieckiem. Przede wszystkim zaleca się zachęcać dziecko do pomocy podczas gotowania i przygotowywania posiłków. Dzięki temu maluch oswaja się z produktami oraz poznaje je sensorycznie.
Ważne jest też podawanie posiłków w atrakcyjnych formach. Ładnie przyrządzone danie samo zachęca do skosztowania. Przykładowo można ułożyć poszczególne produkty w ciekawe kształty lub podać na ulubionych talerzykach.
Kolejnym ważnym aspektem jest ograniczenie rozpraszaczy podczas posiłku. W tym przypadku należy unikać jedzenia przy telewizorze lub smartfonie.
Dziecko powinno też siedzieć wygodnie przy stole. Warto zadbać, aby krzesło miało podpórki zarówno na ręce, jak i nogi. Dzięki temu dziecko będzie miało możliwość skupienia się na jedzeniu, a nie na szukaniu dla siebie swobodnej pozycji do siedzenia.
Istotne jest też pokazywanie dziecku poszczególnych produktów. Można je np. położyć na stole lub na jego talerzu podczas posiłku. Jednakże maluch nie musi ich zjadać, jeżeli nie ma na nie ochoty. Ważna jest tutaj ekspozycja danego pokarmu. Dzięki temu dziecko ma możliwość oswojenia się z jedzeniem, którego nie chciało do tej pory spożywać.
Rodzic powinien też pamiętać, żeby nie zmuszać dziecka do jedzenia. Postawa nakazująca zwykle wzbudza złość i pogłębia jego niechęć. Jeżeli dziecko nie chce w tym momencie zjeść danego produktu, należy mu na to pozwolić.
Czy wybiórczość pokarmową jest tylko u dzieci z autyzmem?
Zaburzenie, jakim jest wybiórczość pokarmowa, może spotkać każde dziecko. Jednakże zdecydowanie częściej dotyczy dzieci ze spektrum autyzmu. Co ciekawe, niechęć do jedzenia niektórych pokarmów może pozostać z dzieckiem na kolejne lata i objawiać się także w życiu dorosłym.
Jeżeli problem ten nie zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowany i leczony, może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Dlatego tak ważne jest wczesne reagowanie i skorzystanie z pomocy specjalistów.
Bibliografia
- Komorowska-Szczepańska W. i wsp.: Problem zaburzeń odżywiania, Żywienie a środowisko, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania, Gdańsk, 2016;
- Niemyjska D.: Trudności pokarmowe u dzieci ze spektrum autyzmu – propozycja strategii rozszerzania diety u dziecka z ASD, Szkoła Specjalna, 3/2021, 196–206;
- Radziyevska M. i wsp.: Zaburzenia integracji sensorycznej wśród dzieci i młodzieży, Pedagogika, psychologia i medyczno – biologiczne problemy wychowania fizycznego i sportu, 2012, 4: 135-40.
Agata Soroczyńska
Dietetyczka
Dietetyk kliniczny i sportowy, absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach i Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Interesuje się dietą roślinną, dietą w sporcie, suplementacją oraz psychodietetyką. Istotne jest dla niej całościowe podejście do pacjenta. Wierzy, że do osiągnięcia celów nie zawsze wymagany jest jadłospis. Od kilku lat zajmuje się edukacją żywieniową. Autorka wielu artykułów, wykładów oraz webinarów, podczas których poruszała tematy związane z profilaktyką zdrowotną, dietoterapią, zdrowym odżywianiem oraz dietetyką sportową. Pasjonatka fitnessu, książek historycznych i fantasy oraz górskich wędrówek.
Komentarze i opinie (0)