Cewnik Foleya – do czego służy i kiedy się go stosuje?

Cewnik Foleya zakładany do pęcherza moczowego – co to takiego?

Cewnik Foleya, znany również jako cewnik urologiczny lub cewnik moczowy, to giętka i dosyć miękka rurka połączona z balonikiem oraz workiem drenażowym, do którego spływa odprowadzana przez cewkę moczową uryna.

W urologii spotykamy dwudrożny cewnik Foleya (najczęściej stosowany rodzaj sondy Foleya) oraz cewnik trójdrożny. W pierwszej wersji ten wyrób medyczny posiada dwa porty – jeden przeznaczony do opróżniania pęcherza, drugim napełniany jest balonik (za pomocą powietrza lub roztworu soli fizjologicznej), utrzymujący cewnik na swoim miejscu. Druga wersja, czyli cewnik Foleya trójdrożny, posiada dodatkowy port do płukania cewnika z osadów.

Charakterystyczną cechą cewnika jest wspomniany balon o średnicy większej niż średnica cewki moczowej. Utrzymuje cewnik w pęcherzu moczowym (lub w środku szyjki macicy – jeżeli jest wykorzystywany do celów położniczych) i zapobiega tym samym jego wysunięciu.

Czy z cewnikiem można chodzić?

Zacewnikowany pacjent może swobodnie chodzić, dbając jedynie o to, aby worek był dobrze przymocowany i nie wypiął się z rurki. Jednak zdecydowana większość osób z cewnikiem to osoby długotrwale leżące lub dochodzące do zdrowia po zabiegach operacyjnych.

Do wykonania cewnika Foleya najczęściej używa się lateksu, chociaż zdarzają się silikonowe cewniki Foleya (szczególnie przydatne dla osób uczulonych na lateks) oraz te z jonami srebra dodanymi do tworzywa (mają pełnić dodatkową funkcję bakteriostatyczną).

Cewnikowanie pęcherza – w jakich sytuacjach?

Cewnik Foleya ma za zadanie umożliwić drenaż moczu w sytuacji, kiedy nie jest możliwe jego samodzielnie oddawanie. Stan ten dotyka częściej mężczyzn niż kobiet, a częstotliwość występowania tego zjawiska rośnie wraz z wiekiem i starzeniem się gruczołu krokowego.

Cewniki urologiczne występują w różnych rozmiarach. Rozmiar cewnika jest uzależniony od wielkości cewki moczowej pacjenta (u mężczyzn ok. 18 cm, u kobiet zaledwie 5 cm).

Jakie są zatem wskazania do cewnikowania pęcherza?

• Diagnostyka – np. potrzeba skontrolowania diurezy, bilans płynów, podanie środka cieniującego w czasie badania cystograficznego.
• Leczenie – np. gdy ma miejsce zatrzymanie moczu lub zastój moczu, szczególnie u pacjentów paliatywnych.
• Urazy – np. przy urazach krocza, podczas których cewka moczowa uległa uszkodzeniu. W takim przypadku jednak cewnik Foleya wprowadza się inną drogą – poprzez powłoki brzuszne prosto do pęcherza.
• Operacje – cewnikowanie pęcherza bywa konieczne podczas niektórych operacji, szczególnie tych w obrębie układu moczowego, moczowo-płciowego czy pokarmowego.
• Stan wegetatywny lub utrzymywanie pacjenta w śpiączce farmakologicznej.
• Wywoływanie porodu – to przypadek wykorzystania cewnika w położnictwie, jednak nie zakłada się go do cewki moczowej, a umieszcza wewnątrz szyjki macicy.

Jak wygląda założenie cewnika Foleya?

Zakładanie cewnika Foleya odbywać się powinno w warunkach ambulatoryjnych lub przynajmniej z zachowaniem aseptyki, gdyż łatwo może dojść do zakażenia dróg moczowych. Przed założeniem cewnika ma miejsce dokładne odkażenie ujścia cewki moczowej oraz miejsc intymnych pacjenta.

Aby łatwiej i bezboleśnie wprowadzić cewnik do pęcherza moczowego, rurkę smaruje się specjalnym żelem nawilżającym, który dodatkowo posiada właściwości znieczulające i przeciwbakteryjne. Następnie cewnik przyczepia się za pomocą plastra do skóry. Po umieszczeniu balonika w wyznaczonym miejscu, napełnia się go powietrzem, glicerolem lub solą fizjologiczną, a ujście cewnika łączy się z workiem drenażowym, przeznaczonym do zbiórki moczu.

Wymiana cewnika Foleya

Jak długo można nosić cewnik Foleya? Częstotliwość wymiany cewnika jest różna. Cewniki lateksowe należy wymieniać częściej, maksymalnie co 14 dni. Cewniki silikonowe mogą posłużyć dłużej – od 30 dni do nawet 3 miesięcy.

W międzyczasie niezwykle istotna jest pielęgnacja cewnika, należy dbać o higienę, a pielęgniarka lub inna osoba opiekująca się pacjentem powinna co jakiś czas udrożnić cewnik, aby nie dopuścić do zakażeń dróg moczowych poprzez zapchany cewnik moczowy.

Wymiana cewnika wykonywana jest w warunkach aseptycznych przez wykwalifikowanych pracowników medycznych. Nie powinno być to ani bolesne, ani nieprzyjemne.

Uraz cewki moczowej i inne możliwe powikłania po założeniu cewnika Foleya

Cewnikowanie, jak każdy inny zabieg, może powodować powikłania. Do najczęstszych należą:

• uraz cewki moczowej (w tym jej przerwanie) w wyniku nieprawidłowego wsuwania;
• bakteryjne zakażenie dróg moczowych lub nerek;
• kamienie w pęcherzu moczowym;
• krwiomocz;
• przy długotrwałym cewnikowaniu mogą wystąpić nowotwory pęcherza moczowego.

Cewnik urologiczny w położnictwie – kiedy ma zastosowanie?

Cewnika Foleya używają ginekolodzy, aby mechanicznie przyspieszyć dojrzewanie szyjki macicy i tym samym wywołać poród. Zazwyczaj cewnik sam wypada z dróg rodnych, kiedy rozwarcie przekroczy 3 cm.

Wśród wskazań do zastosowania takiego zabiegu jest np. zbyt wolne rozwieranie się szyjki w trakcie trwania pierwszej fazy porodu lub potrzeba przygotowania macicy na podanie oksytocyny i tym samym indukcję porodu.

Do przeciwwskazań używania cewnika Foleya w trakcie porodu należą:

• zbyt nisko ułożone łożysko,
• łożysko przodujące,
• odejście wód płodowych,
• krwawienie z dróg rodnych.