Surogatka (matka zastępcza) – czy jest w Polsce legalna?

Kim jest surogatka?

Surogatka to kobieta, która decyduje się urodzić dziecko parze niemogącej lub niechcącej z jakichś przyczyn mieć dzieci poczętych w tradycyjny sposób, adoptowanych czy też urodzonych z pomocą metody in vitro.

Surogatka posiada wszelkie predyspozycje do donoszenia ciąży i urodzenia zdrowego dziecka. Jeśli chodzi o genetykę, dziecko nie ma żadnego związku z surogatką, ponieważ do zapłodnienia najczęściej dochodzi poprzez metodę in vitro – jest dawczyni komórki jajowej, czyli matka dziecka oraz dawca nasienia – jej partner, przyszły ojciec. Matka zastępcza udostępnia więc swoją macicę, w której zostaje umieszczona komórka jajowa innej kobiety.

Przeczytaj też: Adopcja dziecka przez pary jednopłciowe

Kto może skorzystać z usług matki zastępczej?

Z usług surogatki może skorzystać każda para, także pary jednopłciowe starające się o dziecko, które nie chcą decydować się na adopcję czy zapłodnienie in vitro. Na wynajęcie matki zastępczej może zdecydować się każda kobieta, która z różnych przyczyn nie mogłaby donosić ciąży, a ew. ciąża stanowiłaby zagrożenie dla życia jej lub dziecka.

Leczeniu niepłodności czasem towarzyszy żmudna droga, która raz po raz kończy się niepowodzeniem, a urodzenie dziecka staje się marzeniem nie do spełnienia. Takie sytuacje mogą doprowadzić do rozpadu związków, depresji i po prostu krzywdy dwojga ludzi, którzy nie są w stanie dopełnić swojego szczęścia.

W tym kontekście wizja macierzyństwa zastępczego jawi się jako wybawienie dla par, dla których pragnienie posiadania dziecka staje się sensem życia, a które jednocześnie nie podchodzą obojętnie do pochodzenia dziecka. Pragną biologicznego potomka, który będzie połączeniem ich genów, zrodzonym z miłości. Tego, niestety, nie zapewnia adopcja, z kolei proces in vitro – chociażby ze względów zdrowotnych – nie zawsze jest możliwy. Bywa również, że przyszli rodzice są obciążeni genetyczne – dziecko może się urodzić poważnie chore, wielokrotnie poronili ciążę bądź mają już jedno własne dziecko, ale jego urodzenie wiązało się ze znacznym uszczerbkiem na zdrowiu i nie chcą ponownie ryzykować.

Zobacz też: Czym jest niepłodność immunologiczna?

Jaką rolę w życiu dziecka odgrywa surogatka?

Rola matki zastępczej sprowadza się do donoszenia i urodzenia dziecka. Po urodzeniu dziecka zrzeka się ona wszelkich praw rodzicielskich na rzecz przyszłych rodziców, a w akcie urodzenia wskazuje ojca dziecka.

Istnieje wiele wątpliwości dotyczących faktu, czy w toku ciąży matka zastępcza nie zdecyduje się na zachowanie dziecka, które nosi pod sercem. Niestety, w naszym kraju sytuacja prawna dotycząca surogatek jest dość niejasna, istnieje jednak zapis mówiący o tym, że matką dziecka jest osoba, która je urodziła. Czy więc mogą się zdarzyć sytuacje, że surogatka zdecyduje się zatrzymać dziecko? Nie są one niemożliwe.

To też może Cię zainteresować: Czym jest inseminacja domaciczna?

Ile kosztuje matka surogatka?

Wynajęcie surogatki wiąże się z kosztami wahającymi się od kilku do kilkuset tysięcy złotych. Nie ma bowiem wątpliwości, że kobiety decydują się na zostanie surogatkami w celu osiągnięcia korzyści finansowych. W bardzo wielu przypadkach ma to być wybawieniem od ciężkiej sytuacji materialnej.

Są również kobiety, które decydują się zostać matkami zastępczymi, by po prostu pomagać ludziom, zaś czerpanie z tego korzyści schodzi na dalszy plan.

Warto wiedzieć, że koszt macierzyństwa zastępczego obejmuje nie tylko opłatę surogatki, by jej, można powiedzieć, wynagrodzić trudy chodzenia w ciąży, ale cały proces – od zapłodnienia, przez badania, leczenie, koszty wyżywienia i ewentualną hospitalizację, aż do porodu. Należy więc liczyć się z kwotami o wiele wyższymi, niż się zakłada. Wiadomo bowiem, że ciąża jest stanem dość nieprzewidywalnym, z kolei macierzyństwo zastępcze obarczone jest dodatkowo faktem, iż pozostaje w strefie tabu. Stąd też przed przyszłymi rodzicami dziecka stoi konieczność ponoszenia kosztów prywatnej opieki medycznej i najczęściej porodu w prywatnej klinice.

Kalendarz dni płodnych i owulacji – sprawdź, kiedy masz dni płodne

Kto zapładnia surogatkę?

Do zapłodnienia surogatki dochodzi najczęściej w procesie in vitro, gdzie wszystko, co niezbędne, dostarczają biologiczni rodzice. Do zapłodnienia dochodzi poprzez połączenie komórki jajowej przyszłej matki oraz nasienia ojca dziecka i wprowadzenie komórki do macicy matki zastępczej.

Można to nieco porównać do... inkubatora – w ciele matki zastępczej umieszcza się komórkę jajową innej kobiety, by ta miała jak najlepsze warunki do rozwoju. W takiej sytuacji po porodzie surogatka nie ma żadnego związku z dzieckiem. Matce zastępczej nie przysługuje władza rodzicielska, nie jest także wpisana do aktu urodzenia dziecka.

Bywa jednak, że koszt całego przedsięwzięcia przerasta możliwości przyszłych rodziców, a matka zastępcza również jest w trudnej sytuacji finansowej. Zdarzają się więc sytuacje, że surogatka oferuje zapłodnienie naturalną metodą, co obniży koszty, a po porodzie wskazuje ojca dziecka i zrzeka się wszelkich praw rodzicielskich. Jednak wówczas konieczne jest przysposobienie dziecka przez przyszłą matkę.

Przeczytaj również: Jak działa bank spermy?

Kto może zostać surogatką?

Na zostanie surogatką kobieta decyduje się zazwyczaj po urodzeniu własnych dzieci. Są nimi te panie, które dobrze zniosły ciążę i które mają odpowiednie (zdrowotne i fizyczne) warunki do rodzenia.

W niektórych krajach istnieją agencje zrzeszające surogatki, do których mogą się zgłosić pary mające problem z naturalnym poczęciem i niechcące korzystać z innych dostępnych metod.

Czy w Polsce surogatka jest legalna?

Jak zostało wspomniane, nie ma jasnych zapisów prawnych mówiących o macierzyństwie zastępczym. Są jednak paragrafy regulujące kwestie handlu ludźmi, który jest procederem zakazanym i karalnym, a który – w daleko idącej interpretacji – może mieć związek również z rodzicielstwem zastępczym.

Uznaje się więc, że umowa z surogatką opiera się na zapewnieniu jej finansowego wsparcia na okres ciąży i pokryciu kosztów leczenia, ale oficjalnie nie zwiera wynagrodzenia dla matki zastępczej. Wówczas bowiem, w świetle prawa w Polsce, nie oznacza to niczego innego, jak właśnie handel ludźmi i czerpanie z tego zysku.

Jednocześnie, pokrewieństwo genetyczne w naszym kraju nie ma żadnego znaczenia dla wizji rodzicielstwa. Matką jest kobieta, która urodziła dziecko, nawet jeśli dawczynią komórki jajowej była inna kobieta. Stąd też biologiczni rodzice mogą mieć problem w uzyskaniu praw do dziecka urodzonego przez surogatkę, mimo umów z nią zawartych. Dlatego też wiele par decyduje się na wynajęcie matki zastępczej w innych krajach, w tym także w Stanach Zjednoczonych, w których procedura jest legalna i unormowana prawnie.