Rezerwa jajnikowa – czym jest, normy, obniżona, ile wynosi, jak ją zbadać?

Rezerwa jajnikowa – czym jest?

Rezerwa jajnikowa to pojęcie, które oznacza ilość pęcherzyków jajnikowych obecnych w jajnikach. Odzwierciedla ona możliwości rozrodu kobiet starających się o potomstwo. Prościej mówiąc, pozwala ona szacować szanse kobiety na zajście w ciążę.

Ocena rezerwy jajnikowej wykorzystywana jest także w diagnostyce i leczeniu niepłodności żeńskiej oraz przy diagnostyce chorób endokrynnych.

Jak zmienia się rezerwa jajnikowa w ciągu życia kobiety?

Kobieta już w chwili urodzenia ma określoną pulę pęcherzyków jajnikowych. W wieku dojrzewania, gdy kobieta zaczyna miesiączkować komórki jajowe dojrzewają i są uwalniane regularnie podczas cyklu miesiączkowego. Rezerwa jajnikowa zatem ulega uszczupleniu wraz z wiekiem kobiety.

Obniżona rezerwa jajnikowa być wynikiem procesu starzenia się jajnika. Rozpoczyna się on już po 30. roku życia. Proces ten znacznie przyspiesza po 35. roku życia.

Po 35. roku życia rezerwa jajnikowa obniża się nie tylko w aspekcie ilościowym, ale również jakościowym. Badania wykazały, że w tym wieku pogorszeniu ulega zdolność komórek jajowych do zapłodnienia, co również utrudnia uzyskanie ciąży.

Jakie czynniki mogą mieć wpływ na rezerwę jajnikową?

Najważniejszym czynnikiem wpływającym na wielkość rezerwy jajnikowej jest jak już wspomniano wiek kobiety. Nie jest on jednak jedynym czynnikiem, który wpływa na rezerwę jajnikową.

Do uszczuplenia rezerwy jajnikowej mogą się przyczynić także czynniki takiej jak:

• palenie papierosów;
• uwarunkowania genetyczne;
• występowanie wczesnej menopauzy w wywiadzie rodzinnym;
• przebyte leczenie, które mogło mieć toksyczny wpływ na jajniki (np. chemioterapia);
• operacje i zabiegi wykonywane na jajnikach.

Jak przebiega badanie rezerwy jajnikowej?

Do oceny rezerwy jajnikowej wykorzystuje się ocenę następujących parametrów:

• oznaczenie poziomu AMH we krwi pacjentki;
• oznaczenie poziomu FSH we krwi pacjentki;
• określenie AFC podczas badania USG.

Inne markery, takie jak np. stężenie inhibiny B mają mniejsze znaczenie w jej oszacowaniu.

Badanie AMH

AMH, czyli hormon antymüllerowski jest hormonem produkowanym przez komórki warstwy ziarnistej pęcherzyków jajnikowych pirewotnych, pęcherzyki preantralne i małe antralne.

U kobiet stężenie AMH wzrasta stopniowo i jest najwyższe około 25. roku życia. Następnie wraz z wiekiem kobiety i zmniejszającym się zapasem pęcherzyków jajnikowych zmniejsza się również stężenie AMH. Zmniejsza się ono aż do momentu wystąpienia menopauzy, kiedy staje się nieoznaczalne.

Badanie AMH jest również dobrym wskaźnikiem odpowiedzi jajników na stymulację owulacji podczas cykli zapłodnienia w procedurze in vitro.

Badanie AMH można wykonać w dowolnym dniu cyklu miesiączkowego.

Badanie FSH

FSH to hormon folikulotropowy, który jest wytwarzany przez przysadkę mózgową.

Wykonanie badania FSH zaleca się w trzecim dniu cyklu miesiączkowego.

Badanie USG

Badanie USG również może być pomocne w ocenie rezerwy jajnikowej. Aby oszacować rezerwę jajnikową w badaniu USG przezpochwowym ocenia się parametr AFC, czyli liczbę pęcherzyków antralnych (czyli dojrzewających w jajniku) o średnicy 2 do 10 milietrów.

Badanie to wykonuje się zwykle w okolicach 3 dnia cyklu miesiączkowego.

Jak AMH i FSH wpływają na rekrutacje pęcherzyków jajnikowych?

Hormon folikulotropowy (FSH) i antymüllerowski mają wpływ na dojrzewanie komórek jajowych oraz ich uwalnianie z jajnika podczas cyklu miesiączkowego.

Hormony te oddziałują antagonistycznie na pęcherzyki jajnikowe. Hormon AMH odpowiada za oszczędne gospodarowanie zasobami pęcherzyków jajnikowych w całym okresie rozrodczym kobiety. Funkcją FSH natomiast jest wybór i dojrzewanie tylko jednej komórki jajowej podczas całego cyklu menstruacyjnego.

Pozostałe pęcherzyki jajnikowe obumierają – przez to rezerwa jajnikowa zmniejsza się.

W jaki sposób stężenie AMH, FSH oraz wartość AFC pomagają w oszacowaniu rezerwy jajnikowej?

O obniżonej rezerwie jajnikowej świadczy:

• niskie stężenie AMH;
• wysokie stężenie FSH (powyżej 10j.m./l);
• niskie AFC.

Czy badanie rezerwy jajnikowej jest wystarczające do oceny niepłodności?

Niepłodność jest szerokim problemem, z którym zmaga się wiele par starających się o potomstwo. Może ona wynikać z wielu czynników, a obniżona rezerwa jajnikowa jest tylko jednym z nich.

Na skuteczność starań tych par ma wpływ wiele czynników, zarówno męskich jak i żeńskich.

Czynnik męski jest odpowiedzialny za około 20 do 40% przypadków niepłodności. Zwykle wynika ona z obniżonej jakości nasienia.

Czynnik żeński jest odpowiedzialny za mniej więcej 50 do 65% przypadków niepłodności. Wśród czynników wpływających na płodność kobiety, oprócz niskiej rezerwy jajnikowej, wyróżniamy między innymi:

• zaburzenia owulacji, np. PCOS, czyli zespół policystycznych jajników;
• czynniki jajowodowe;
• czynniki maciczne np. nieprawidłowości anatomiczne;
• endometrioza;
• zrosty w miednicy mniejszej.