Ciąża urojona – przyczyny, objawy, leczenie

Ciąża rzekoma a ciąża urojona

Zarówno wystąpienie ciąży urojonej, jak i ciąży rzekomej to zaburzenia psychiczne opisane w aktualnej klasyfikacji zaburzeń psychicznych DSM-5. Ciąża rzekoma przynależy do grupy zaburzeń nerwicowych z towarzyszącymi objawami somatycznymi (przypominającymi objawy ciążowe), a ciąża urojona to zaburzenie urojeniowe, które najczęściej pojawia się w przebiegu poważnych schorzeń: schizofrenii, choroby afektywnej dwubiegunowej czy depresji.

Zatem symptomy urojonej ciąży w postaci somatycznej (fizycznej) nie występują. Wyłącznie ciąża rzekoma powoduje pojawienie się typowych dolegliwości sugerujących prawdziwą ciążę.

Ciąża urojona i jej objawy a objawy ciąży rzekomej

Jak wspomniano, ciąża urojona, zwana także ciążą histeryczną, wbrew pozorom nie jest odpowiednikiem tego, co nazywamy ciążą rzekomą. Wystąpienie ciąży urojonej to poważne zaburzenie psychiczne, często towarzyszące innych chorobom, takim jak np. schizofrenia, w którym kobieta uważa, że doszło do poczęcia, choć objawy ciąży nie występują.

Z kolei ciąża rzekoma to również nieprawdziwe przekonanie, że w organizmie kobiety rozwija się nowe życie, czemu zwykle towarzyszą somatyczne objawy ciąży.

Jednak na potrzeby tego artykułu przyjmiemy, że ciąża urojona a rzekoma ciąża są tożsamymi pojęciami, pod którymi kryje się fałszywe przekonanie kobiety o byciu w ciąży, mimo braku zapłodnienia, wraz z towarzyszącymi objawami somatycznymi.

Zatem oznaki urojonej ciąży występują, gdy:

• dochodzi do zatrzymania miesiączki (amenorrhea) lub występują bardzo skąpe krwawienia (hypermenorrhea),
• zmiany w narządach płciowych kobiety – powiększenie macicy widoczne także jako zwiększenie obwodu brzucha, rozpulchnienie szyjki macicy,
• powiększenie gruczołów piersiowych,
• tkliwość piersi,
• wzrost masy ciała,
• wahania nastroju,
• poranne mdłości, wymioty,
• regularne skurcze macicy,
• wyciek wydzieliny z piersi przypominającej mleko,
• subiektywne wrażenie ruchów płodu – w rzeczywistości są to jedynie ruchy robaczkowe jelit.

Jakie są przyczyny urojonej ciąży?

Ciąża urojona pojawia się bardzo rzadko w krajach rozwiniętych. Jest to domena społeczeństw o niskim rozwoju gospodarczym, gdyż w krajach z łatwym dostępem do opieki medycznej zdecydowana większość kobiet udaje się do lekarza ginekologa, gdy zaobserwuje objawy ciąży lub inne niepokojące dolegliwości, typu: tkliwość piersi, powiększenie piersi czy bolesność narządów podbrzusza.

Podczas urojonej ciąży w ciele kobiety zachodzą również zmiany hormonalne, które nie tylko nasilają symptomy ciąży urojonej, ale sprawiają, że nawet test ciążowy może pokazać pozytywny wynik.

Kilka badań oceniało rolę zmian neuroendokrynologicznych w przebiegu ciąży urojonej. U kobiet w trakcie ciąży urojonej stwierdzono obniżony poziom dopaminy, przez co dochodzi do zwiększenia stężenia hormonu luteinizującego (LH), gonadotropiny i prolaktyny. Badania wykazały, że niedobór katecholamin i dopaminy jest odpowiedzialny za hiperprolaktynemię, która pobudza laktację w ciąży urojonej. Dodatkowo prowadzi do utrzymywania się ciałka żółtego (wydziela progesteron) i zahamowania wydzielania hormonu folikulotropowego (FSH) i LH, co ostatecznie wywołuje brak miesiączki.

U kogo może pojawić się ciąża urojona?

Wydawać by się mogło, że ciąża urojona występuje najczęściej wśród kobiet samotnych, usilnie pragnących posiadać biologiczne potomstwo. Nic bardziej mylnego, gdyż objawy ciąży urojonej pojawiają się również na podłożu wielu innych sytuacji życiowych, w tym wśród pań:

• z problemem niepłodności, szczególnie wieloletnim;
• posiadających pragnienie posiadania dziecka, a także z silnym strachem przed zajściem w ciążę;
• korzystających z silnych leków przeciwpsychotycznych;
• w nowym związku małżeńskim/partnerskim z dominującą presją szybkiego posiadania potomstwa;
• po przebytych poronieniach lub aborcjach;
• z przedwczesną menopauzą;
• ze zmianami hormonalnymi, w szczególności zaburzeniami na osi podwzgórze – przysadka – jajniki;
• ze stwierdzonymi, patologicznymi stanami miednicy – guz macicy lub jajnika, mięśniaki macicy, torbiele jajnika;
• wykorzystywanych seksualne w dzieciństwie;
• z zaburzeniami psychicznymi (np. zaburzenia lękowe, depresja, schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa, nerwica).

Diagnostyka i leczenie ciąży urojonej

Diagnostyka rzekomej ciąży jest prosta – wystarczy badanie ginekologiczne i USG. W obrazie ultrasonograficznym lekarz nie stwierdza obecności pęcherzyka ciążowego ani bicia serca zarodka. Zatem pomimo powiększonej macicy, rozpulchnionej szyjki macicy i innych objawów typowych dla ciąży, płód jest nieobecny, a ciąża nie istnieje.

Informacja o ciąży urojonej jest bardzo trudnym przeżyciem dla kobiety przekonanej o obecności nowego życia w swoim łonie. Wówczas kobieta powinna zostać objęta opieką psychologiczną i psychiatryczną. W każdym przypadku konieczne jest wdrożenie psychoterapii, której celem jest zgłębienie przyczyn i emocji, jakie mogą powodować objawy ciąży urojonej.

Czy w ciąży urojonej potrzebne jest leczenie farmakologiczne? Nie zawsze i nie każdy wymaga wprowadzenia farmakologii w terapii ciąży urojonej. O tym, czy leki są potrzebne, zadecyduje lekarz psychiatra na podstawie wywiadu lekarskiego.

U niektórych kobiet ciąża urojona może rozwinąć się na podłożu innych zaburzeń psychicznych i wówczas należy podjąć leczenie choroby podstawowej.