Nadopiekuńcza matka – cechy, wpływ na dziecko

Kim jest nadopiekuńcza matka?

Już samo przyrostek „nad” do słowa „opiekuńcza” wskazuje, z jakim rodzajem zachowań możemy mieć do czynienia. Nadopiekuńcza matka przejawia nadmierną, przesadzoną troskę o dziecko. Podejmowane przez nią działania można określić mianem roztaczania nad dzieckiem ochronnego parasola czy klosza. W efekcie pociecha nie może eksplorować świata, co jest niezbędnym elementem prawidłowego rozwoju.

Nadopiekuńczy rodzic zachowuje się tak z troski o dziecko. Zależy mu na tym, aby mieć pewność, że bezpieczeństwu i życiu dziecka nic nie zagraża. Podejmuje działania, które mają uchronić pociechę nie tylko przed bólem fizycznym, ale również odrzuceniem, porażką, rozczarowaniem, a więc wszystkim tym... co wpisane jest w życie.

Jakie zachowania przejawia nadopiekuńcza matka?

Nadopiekuńczy rodzice, mając na uwadze dobro dziecka, stosują ciągły nad nim nadzór. To wiąże się z wieloma ograniczeniami, które na ogół doprowadzają do konsekwencji w dorosłym życiu. Nadopiekuńczy rodzice mogą na przykład:

• kontrolować każde działanie, jakie podejmuje dziecko – może to dotyczyć zarówno sfery nauki, jak i zabawy. To rodzice decydują wówczas, czym bawi się dziecko, czy w jakiej szkole będzie kontynuowano naukę;
• kontrolować otoczenie dziecka – nadopiekuńczy rodzice mogą wybierać dziecku znajomych i przyjaciół, nie pozostawiać im dowolności nawet w urządzeniu własnego pokoju.

Typowe jest zakazywanie wielu aktywności, które postrzegane są jako zagrażające i niebezpieczne, co odbija się mocno na rozwoju psychospołecznym dziecka. Nadopiekuńczość rodziców może przejawiać się również ingerowaniem w sferę prywatności dziecka, co szczególnie widać w przypadku starszych dzieci. Nadopiekuńcze matki muszą wiedzieć, z kim spotyka się ich dziecko, gdzie aktualnie się znajduje, co robi. W efekcie dziecko musi mierzyć się z nieustannymi telefonami, SMS–ami, koniecznością tłumaczenia się.

Nadopiekuńcze matki chcą dziecko we wszystkim wyręczać. Są przekonane, że pociecha nie poradzi sobie z różnymi zadaniami, bądź nie zrobi ich dość dobrze. Przykład? Zdarza się, że nadopiekuńcze matki pakują tornister do szkoły, dbając o to, aby dziecko niczego nie zapomniało. Mogą również odrabiać za syna bądź córkę lekcję, podkreślając, że jest to dla nich zbyt trudne. Typowe dla nadopiekuńczych rodziców jest odpowiadanie na każde wezwanie dziecka, a także robienie wszystkiego, aby uratować je z każdego „kryzysu”, w jakim się znalazło.

Co sprawia, że matki są nadopiekuńcze?

Zachowania nadopiekuńczej matki mogą być spowodowane wieloma czynnikami. Zdarza się, że kryją się za nimi zaburzenia lękowe – w takim przypadku matki kompensują swój lęk nadmierną opieką, robiąc wszystko, aby dziecku nic złego się nie stało.

Za zachowania nadopiekuńczych rodziców może odpowiadać również nadmiar negatywnych informacji, jakie docierają do nas każdego dnia. Wystarczy włączyć telewizor, czy skorzystać z Internetu, aby przeczytać o morderstwach, samobójstwach, gwałtach czy kradzieżach. W efekcie może pojawić się przekonanie, że świat, który nas otacza, jest zagrażający i niebezpieczny.

W przypadku nadopiekuńczych rodziców typowe jest również przecenianie wrażliwości dziecka. Matki mogą być przekonane, że ich dzieci są zbyt wrażliwe, aby poradzić sobie z wyzwaniami dnia codziennego. W efekcie podejmują działania, które mają je przed nimi uchronić.

U niektórych matek nadopiekuńczość jest efektem trudnych doświadczeń własnych. Bycie ofiarą przemocy, napaści czy gwałtu to często przyczyna późniejszej nadopiekuńczości. Nierzadko również samotne macierzyństwo oraz wcześniejsza utrata dziecka sprzyjają powstawaniu nadopiekuńczości.

Jakie są konsekwencje nadopiekuńczości rodziców?

Nadopiekuńczość sprawia, że:

• hamowana jest samodzielność dziecka;
• dziecko ma utrudnione zdobywanie nowej wiedzy i umiejętności;
• dziecko może stać się roszczeniowe;
• w dziecku kształtuje się egocentryzm.

Należy wyraźnie zaznaczyć, że konsekwencje nadopiekuńczości w dzieciństwie mają wpływ na dorosłe życie danej osoby. Dzieci wychowane przez nadopiekuńcze matki w dorosłym życiu nie potrafią budować trwałych relacji, zdarza się, że mają trudność z kontrolowaniem emocji. Borykają się z poczuciem niskiej wartości. Co ważne, konieczność opuszczenia domu rodzinnego jawi się dorosłym wychowywanym przez nadopiekuńcze matki jako coś bardzo trudnego. Wiara we własne możliwości osób dorosłych, których rodzice byli nadopiekuńczy, jest mocno zachwiana.

Dzieci nadmiernie chronione nie mogą testować otaczającej je rzeczywistości. W efekcie poznawanie przez nie świata jest mocno utrudnione. Tymczasem jest to niezbędne do prawidłowego rozwoju odpowiedzialności, sprawczości i poczucia kompetencji. Dlatego tak ważne jest, aby pamiętać, że nie wychowuje się dziecka dla siebie, a dla świata.