Andrzejki – co to za święto? Zabawy dla dzieci na andrzejki

Kim był święty Andrzej?

Święty Andrzej, którego wspomnienie obchodzimy 30 listopada, pochodził z Betsaidy i był jednym z dwunastu apostołów. Mimo tego, że imię to nosi aż 62 świętych i błogosławionych Kościoła, to właśnie Andrzej Apostoł – rybak, młodszy brat świętego Piotra – jest jednym z najpopularniejszych świętych.

W polskiej tradycji łatwo odnaleźć liczne przysłowia czy zwyczaje związane z jego postacią, m.in. te odnoszące się do pogody, jak i te bardziej romantyczne, dające pannom nadzieję na rychłe zamążpójście:

• Kiedy na Andrzeja poleje, poprószy, cały rok nie w porę moczy, suszy;
• Na Świętego Andrzeja trza kożucha dobrodzieja;
• Gdy św. Andrzej ze śniegiem bieży, sto dni śnieg na polu leży;
• Święty Andrzej ci ukaże, co ci życie niesie w darze;
• Na świętego Andrzeja błyska pannom nadzieja;
• Co zobaczysz na Andrzeja, to się spełni – jest nadzieja.

Święty Andrzej jest patronem narodów słowiańskich, a także Szkocji, Rosji, Hiszpanii czy Niemiec. Do niego modlą się rybacy, ale także małżeństwa. Podobno pomaga osobom zakochanym, poszukującym drugiej połówki oraz starającym się o potomstwo. Nic dziwnego, że właśnie w jego święto uczestnicy zabawy przeprowadzają wróżby andrzejkowe, takie jak np. lanie wosku przez klucz, których celem jest m.in. znalezienie przyszłego męża.

Andrzejki – historia i pochodzenie tego święta

Nikomu przypominać nie trzeba, że koniec listopada to czas hucznych zabaw poprzeplatanych wróżbami. Święto to ma długą tradycję, a jego początki sięgają zamierzchłych czasów, kiedy wierzono, że w noc andrzejkową działają magiczne moce, a poszukujący miłości mają szansę na jej spotkanie.

Dawniej wierzono w siłę magii i traktowano wróżby bardzo poważnie. Jeszcze nasze prababcie organizowały wróżby andrzejkowe pannom, które pragnęły się dowiedzieć się, która z nich pierwsza wyjdzie za mąż lub co los przyniesie im w sferze materialnej. Palono wokół domów ogniska celem odgonienia złych duchów, a pod poduszką umieszczano męskie spodnie, które miały na celu pomóc w znalezieniu idealnego kandydata na małżonka.

Początkowo dzień ten obchodziły tylko niewiasty, z biegiem czasu zaczęli go świętować również chłopcy i wróżby zostały dopasowane do obu płci. Chociaż dawniej podobne święta były traktowane z większą powagą, to nadal – szczególnie na dziecięcych czy młodzieżowych zabawach andrzejkowych – nie może zabraknąć elementów wróżenia z fusów, przelewania wosku czy wyścigów butów, mających zwiastować szybkie zamążpójście.

Andrzejkowe tradycje w wigilię świętego Andrzeja

Patron tego dnia jest również patronem panien na wydaniu – według tradycji ma on pomagać dziewczętom wyjść dobrze za mąż, a także poznać datę ślubu. Dlatego też wróżby andrzejkowe w zdecydowanej większości dotyczą właśnie tematów matrymonialnych. Jedno z wierzeń, które było praktykowane jeszcze przed kilkudziesięcioma laty, miało na celu poznanie we śnie przyszłego męża. Aby jednak mogło się to wydarzyć, panna musiała przez cały dzień pościć, a na kolację zjeść jedynie śledzia.

Innym zwyczajem andrzejkowym jest ucinanie w ten dzień gałązki wiśni i wkładanie jej do wazonu lub szklanki z wodą. Jeżeli gałązka zakwitnie na Boże Narodzenie oznacza to, że w domu szykuje się w przyszłym roku wesele.

Nacechowana magią była też wróżba związana z pieczeniem placka oraz psem. Dziewczęta miały zaczerpnąć wody z potoku w usta i wrócić do domu, nie ulewając ani kropelki. Po drodze mogły być rozpraszane przez napotkanych mężczyzn i tylko ta, która nie wypluła wody, mogła brać udział dalej w zabawie. Po przyjściu należało najpierw zemleć ziarno na mąkę, a następnie wodę z ust wypluć do przygotowanej mąki i zagnieść ciasto na placek. Upieczone placki dziewczęta kładły przed sobą i wpuszczały do pokoju zgłodniałego psa. Ta, której potrawa zostanie zjedzona jako pierwsza, mogła się spodziewać prędkich zaręczyn.

Andrzejkowe wróżby i zabawy dla dzieci na andrzejki

Współcześnie nie palimy w andrzejki ognisk, aby wypędzać z domu złe duchy, ale istnieje na szczęście wiele innych miłych zwyczajów, które możemy łatwo przełożyć na wspólne spędzenie czasu.

Lanie wosku

Lanie wosku to gwóźdź programu każdych andrzejek i od tego warto zacząć. Wcześniej wytnij z grubej tektury klucz z dużą dziurką (przynajmniej 3x3 cm), albo użyj prawdziwego klucza. Przygotuj także tradycyjną długą świeczkę, albo roztop wosk w rondelku (kup najtańszy, bo po zabawie nie będzie się do niczego nadawał). Poproś dzieci, by przelewały wosk przez dziurkę od klucza do miski z wodą. Stworzenie czytelnego kształtu z wosku to nie lada wyzwanie nawet dla dorosłego, zwłaszcza jeśli wosk ze świeczki spada kropelkami.

Gdy wosk zastygnie, dziecko może delikatnie wyjąć go z wody, a następnie podnieść do światła, by obejrzeć powstały na ścianie cień. Ta część zabawy uaktywni wszystkie dzieci, które będą widziały różne niestworzone rzeczy. Ty zaś opowiadaj, co mogą oznaczać, np. „słoń – w przyszłości będziesz duży i silny”, „grzybek – będziesz dużo czasu spędzał na świeżym powietrzu”, „lizak – w tym roku nie zabraknie ci słodyczy”.

Ciastka z wróżbą

Dzień przed zabawą można upiec ciastka, w które wkłada się albo karteczki z sentencjami, albo drobne przedmioty, które mają być wróżbą dla obdarowanego.

Alfabet i szpilka

Narysuj na kartce z bloku technicznego wielkie serce i wytnij je. Napisz na nim imiona chłopców i dziewczynek. Odwróć serce zapisaną stroną do dołu i połóż na poduszce. Kolejno podawaj dzieciom długą szpilkę (małą igłą łatwo można się ukłuć) i poproś, by przekłuwały serce w dowolnym miejscu – imię, na które trafią, będzie należało do ukochanej/ukochanego lub przyjaciółki/przyjaciela w przyszłości. Dzieci próbują do skutku, aż wreszcie trafią w jakieś imię. Każda kolejna próba będzie oznaczała, że malec długo się waha przy wyborze najbliższych jego sercu osób.

W alternatywnej wersji tej zabawy na kartce można zapisać litery alfabetu i umówić się wcześniej, która litera co oznacza (i na tej podstawie odgadywać przyszłość). Litera „P” np. może wskazywać na podróż, „R” na romans, „E” na zdany egzamin a „W” na wielkie szczęście.

Ciepło – zimno dla każdego

Sama przygotuj wcześniej kartki z wypisanymi na nich sokiem z cytryny zawodami. Schowaj kartki w kolorowe koperty, a następnie ukryj w domu. Zaproś dzieci do zabawy w ciepło – zimno. Powiedz, że szukacie kolorowych listów z informacją dla każdego dziecka. Malec, który coś znalazł, nie uczestniczy już w tej zabawie, ale może udać się np. do kącika z poczęstunkami (tam mogą być mufinki – wróżby, tzn. ciasteczka, przy których schowałaś małe karteczki z informacjami, np.: „za kilka dni czeka cię niespodzianka” ). Gdy każde dziecko będzie miało swoją kartkę, powiedz, że zaraz objawi mu się jego przyszłość. Niech tylko przytrzyma nad świeczką swój list, a dowie się, że kiedyś będzie... pilotem, fryzjerką, kucharzem lub prezydentem.

Tego w życiu ci nie zabraknie

Pod pięcioma kubeczkami ukryj: obrączkę (dużo dzieci), monetę (dużo pieniędzy), klucze do samochodu (dużo podróży), klucze do domu (duży dom), cukierek (dużo słodyczy w życiu). Poproś, by dziecko wybrało jeden kubek. Gdy go podniesie, zobaczy, czego w dorosłości będzie miało naprawdę dużo.

Tęcza przestrzega

Potrzebujesz karteczek w różnych kolorach (podwójnie – dla dzieci i ciebie) oraz dorosłego z bujną wyobraźnią. Posadź dzieci w jednym miejscu i poproś o skupienie w ciszy, bo za chwilę usłyszą kilka słów przestrogi. Zadbaj o nieco mroczną atmosferę, mów ściszonym poważnym głosem, tak by maluchy naprawdę przejęły się sytuacją. Następnie poproś, aby każde z zamkniętymi oczami wylosowało jedną karteczkę. I... chwila prawdy. Patrząc na identyczne karteczki w swojej dłoni, wygłoś przemowę. Możesz korzystać z wcześniej przygotowanej legendy dopasowanej do każdego koloru, np.:

• żółty – „kiedy za oknem świeci słońce, nie włączaj komputera lub telewizora, lecz biegnij na podwórko. Tam czeka cię więcej zabawy i radości niż w domu”;
• czarny – „pamiętaj, co bierzesz ze sobą do szkoły, bo w chwili nieuwagi możesz to zgubić”;
• albo dopasuj przestrogi i porady do konkretnego dziecka (wtedy kolor nie ma dla ciebie żadnego znaczenia, ale trzymaj konkretną karteczkę w dłoni, jakbyś z niej czytała), np. do rozbrykanego Krzysia powiedz: „Spróbuj się czasem skupić na tym, co dzieje się wokół ciebie. Kiedy tyle brykasz, nie zauważasz fajnych rzeczy i przegapiasz superatrakcje”, a do Ani – łakomczucha: „Za dużo słodyczy spowoduje, że częściej będziesz chodziła do dentysty z powodu chorych ząbków”.

Twój szczęśliwy numerek

Po przestrogach czas na same miłe wiadomości. Wytnij z gazet obrazki lub zdjęcia, które można dopasować do sytuacji, tj.:

• przed tobą ciekawe wycieczki (np. zdjęcie walizek);
• będziesz dostawał nagrody/dobre oceny w przedszkolu/szkole (zdjęcie rozradowanego dziecka);
• poznasz superprzyjaciela;
• nie ominie cię szczęście w konkursach i zawodach;
• będziesz miał przede wszystkim pogodne i radosne dni;
• dostaniesz wymarzony prezent.

Do każdego obrazka doczep liczbę od 1 do 6. Poproś dzieci, by rzucały kostką do gry – liczba, jaką wyrzucą, pokaże im, co będzie się działo w przyszłym roku.

Wymyśl życzenie

Wrzuć do torby monetę, groszek ptysiowy, orzecha włoskiego, wełniany pompon, cukierka i inne małe przedmioty, którymi dzieci będą rzucały do celu. Zanim wyjaśnisz maluchom, o co chodzi, poproś, by bez patrzenia wyjęły sobie jakiś przedmiot z torby. Mają? Zachęć je do tego, by pomyślały (nie mówiły!) życzenie. Następnie poproś, by rzucały swoim przedmiotem do miski postawionej na krześle. Od razu udało się trafić? Życzenie się spełni. Nie udało się? Może warto pomyśleć inne życzenie.

Wyścig butów

Z lewej nogi należy zdjąć buta i ustawić go na progu jednego pokoju. Każda kolejna osoba dokłada swojego buta i w ustalonej kolejności buty przemierzają pomieszczenie aż do drzwi wyjściowych. Ta osoba, której but pierwszy przekroczy próg, według wróżby jako pierwsza zmieni stan cywilny, albo się zakocha.

Rzut obuwiem

Stając tyłem do drzwi należy zdjąć lewy but, a następnie rzucić go za siebie. Jeżeli skierowany będzie czołem do wyjścia oznacza to, że osoba biorąca udział w zabawie szybko pozna swojego przyszłego małżonka.

Na dobre zakończenie – wróżba pod poduszkę

To zadanie tylko dla twojego dziecka, więc jeśli mieliście dom pełen gości, poczekaj, aż wyjdą i dopiero wtedy przystąpcie do pracy. Daj dziecku gazety, w których są zdjęcia zwierząt i poproś, by je powycinało, a następnie złożyło lub zwinęło w ruloniki. Wrzućcie je pod poduszkę. Po przebudzeniu malec wyjmie jeden papierowy zawiniątek i sprawdzi, co na nim jest: orzeł (wysoko lata, wszędzie chce być najlepszy), mrówka (pracowity), osioł (uparty), małpka (rozbrykany), papuga (rozgadany), a może niedźwiedź (zasypia snem zimowym i trudno go, tak jak dziś, obudzić)?

(artykuł współtworzyła Marta Nowik)