Kikut pępowiny – czym jest, jak o niego dbać, kiedy odpada, co robić gdy krwawi?

Kikut pępowinowy – co warto o nim wiedzieć?

Pępowina to przewód łączący płód z łożyskiem. Znajdujące się w niej naczynia krwionośne, a dokładnie dwie tętnice i żyła pępowinowa są odpowiedzialne za transport tlenu i substancji odżywczych od matki do płodu. W przeciwnym kierunku transportowane są zbędne produkty przemiany materii.

Po porodzie pępowina nie jest już potrzebna. Zostaje ona przecięta po uprzednim jej zaciśnięciu specjalnym klemem na wysokości ok. 2 cm od brzuszka noworodka. Powstaje kikut pępowiny, który położna zabezpiecza suchym, jałowym opatrunkiem. Zaciśnięty na kikucie pępowiny klem jest najczęściej ściągany z chwilą wypisania dziecka z oddziału noworodkowego. Jednak, jeśli kikut pępowinowy jest jeszcze zbyt wilgotny, korzystne jest jego pozostawienie na 1 lub 2 kolejne dni.

Wraz z upływem czasu wygląd kikuta pępowiny ulega zmianie. Początkowo, zaraz po przecięciu, jest on biało-niebieski i wilgotny. W ciągu kolejnych godzin po porodzie kikut pępowiny ulega obkurczeniu i wysuszeniu, zmieniając kolor z żółtobrązowego na czarny. Czas odpadnięcia kikuta to okres między 5 a 15 dobą życia dziecka.

Pielęgnacja pępka noworodka

W pierwszych dniach życia dziecka kikut pępowiny powinien być traktowany jak otwarta, gojąca się rana. Powód tego jest prosty, a mianowicie – jest on najbardziej podatną na zakażenie częścią ciała noworodka.

Podstawową zasadą przy pielęgnacji kikuta pępowiny jest zadbanie o jego czystość i suchość. W trakcie pobytu na oddziale noworodkowym, u dziecka, które przez cały czas przebywa w jednym pomieszczeniu z matką, nie zaleca się stosowania specjalnych środków przeciwbakteryjnych do obmywania pępka. Udowodniono, że podczas częstego, bezpośredniego kontaktu skóry dziecka ze skórą matki, przekazuje mu ona fizjologiczną, niechorobotwórczą florę bakteryjną, która chroni przed zakażeniem pępka. Wystarczające jest codzienne, a w razie zabrudzenia częstsze przemywanie kikuta pępowiny zwilżonym w wodzie z mydłem czystym gazikiem, a następnie jego dokładne, delikatne osuszenie. Po całkowitym wyschnięciu, kikut i dno pępka mogą zostać przykryte jałowym gazikiem, ale nie jest to konieczne. Należy wystrzegać się również szczelnych opatrunków, które nie przepuszczając powietrza, zakłócają proces gojenia. Pamiętaj, by odwinąć brzeg pieluszki, tak aby nie dotykała on i nie drażnił kikuta pępowiny.

Pielęgnacja kikuta pępowiny u noworodka, który w czasie pobytu na oddziale nie przebywa przez cały czas z matką, podlega nieco innym zasadom. Wszytko ze względu na to, że wówczas ryzyko kolonizacji jego pępka szpitalną, patogenną florą bakteryjną jest znacznie większe. Z tego powodu, wówczas zaleca się przemywanie kikuta pępowiny stosując preparat odkażający zawierający chloroheksydynę lub oktenidynę. Nie należy w tym celu stosować spirytusu, środków odkażających na bazie jodu, ani roztworu gencjany. Choć w Polsce jeszcze do niedawna zalecano pielęgnować pępek noworodka 70% roztworem spirytusu, co miało na celu spowodowanie szybszego wysychania kikuta, teoria to okazała się błędna.

Po wypisaniu z oddziału noworodkowego i powrocie maluszka do domu rodzice powinni stosować się do podobnych zasad jak w szpitalu, gdy dziecko ma stały kontakt z matką. Pielęgnacja kikuta pępowinowego przez rodziców w warunkach domowych polega na jego dokładnym myciu wodą z mydłem w czasie codzienne kąpieli. Następnie należy go dokładnie osuszyć czystym gazikiem lub ręcznikiem i pozostawić do całkowitego wyschnięcia nieosłonięty. W podobny sposób postępujemy, kiedy dojdzie do zabrudzenia kikuta pępowiny moczem lub kałem. Do czasu zagojenia zaleca się, by pępek noworodka luźno przykrywać czystym ubrankiem, a brzeg pieluszki zwijać w taki sposób, aby nie dotykał nasady kikuta na brzuszku dziecka. Należy pamiętać, by przed każdym zabiegiem pielęgnacji kikuta pępowiny i dna pępka umyć dokładnie ręce.

Co zrobić, gdy kikut pępowiny krwawi – wskazania do wizyty u lekarza

Nie zawsze proces gojenia się pępka noworodka przebiega prawidłowo. Konsultacja lekarska jest wskazana, gdy:

• kikut pępowiny po upływie 15 dni od porodu wciąż nie odpadł;
• wystąpi silne krwawienie z kikuta pępowiny;
• po odpadnięciu kikuta pępowiny wystąpi wyciekanie płynu o treści ropnej z pępka, wyczujesz nieprzyjemny zapach;
• u nasady kikuta pępowiny zauważysz wyraźne zaczerwienienie, obrzęk, rosnącą nierówną tkankę.

Wyżej opisane niepokojące objawy, nie zawsze sugerują poważną przyczynę. Jednak aby móc to wykluczyć, zawsze należy skonsultować się z lekarzem. Do najbardziej niepokojących objawów należy wyciek treści ropnej z kikuta z towarzyszącym zaczerwienieniem i obrzękiem, a także ociepleniem okolicy pępka. Wskazuje to na zapalenie pępka i wymaga ogólnego leczenia antybiotykiem, najczęściej w warunkach szpitalnych. Z kolei obfite krwawienia z kikuta pępowiny może być objawem zaburzeń krzepnięcia i jest wskazaniem do wykonania badań laboratoryjnych z krwi.

W sytuacji, gdy kikut pępowiny po upływie 15 dni wciąż nie odpadł, zalecana jest jego ocena lekarska. Jednak zazwyczaj nie jest to poważne zaburzenie. Najczęściej mamy z tym do czynienia u noworodków urodzonych przedwcześnie , z małą masą urodzeniową. Do czynników ryzyka należy również poród przez cięcie cesarskie. Co ważne miejscowe zastosowanie alkoholu do przemywania kikuta pępowiny również może skutkować wydłużeniem czasu do momentu odpadnięcia.