Mioklonie przysenne u dziecka – czym są, kiedy występują?

Mioklonie – stan fizjologiczny czy patologiczny?

Mioklonie (z języka łacińskiego myoclonus), to nagłe, niepodziewane i zupełnie niezależne od intencji ruchy całego ciała, bądź jego fragmentów, trwające od kilku do kilkudziesięciu sekund. Spowodowane są krótkim skurczem mięśnia/grup mięśniowych występujących w seriach (mioklanie dodatnie) lub przeciwnie – nagłym obniżeniem napięcia mięśniowego i zanikiem czynności bioelektrycznej w mięśniu (mioklonie ujemne). Częściej występują podczas odpoczynku lub w niedługim czasie po intensywnym wysiłku fizycznym.

Mioklonie fizjologiczne to stan niegroźny dla zdrowia i niewynikający z przebiegu innych chorób w organizmie. Do tej grupy zaliczana jest m.in. czkawka, epizody skurczu mięśni po przemęczeniu i dużym wysiłku fizycznym, drganie powiek spowodowane niedoborem magnezu oraz, zdarzający się dosyć często podczas ciąży, zespół RLS, czyli zespół niespokojnych nóg. Inne fizjologiczne mioklonie to mioklonie przysenne, występujące sporadycznie zarówno u niemowląt, dzieci, jak i osób dorosłych podczas zasypiania lub w początkowej fazie snu. Wywoływane są najczęściej nagłym spadkiem napięcia mięśniowego. Zrywy mięśniowe fizjologiczne mogą towarzyszyć także nerwicy i silnym emocjom, np. podczas napadu lęku czy w chwilach nasilenia stresu i napięcia emocjonalnego.

Mioklonie patologiczne to z kolei drgawki bądź drżenia będące wyrazem nieprawidłowej funkcji poszczególnych narządów, niedojrzałości ośrodkowego układu nerwowego lub zaburzeń psychogennych. Wywoływane są poprzez specyficzne wyładowanie (elektryczne spięcie neuronów) i uwidocznione w zapisie fal mózgowych EEG. Do mioklonii patologicznych zalicza się m.in. padaczkę, stany drgawkowe wywołane otępieniem, zatruciem lekami i metalami ciężkimi, toksoplazmozę, choroby spichrzeniowe, guz rdzenia kręgowego, choroby spowodowane urazem głowy lub wywołane przez infekcję wirusową, mocznicą czy hipoksją.

Zobacz też: Drgawki u dziecka – co robić?

Mioklonie nocne polegające na krótkotrwałym skurczu mięśnia – czym są?

Mioklonie przysenne to gwałtowne, pojawiające znienacka podczas zasypiania lub w czasie snu, niczym niezapowiedziane, ale i trwające tylko krótką chwilę, skurcze lub – częściej – rozkurcze mięśni. Odczuwane są jako nagłe wzdrygnięcia, mimowolne ruchy odwodzenia lub rotacji kończyn. Osoby doświadczające mioklonii często opisują ten stan jako uczucie spadania w dół.

Z kolei łagodne przysenne mioklonie fizjologiczne u dzieci obserwowane są przez rodziców jako rytmiczne skurcze mięśni występujące tuż przez zaśnięciem lub w niedługim czasie po wejściu w fazę REM. Występują często w okresie niemowlęcym, po czym ustępują samoistnie.

Nie są do końca jasne przyczyny mioklonii fizjologicznych, jednak przypuszcza się, że zjawisko to może być związane ze zmianami w mózgu i spadkiem napięcia mięśniowego w I i II fazie snu. Wpływ na mioklonie może mieć także niewystarczająca higiena snu: stres, nieuregulowane pory kładzenia się spać, zbyt duże dawki substancji stymulujących ośrodkowy układ nerwowy, jak kofeina i inne używki, brak regularnego ruchu i czasu na odpoczynek, zbyt obfite wieczorne posiłki.

Mioklonie występujące sporadycznie nie powinny być powodem do niepokoju. Zdarzają się one wielu osobom, bez względu na płeć oraz wiek i z reguły nie wymagają poszerzonej diagnostyki czy podjęcia leczenia farmakologicznego. Jeżeli jednak epizody drgawkowe są częste i bardzo nasilone, konieczna będzie konsultacja ze specjalistą. Może się okazać, że przyczyny mioklonii w tym wypadku są patologiczne a nie fizjologiczne (np. związane z rozpoznaniem padaczki) i wymagają rozpoczęcia leczenia choroby podstawowej.

Przeczytaj też: Bezdech senny – przyczyny, objawy, leczenie

Kliniczne objawy różnicujące drżenia mięśniowe – mioklonie fizjologiczne i patologiczne

Jeżeli u dziecka zaobserwujemy mimowolne wzdrygnięcia się lub drżenia kończyn lub całego ciała, należałoby przyjrzeć się bliżej takiemu stanowi. Jeżeli ruchy ręki lub nogi ustępują po przytrzymaniu kończyny, a jednocześnie nie stwierdza się ruchów gałek ocznych oraz współwystępowania objawów wegetatywnych, takich jak: zaburzenia rytmu pracy serca, zmiana liczby oddechów, spadek lub wzrost ciśnienia tętniczego, napady afektywnego bezdechu czy zmiana szerokości źrenic, możemy zakładać, że dziecko przeszło niegroźny epizod mioklonii.

U małych dzieci czasami z miokloniami bywają mylone koszmary senne, lęki nocne (świadczące o istotnych problemach emocjonalnych dziecka) oraz onanizm niemowlęcy (przypominający w swoim obrazie napady zgięciowe, stąd bywa niekiedy rozpoznawany mylnie jako padaczka).

Jeżeli jednak napad bardziej przypomina drgawki niż mimowolne ruchy i wzdrygnięcia, tj. obserwujemy napadowe drżenia głowy, tułowia, splątanie, utratę świadomości, wówczas należy bezwzględnie wezwać lekarza lub w najbliższym możliwym czasie udać się z dzieckiem do neurologa.

Sprawdź też: Parasomnie u dzieci – rodzaje

Mioklonie a uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego

Jeżeli bezpośrednią przyczyną mioklonii jest zdiagnozowane uszkodzenie układu nerwowego, ze względu na lokalizację dzielimy je na:

• mioklonie korowe – szybkie, nieregularne i krótkotrwałe, będące wynikiem zaburzeń czynności kory czuciowo-ruchowej;
• mioklonie podkorowe (pozapiramidowe) – wolne i nieregularne;
• mioklonie pniowe – bardzo szybkie, krótkie i rytmiczne, powstające w wyniku uszkodzenia czynności układu siatkowatego (tzw. trójkąta Guillaina-Mollareta);
• mioklonie rdzeniowe – spowodowane nieprawidłowymi pobudzeniami w rdzeniu kręgowym;
• mioklonie obdwodowe – występujące często po urazach mózgu, zatruciach lekami lub metalami ciężkimi, w chorobach spichrzeniowych, zwyrodnieniowych oraz w infekcjach układu nerwowego, chorobach prionowych czy zespołach paranowotworowych (zespół oposklonie-mioklonie).

To też może Cię zainteresować: Lunatykowanie u dziecka – co robić?

Leczenie mioklonii

Jeżeli mioklonie przysenne występują sporadycznie, nie ma potrzeby podejmowania żadnego leczenia. Warto jednak zadbać o odpowiednie warunki przygotowania do snu. Lekki posiłek, wywietrzone pomieszczenie, wystarczająca podaż płynów oraz wyciszenie dziecka.

W przypadku mioklonii patologicznych lekarz zaleci z pewnością leczenie objawowe, w zależności od stwierdzonej przyczyny.