Grypa żołądkowa u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie jelitówki u dzieci

Grypa żołądkowa u dziecka – co to jest?

Grypa jelitowa lub grypa żołądkowa u dziecka (ostry nieżyt przełykowo-jelitowy) to terminy powszechnie stosowane przez pediatrów oraz rodziców określające nic innego jak ostrą biegunkę. Jest to jedna z najczęstszych chorób dziecięcych i przyczyn hospitalizacji małych dzieci. W największej liczbie przypadków ma ona podłoże wirusowe, a rozwolnieniu u dziecka towarzyszą wymioty i podwyższona temperatura ciała. Biegunka wirusowa jest zakaźna – łatwo przenosi się między domownikami, rodzeństwem, w żłobkach, przedszkolach.

Biegunkę można rozpoznać, gdy dziecko oddaje co najmniej dwa razy większą liczbę stolców na dobę niż zwykle, mają one konsystencję półpłynną lub płynną (wodnista biegunka) oraz dziecko odda co najmniej jeden biegunkowy stolec z tak zwanymi domieszkami patologicznymi (ropa, sluz lub krew w kale).

Jelitówka u niemowlaka ma różne kryteria rozpoznania, zależnie od sposobu żywienia dziecka. U dzieci karmionych naturalnie – wyłącznie piersią – ilość stolców fizjologicznie waha się znacznie – od kilkunastu stolców na dobę (po każdym karmieniu) do jednego stolca na tydzień. Taki stan rzeczy jest normalny jeśli oczywiście nie towarzyszą temu inne niepokojące objawy i w stolcu nie ma domieszek patologicznych. W tym wypadku za kryterium biegunki uznajemy podwojenie liczby stolców. U dzieci karmionych sztucznie z kolei możemy rozpoznać ostrą biegunkę, gdy dziecko oddaje co najmniej 3 luźne stolce na dobę. Ile trwa jelitówka u dzieci? Ostra infekcyjna biegunka utrzymuje się zwykle 7–14 dni – najczęściej nie dłużej niż tydzień i nie wymaga leczenia antybiotykami ani, wbrew powszechnemu przekonaniu, restrykcyjnej diety (lub diety „0”).

Przyczyny grypy jelitowej u dziecka – jak można się zarazić?

Przyczyną jelitówki u dziecka jest najczęściej zakażenie wirusami, przede wszystkim są to rotawirusy. Inne patogeny z tej grupy to adenowirusy, norowirusy, enterowirusy. Zakażenie przenosi się w zaniedbaniach higienicznych przez brudne ręce (tak zwaną drogą fekalno-oralną) i drogą kropelkową. Biegunka rotawirusowa to najczęstsze zakażenie wewnątrzszpitalne na oddziałach pediatrycznych. Dlatego należy być świadomym, że szpital to nie zawsze dobre miejsce dla naszego dziecka i nie należy dążyć do niezasadnego wydłużania hospitalizacji.

Wśród patogenów bakteryjnych wywołujących biegunkę dominują bakterie Salmonella. Naturalnie występują one w przewodzie pokarmowym zwierząt, a źródło zakażenie to jaja, mięso i drób. Inne bakterie odpowiadające za zachorowanie na ostrą biegunkę to Campylobacter, Yersinia, Shigella, a także patogenne szczepy bakterii E.coli (EPEC, EHEC – wywołują krwistą biegunkę i inne). Toksyny produkowane przez bakterie gronkowca również wywołują biegunkę – objawy jelitówki pojawiają się błyskawicznie, nawet po 1–2 h od spożycia skażonej żywności. W innych wypadkach objawy rozwijają się w kilka dni.

Ostre rozwolnienie może być także wywołane przez pasożyty – najczęściej lamblie (Giardia lamblia).

Ostra biegunka u dziecka może także być objawem infekcji w innej lokalizacji – np. przy zapaleniu ucha czy dróg moczowych, a także mieć charakter alergiczny, polekowy czy psychogenny – należy różnicować z nimi „klasyczną” jelitówkę.

Objawy grypy żołądkowej u dziecka

Typowe objawy grypy jelitowej to wymioty, biegunka, gorączka i bóle brzucha. Niekiedy mogą im towarzyszyć takie dolegliwości, jak zapalenie spojówek oraz objawy infekcyjne z układu oddechowego. Grypa żołądkowa nie jest chorobą groźną sama w sobie – groźne, zwłaszcza dla dzieci, które w swoim organizmie mają i potrzebują więcej wody niż dorośli, jest następujące w wyniku wymiotów i biegunki odwodnienie. Im młodsze dziecko z grypą żołądkową, tym większe ryzyko odwodnienia organizmu. Najgroźniejsza pod tym kątem jest grypa żołądkowa u niemowlaka. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn hospitalizacji w tej grupie wiekowej.

Jak już wspomniano, groźne jest odwodnienie, a nie jelitówka, objawy odwodnienia u dziecka to między innymi:

• suchy język, zapadnięte, podkrążone oczy, płacz bez łez;
• dziecko zgłaszające silne pragnienie;
• bardzo małe ilości lub brak oddawanego moczu;
• zapadnięte ciemię u niemowlęcia;
• dziecko apatyczne, rozdrażnione, senne;
• szybkie tętno, głęboki, przyspieszony oddech;
• nieprawidłowe napięcie skóry, opóźniony powrót włośniczkowy;
• ogólne osłabienie dziecka.

Rotawirusy u niemowlaka powodują bardzo szybkie odwodnienie, które dobrze jest zbadać ostatnimi dwoma objawami, o ocena pozostałych może być problematyczna. Napięcie skóry najlepiej zbadać z boku brzucha, na wysokości pępka. Rodzic ujmuje fałd skóry dziecka pomiędzy kciuk i palec wskazujący – po puszczeniu go skóra powinna od razu wrócić do początkowego położenia (wygładzić się). Gdy fałd „zostaje”, świadczy to o odwodnieniu. Równie dobrym i prostym do zbadania przez rodzica objawem odwodnienia jest powrót włośniczkowy. Badanie polega na uciśnięciu płytki paznokciowej – po chwilowym zblednięciu w momencie ucisku paznokieć powinien zaróżowić się ponownie przed upływem 2 sekund. Najlepszym kryterium stopnia odwodnienia u noworodków i niemowląt jest procentowy ubytek masy ciała, jednak często jest to problematyczne, bo rodzic nie zna dokładnej wagi dziecka sprzed wystąpienia objawów. W razie jakichkolwiek niepokojących objawów odwodnienia, w wypadku wysokiej gorączki, licznych tryskających stolców i intensywnych wymiotów, obecności krwi w stolcu i braku poprawy po kilku dniach trwania należy zgłosić się z dzieckiem do lekarza.

Doustne płyny nawadniające – sposób na jelitówkę u dziecka

W przypadku grypy żołądkowej bardzo ważne jest nawadnianie dziecka, ponieważ w przebiegu wymiotów i biegunki dochodzi do utraty znacznej ilości wody i elektrolitów (jonów, których stężenie we krwi jest bardzo ważne dla prawidłowej funkcjonowania naszego organizmu – sodu, potasu, magnezu itd.) oraz do tak zwanej kwasicy metabolicznej (obniżenia pH krwi). Wielu wielu rodziców zastanawia się, co dziecko powinno jeść przy grypie żołądkowej. Okazuje się, że domowy sposób na leczenie jelitówki to przede wszystkim żywienie dziecka w taki sposób jak wcześniej oraz podawanie płynów w ilości większej niż zwykle. Nie należy dziecka głodzić. Co najwyżej można zmniejszyć objętość posiłków, ale podawać je częściej.

Jeśli chodzi o płyny, dziecko może pić je bez ograniczeń. Najlepiej podawać dziecku doustne płyny nawadniające, o odpowiednio dobranym składzie elektrolitowym i z zawartością glukozy, a także wodę, herbatę (lekko posłodzoną), zupy (lekko posolone) – wymioty nie są do tego przeciwskazaniem, ponieważ odwodnienie, obniżenie poziomu glukozy i kwasica mogą je nawet nasilać. Nie należy podawać dziecku kupnych soków i innych kolorowych napojów z cukrem – wzmagają one biegunkę. Doustne płyny nawadniające (DPN) można zakupić w każdej aptece. Niektóre z nich mają postać gotowego do spożycia płynu, inne dostępne są w saszetkach do rozpuszczania. Są również takie, które zawierają w składzie probiotyk. W wypadku wymiotów płyny należy podawać często, małymi porcjami np. 5 ml co 2–3 minuty. Gdy po kilku godzinach poprawy uzyskuje się lepszy stopień nawodnienia dziecka, wymioty często ustępują. Należy wykazać się cierpliwością i pamiętać, że stosowane DPN nie skracają objawów biegunki.

Leczenie grypy żołądkowej u dziecka

Co na grypę żołądkową warto podać dziecku, by złagodzić uciążliwe objawy i przyspieszyć powrót do zdrowa? Jak wspomniano, kluczowym elementem leczenia jelitówki u dziecka jest łagodzenie objawów oraz odpowiednie nawadnianie. Jeśli chodzi o leki antybakteryjne – nie zaleca się rutynowego ich stosowania. Zastosowanie ich może prowadzić do przewlekłego nosicielstwa bakterii z rodzaju Salmonella, występowania biegunki poantybiotykowej i do rozwinięcia oporności bakterii na antybiotyki.

Zarówno ostra biegunka wirusowa, jak i biegunka bakteryjna, najczęściej po upływie kilku dni ustępuje samoistnie. Nie należy również podawać dzieciom takich preparatów jak węgiel czy loperamid (popularny lek przeciwbiegunkowy). Dziecko wraz ze stolcem naturalnie wydala bakterie i ich toksyny i nie należy tego procesu wstrzymywać. Można rozważyć podanie dziecku cierpiącemu na grypę jelitową probiotyków (Lactobacillus GG, Saccharomyces boulardii) lub smektynu dioktanościennego (diosmektytu).

Poza przestrzeganiem zasad higieny, dokładnym myciem mięsa, warzyw i owoców przed spożyciem, myciem rąk po dotykaniu jaj i mięsa, można także uchronić dziecko przed biegunką rotawirusową przez zastosowanie szczepienia profilaktycznego. Są dwa dostępne preparaty, podaje się je doustnie po ukończeniu 6. tygodnia życia dziecka, a cykl szczepienia (2 lub 3 dawki, zależnie od szczepionki) należy zakończyć nie później niż do 24. tygodnia.