Afazja ruchowa u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Afazja ruchowa u dzieci – co to jest?

Afazją ruchową nazywamy utratę funkcji językowych. Aby ją zdiagnozować, zaburzenie mowy lub utrata zdolności mówienia musi powstać w wyniku uszkodzenia struktur mózgowych programujących czynności językowe.

W takim rozumieniu, wszystkie problemy z mówieniem, za które odpowiedzialne są mięśnie artykulacyjne narządu mowy (czy to spowodowane niedowładem lub paraliżem mięśni krtani, podniebienia, ust czy języka), nie spełniają tej definicji.

Rodzaje afazji

Afazja to zaburzenie, które nie wpływa jedynie na umiejętność wysławiania się, czy na rozumienie wypowiadanego tekstu. Dotyka także innych sfer. I tak, osoba, która do tej pory nie miała żadnych problemów z funkcjami językowymi, nagle przestaje mówić, rozumieć, ale także pisać oraz czytać. Same trudności z czytaniem i pisaniem, bez utrudnień w mowie, nazywamy aleksją (inaczej dysleksją nabytą) lub agrafią (dysgrafią nabytą).

Afazja ruchowa to nie jedyne zaburzenie. Chore dziecko czy chory dorosły może mieć również problemy z rozpoznawaniem bodźców, zapamiętywaniem, uczeniem się nowych rzeczy, z żuciem i przełykaniem. Dodatkowo, mogą wystąpić także trudności manualne, ograniczenia lokomocyjne czy zaburzenia emocjonalne, jak m.in. brak motywacji, apatia czy nawet depresja.

Przeczytaj też: Jak wygląda rozwój mowy u dziecka?

W neurologii i neurologopedii rozróżniamy kilka rodzajów afazji:

Afazja motoryczna

Afazja motoryczna to inaczej opisana już afazja ruchowa. Chory na ten rodzaj afazji ma problemy z wysławianiem się – od niewielkich trudności (np. kłopotów z wypowiadaniem słów dwusylabowych), do całkowitej utraty mowy i funkcji językowych.

Afazja mieszana

Afazja mieszana to inaczej afazja ekspresyjno-impresyjna (czuciowo-ruchowa). Taka postać występuje najczęściej. Choroba w tym przypadku objawia się zarówno zaburzeniami mowy (brak możliwości wypowiadania się), jak i problemami w sferze czuciowej – trudność rozumienia mowy.

Afazja czuciowa

W odróżnieniu od afazji ruchowej, w afazji czuciowej (inna jej nazw to afazja odbiorcza) chory może mieć pozostawioną możliwość mówienia, jednak ma trudność w rozumieniu wypowiadanych do niego słów i zdań. Nie potrafi wykonać prostych poleceń, nie odpowiada na pytania, ponieważ ich sens do niego nie dociera.

Afazja nominalna

Afazja nominalna to stan, w którym chory ma duży problem z nazywaniem przedmiotów i odnajdywaniem słów.

Afazja globalna

Afazję globalną charakteryzuje całkowita niemożność rozumienia wypowiedzi innych osób oraz brak zdolności mówienia.

Sprawdź również: Jak wspomagać rozwój mowy u dzieci?

Afazja u dzieci – przyczyny afazji ruchowej

Przyczyną afazji u dzieci, podobnie jak u osób dorosłych, jest uszkodzenie mózgu na skutek urazu bądź niedokrwienia obszaru kory mózgowej odpowiedzialnej za funkcję językowe.

Najczęściej głównym winowajcą u dzieci jest właśnie uraz głowy, ale afazję dziecięcą mogą spowodować także choroby zapalne, nowotwory (guzy mózgu), choroby zwyrodnieniowe oraz udary – krwotoczny lub niedokrwienny. Różnicę między chorobą u osób dorosłych, a u dzieci stanowi obszar występowania. W przypadku tych drugich, afazja ruchowa może pojawić się tako samo często w prawej, jak i lewej półkuli mózgowej.

Czasami afazja może wystąpić jako przemijający incydent podczas silnej migreny. Taki epizod trwa wtedy zazwyczaj od kilku minut do kilku godzin i nie jest jedynym objawem ze strony neurologicznej – towarzyszą mu także drętwienie połowy twarzy i ręki oraz mroczki przed oczami.

Afazja zazwyczaj jest skutkiem udaru, ale bywa i tak, że występuje jako jego pierwszy objaw. W takim przypadku liczy się czas i należy jak najszybciej wezwać karetkę pogotowia, aby napad niedokrwienia mózgu nie wyrządził większych szkód w organizmie.

Afazja dziecięca – zaburzenia mowy i inne objawy afazji ruchowej u dzieci

Afazję dziecięcą nabytą można zdiagnozować dopiero po czasie, w którym dziecko zdążyło nauczyć się mówić, czyli najwcześniej w wieku 2-3 lat (najczęściej jednak powyżej 6. roku życia). Do charakterystycznych objawów należą:

• zahamowanie rozwoju mowy;
• kłopoty z artykulacją;
• zaburzenie płynności mowy;
• dzielenie słów na sylaby;
• cofnięcie rozwoju mowy do jednosylabowych lub dwusylabowych wypowiedzi;
• używanie niewłaściwych słów, mimo przekonania że używa się ich prawidłowej nazwy;
• brak zrozumienia wypowiedzi innych osób;
• ubogie słownictwo;
• nierozumienie znaczenia słów, które wcześniej były dziecku znajome;
• zaburzenia funkcji poznawczych.

Przeczytaj też: Zaburzenia integracji sensorycznej u dziecka

Diagnostyka afazji

Aby postawić trafną diagnozę, a tym samym poznać rozległość uszkodzenia mózgu, niezwykle ważne jest przeprowadzenie badań obrazowych mózgu, jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Pomocne będą również angiografia oraz EEG.

Nieodzowne będzie również badanie określające sprawność motoryczną dziecka oraz pamięć i koncentrację. Deficyty uwagi oraz trudności behawioralne często towarzyszą dziecięcej postaci afazji.

Jak wygląda leczenie afazji?

Afazja nabyta, bo o takiej mowa, wymaga terapii logopedycznej. Przynosi ona bardzo dobre rezultaty, szczególnie kiedy z dzieckiem, oprócz logopedy czy neurologopedy, pracuje także fizjoterapeuta oraz psycholog. Oczywiście niezbędna jest również opieka w poradni neurologicznej. Najlepszą skuteczność przynosi holistyczne podejście i połączenie ćwiczeń rehabilitacyjnych, zabiegów oraz terapia mowy. Rodzaj postępów oraz rokowanie na całkowite ustąpienie objawów jest kwestią indywidualną. Zdarza się, że nawet bez żadnego leczenia afazja cofa się samoistnie w ciągu kilku tygodni lub miesięcy.