Anemia u niemowlaka – przyczyny, objawy, dieta, leczenie

Anemia – co to jest i jakie są jej przyczyny?

Anemia, czyli niedokrwistość, to stan, w którym obniżone są parametry układu czerwonokrwinkowego – obserwuje się niską hemoglobinę (białko znajdującego się w czerwonych krwinkach, odpowiedzialne za transport tlenu), a także zmniejszoną liczbę czerwonych krwinek.

Przyczyn anemii jest bardzo dużo. Oto ich podstawowy podział w zależności od etiologii:

1. Niedokrwistości wynikające z nieprawidłowej produkcji krwinek czerwonych i/lub hemoglobiny:
   • niedobór żelaza (niedokrwistość z niedoboru żelaza), witaminy B12, kwasy foliowego;
   • zaburzenia funkcji szpiku kostnego, który produkuje czerwone krwinki (tzw. niedokrwistość hipoplastyczna, aplastyczna);
   • choroby przewlekłe (np. choroby pasożytnicze, choroby zapalne jelit, mukowiscydoza, celiakia), zakażenia.
2. Niedokrwistości hemolityczne (w wyniku rozpadu i niszczenia krwinek czerwonych).
3. Niedokrwistości w wyniku utraty krwi (krwotoki pooperacyjne lub pourazowe, krwawienie do przewodu pokarmowego).

Najczęstszą przyczyną niedokrwistości u dzieci jest niedokrwistość z niedoboru żelaza. Stwierdza się ją u około 40 proc. dzieci do 2 roku życia. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest zaburzenie równowagi między szybkim tempem wzrostu dziecka a podażą żelaza. Zwiększone zapotrzebowanie na żelazo występuje w okresie szybkiego wzrostu (niemowlęta) oraz w okresie dojrzewania. Dlatego właśnie należy pamiętać o urozmaiconej diecie bogatej w żelazo podczas tego okresu..

Przeczytaj też: Ulewanie u noworodka i niemowlaka – co robić?

Objawy anemii u niemowlaka – jak rozpoznać, że niemowlę ma niedokrwistość?

Niedokrwistość u niemowlaka manifestuje się bladością skóry, błony śluzowej jamy ustnej oraz spojówek. Poza bladą skórą, u dziecka chorego na anemię występuje:

• senność,
• apatia,
• problemy z karmieniem,
• brak apetytu,
• łatwa męczliwość i osłabienie.

Do oznak anemii u niemowląt należy również zwiększone pragnienie. Z niedokrwistością niemowląt nierzadko łączy się też sucha skóra, wygładzona powierzchnia języka, nadżerki w kącikach ust. Starsze dzieci z anemią mogą uskarżać się na zawroty i bóle głowy, uczucie duszności oraz kołatanie serca.

Zobacz też: Drgawki gorączkowe u dziecka – co robić?

Rozpoznanie anemii u niemowlaka i noworodka

Dziecko w trakcie życia płodowego gromadzi zapasy żelaza od matki. Największy transport tego pierwiastka odbywa się w trzecim trymestrze ciąży. Dlatego właśnie skrócenie tego okresu to jedna z głównych przyczyn niskiej hemoglobiny u niemowlaka.

Poza wcześniactwem, ryzyko anemii u niemowląt, zwiększa także:

• anemia w ciąży lub niski poziom żelaza u ciężarnej;
• ciąża bliźniacza;
• silna lub przedłużająca się żółtaczka u noworodka.

Lekarz po wnikliwej rozmowie z rodzicami dotyczącej objawów niedokrwistości u niemowlaka oraz wstępnym zbadaniu dziecka, powinien zlecić morfologię krwi. W zależności od podejrzenia przyczyny anemii (od objawów, wyników morfologii) dodatkowo wykonuje się badanie oceniające gospodarkę żelaza w surowicy, liczbę retikulocytów, stężenie witaminy B12 i kwasu foliowego, stężenie bilirubiny czy odczyn Coombsa. Przy podejrzeniu białaczki u dziecka wykonuje się biopsję szpiku.

Anemia u dziecka a białaczka

Białaczka to rodzaj nowotworu złośliwego układu krwiotwórczego, odpowiedzialnego za wytwarzanie tzw. elementów morfotycznych krwi, czyli krwinek czerwonych, krwinek białych oraz płytek krwi. Objawy białaczki są konsekwencją obniżenia poziomu wszystkich elementów produkowanych przez szpik:

• obniżenie liczby krwinek czerwonych – niedokrwistość objawiająca się między innymi bladością, osłabieniem, męczliwością;
• obniżenie liczby białych krwinek – wzmożona podatność na infekcje, osłabiona odporność (nawracające i ciężkie anginy, zapalenia płuc, infekcje grzybicze);
• obniżenie liczby płytek krwi – skaza krwotoczna (krwawienia z dziąseł i nosa, plamica na skórze i błonach śluzowych, tendencje do podbiegnięć krwawych po niewielkich urazach).

Ponadto często towarzyszy powiększenie wątroby, śledziony, węzłów chłonnych oraz bóle kostne i gorączka.

Sama niedokrwistość u dziecka wraz z jej objawami nie jest jednocześnie objawem białaczki. Niepokoić nas powinny dopiero dołączające się powyższe dolegliwości.

Leczenie anemii – dieta bogata w żelazo i preparaty

Leczenie anemii zależy od jej przyczyny. Najczęstsza anemia z powodu niedoboru żelaza jest leczona dietą bogatą w żelazo, a w drugim rzucie preparatami żelaza. Pamiętajmy jednak, że w pierwszej kolejności należy leczyć przyczyny niskiego poziomu żelaza, o ile są znane – czyli np. choroby pasożytnicze, choroby zapalne jelit, zakażenia dróg oddechowych.

Produkty bogate w żelazo dla niemowląt i dzieci starszych to między innymi owoce i warzywa (burak, bób, pietruszka, szpinak, groszek zielony, porzeczki, maliny, awokado), produkty zbożowe (chleb żytni razowy, otręby pszenne, płatki owsiane, kasza jaglana i gryczana, ryż brązowy), a także mięso, ryby oraz jaja.

Preparaty żelaza mogą być podawane doustnie, natomiast w cięższych przypadkach domięśniowo lub dożylnie. Zaleca się podawanie witaminy C oraz B6 razem z żelazem, gdyż poprawia to jego przyswajanie i metabolizm.

Jeśli mamy do czynienia z anemią u niemowlaka karmionego piersią, zaleca się podawanie mleka modyfikowanego wzbogaconego w żelazo bądź gotowych preparatów zawierających ten pierwiastek (płyn, proszek do rozpuszczenia). Decyzja o podawaniu dzieciom preparatów żelaza musi być podjęta przez lekarza, gdyż jego nadmiar w organizmie jest tak samo szkodliwy jak jego niedobór.

Anemia u niemowlaka a szczepienia

Niedokrwistość u niemowlaka nie koliduje ze szczepieniami. Przeciwskazaniem, a ściślej rzecz mówiąc wskazaniem do przesunięcia szczepienia na później, jest aktywna infekcja u dziecka oraz stan gorączkowy (temperatura powyżej 38 stopni Celsjusza). Również w przypadku, gdy dziecko miało przetaczaną krew lub inne elementy morfotyczne krwi, szczepienie powinno zostać odwleczone w czasie.

Pamiętajmy, że przetaczanie krwi to inwazyjny zabieg terapeutyczny, ratujący życie, który stosuje się tylko wtedy gdy są ku niemu określone wskazania. Lekarz nie będzie zatem przetaczał krwi blademu niemowlakowi z lekką anemią. Do wskazań takich należy na przykład: duża utrata krwi w wyniku operacji bądź urazu albo bardzo niski poziom hemoglobiny.