Alergia pokarmowa u niemowląt – jak wygląda, jak rozpoznać i leczyć?

Czym jest alergia pokarmowa u niemowląt?

Alergia pokarmowa to nadmierna i nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego na spożyty przez dziecko pokarm, który zawiera określony alergen. Dolegliwości tej nie należy mylić z nietolerancją pokarmową, ponieważ mamy tu do czynienia z innym mechanizmem występowania objawów oraz z różnym nasileniem tychże objawów.

Niemowlę z nietolerancją pokarmową na konkretny składnik, nawet jeśli zje małą ilość „zakazanego” produktu, nie musi cierpieć z powodu dokuczliwych objawów. W przypadku alergii pokarmowej już najmniejsza ilość alergenu sprawia, że maluch czuje się gorzej. Zarówno alergia pokarmowa, jak i nietolerancja pokarmowa, zaliczają się jednak do grupy nadwrażliwości pokarmowych.

Nadwrażliwość pokarmowa może występować bez udziału mechanizmów immunologicznych, ale może być też:

• zależna od przeciwciał IgE;
• niezależna od przeciwciał IgE;
• mieszana, czego przykładem jest atopowe zapalenie skóry.

Objawy alergii pokarmowej nie powinny być ignorowane. Zawsze należy skonsultować się z lekarzem w celu zdiagnozowania przyczyny problemu.

Jak często występuje alergia pokarmowa u niemowląt?

Na początku warto zaznaczyć, że alergia pokarmowa u małych dzieci może się pojawić zarówno w czasie karmienia piersią, u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym, jak i w momencie rozszerzania diety malucha. W dużej mierze dzieje się tak z powodu niedojrzałości układu immunologicznego i pokarmowego. Szacuje się, że objawy alergii pokarmowej występują u 4-8% dzieci. Dla porównania – tylko około 2% dorosłych cierpi na podobne schorzenie. Warto dodać, że jeśli rodzice mają nadwrażliwość pokarmową na określony produkt spożywczy/składnik, to istnieje aż 60-80% szans na to, że i dziecko będzie ją miało.

Co się dzieje, gdy układ immunologiczny „zetknie się” z alergenem?

System odpornościowy Twojego dziecka ma za zadanie chronić je przed bakteriami i innymi szkodliwymi patogenami. Jednak w przypadku alergii pokarmowej układ immunologiczny niestety reaguje błędnie. Traktuje on niektóre składniki z jedzenia i picia jako potencjalne zagrożenie, inicjując obronną reakcję organizmu. Powoduje to aktywację komórek odpornościowych i produkcję przeciwciał, które mają za zadanie zwalczyć ten „wrogi” element, czyli alergeny pokarmowe. Organizm reaguje podobnie jak na atak bakterii czy wirusów, a efektem tej obrony są różne objawy alergiczne.

Jakie są objawy alergii pokarmowej?

Zastanawiasz się, jak rozpoznać alergię pokarmową? Alergia pokarmowa u dzieci może wywoływać szereg różnych objawów. Czasem przypominają one zwykłą infekcję, czasem atopowe zapalenie skóry. Do łagodnych i umiarkowanych objawów alergii pokarmowej u niemowląt możemy zaliczyć:

• swędzącą wysypkę (wysypka pokarmowa i zaczerwienienie skóry) lub pokrzywkę, która pojawia się na buzi i/lub na kończynach;
• kolkę;
• biegunkę;
• ulewanie;
• wymioty;
• duszności, kaszel, sapka;
• ból brzucha;
• świszczący oddech;
• wodnistą wydzielinę z nosa;
• obrzękniętą śluzówkę nosa.

Wśród powyższych objawów może się również pojawić gorączka, niepokój, słaby przyrost masy ciała oraz zaburzenia snu. Wymienione symptomy mogą występować pojedynczo, lecz zwykle pojawiają się w liczbie kilku naraz. W zależności od stopnia nadwrażliwości dziecka na określony alergen pierwsze objawy alergii pokarmowej mogą pojawić się natychmiast bądź z kilku-, kilkunastogodzinnym opóźnieniem.

Czym jest wstrząs anafilaktyczny i czy może zagrozić życiu Twojego dziecka?

Wstrząs anafilaktyczny to nagła i bardzo silna reakcja alergiczna organizmu, która może pojawić się u dziecka po zjedzeniu określonego pokarmu, który jest dla malucha alergenem. Stan ten wymaga natychmiastowej hospitalizacji, ponieważ zagrożone jest zdrowie i życie dziecka.

W wyniku wstrząsu anafilaktycznego może dojść do obrzęku dróg oddechowych, co utrudni lub uniemożliwi dziecku wzięcie oddechu. Inne objawy to: silna wysypka, ból brzucha, wymioty, a nawet spadek ciśnienia krwi i zaburzenia pracy serca. Najczęstszą przyczyną wstrząsu anafilaktycznego u dzieci jest nadwrażliwość na mleko krowie, orzeszki lub jaja. Jeśli zaobserwujesz opisane wyżej objawy u swojego dziecka, nie trać czasu. Natychmiast wezwij pogotowie ratunkowe.

Alergia pokarmowa – jakie alergeny pokarmowe najczęściej są przyczyną nadwrażliwości pokarmowej u dzieci?

Lista alergenów pokarmowych, na które uczulone są niemowlęta i małe dzieci, jest dość długa. Na jej szczycie znajdują się następujące pokarmy/składniki:

• białka mleka krowiego (warto zaznaczyć, że alergia pokarmowa na białka mleka krowiego nie oznacza skazy białkowej);
• białko jaja kurzego;
• pszenica i zawarty w niej gluten;
• soja;
• ryby i owoce morza, a zwłaszcza skorupiaki;
• orzechy, a zwłaszcza orzeszki ziemne.

Może się okazać, że po pewnym czasie wymienione wyżej alergeny przestaną uczulać dziecko i będą przez nie dobrze tolerowane. Aby to sprawdzić, warto zastosować dietę eliminacyjną, czyli wykluczenie danego alergenu z diety dziecka i wykonanie próby prowokacyjnej po 6-12 miesiącach od zaprzestania podawania określonego pokarmu/składnika.

Czym są reakcje krzyżowe?

U dziecka, które wykazuje nadwrażliwość alergiczną na określony składnik lub pokarm, często występują reakcje krzyżowe. Krzyżowa reakcja alergiczna występuje, gdy układ odpornościowy osoby uczulonej na jeden alergen reaguje również na inny alergen, który ma podobną strukturę białkową. Oznacza to, że osoba uczulona na określoną rzecz, może również doświadczać reakcji alergicznych na inne, z pozoru niepowiązane z nią substancje. Najczęstsze reakcje krzyżowe to:

• pyłek brzozy – jabłko, gruszka;
• roztocza – skorupiaki;
• pyłek bylicy – marchew, seler;
• kocia sierść – mięso wieprzowe.

Można z tego wywnioskować, że dziecko uczulone na jabłko, z dużym prawdopodobieństwem będzie uczulone także na gruszkę i pyłki brzozy.

Standardowe postępowanie w leczeniu alergii pokarmowej u dzieci

Aby rozpocząć skuteczne leczenie alergii pokarmowej, należy najpierw poprawnie zdiagnozować, co dokładnie uczula dziecko. W tym celu lekarz zaleci testy alergiczne, które wykonuje się w ośrodkach alergologicznych. Rozpoznanie alergii pokarmowej zwykle odbywa się za pomocą testów skórnych, testów z krwi lub testów prowokacyjnych.

Podstawą leczenia alergii pokarmowej jest eliminacja danego alergenu z diety dziecka, czyli stosowanie diety eliminacyjnej. Rodzice i opiekunowie muszą uważnie czytać etykiety produktów spożywczych i być świadomi potencjalnych źródeł ukrytych alergenów. W przypadku niektórych dzieci lekarz może również zalecić tzw. immunoterapię, która polega na kontrolowanym podawaniu małych, stopniowo zwiększanych dawek alergenu, w celu zbudowania tolerancji organizmu na daną substancję. Jest to jednak metoda stosowana pod ścisłą kontrolą medyczną.