Większość kobiet nawet o niej nie słyszała. Endometrioza zwana także gruczolistością lub chorobą wędrującej śluzówki, może powodować ... podwójną miesiączkę. Niemożliwe? A jednak!                                      

Zbłąkane komórki

Endometrium to nazwa błony śluzowej wyściełającej macicę od środka. Co miesiąc rozrasta się ona, aby przyjąć zapłodnioną komórkę jajową. Jeśli nie dojdzie do poczęcia dziecka, w czasie miesiączki błona ponownie się złuszcza, aby znów rozpocząć kolejny cykl.

Czasem z nie do końca jasnych przyczyn fragmenty tej błony śluzowej trafiają poza jamę macicy. Mogą się pojawiać w różnych miejscach: jajowodzie, jajnikach, otrzewnej, jelitach, a nawet na ścianie pęcherza moczowego. To położone nietypowo endometrium funkcjonuje podobnie jak błona śluzowa macicy. W konsekwencji co miesiąc pojawia się i gromadzi tam wydzielina miesiączkowa. Czyli co miesiąc pojawia się jakby druga mała miesiączka, ale nie na zewnątrz, lecz wewnątrz organizmu, np. do jamy brzusznej. Gromadząca się niewielka ilość wydzieliny menstruacyjnej powoduje nie tylko bóle, ale także zrosty, torbiele, a także inne poważne konsekwencje np. trudności z zajściem w ciążę.                                    

Cykliczne dolegliwości

Charakterystyczny dla endometriozy jest regularnie występujący ból - w dole brzucha, pachwinie, okolicy odbytu. Ból pojawia się (i znika) wraz z miesiączką lub tuż przed nią. Endometrioza może także powodować obfite, długie i bolesne miesiączki, bolesne współżycie, rzadziej plamienia międzymiesiączkowe, ślady krwi w kale lub moczu, ból związany z oddawaniem moczu lub wypróżnianiem (gdy zabłąkane endometrium występuje na jelitach, pęcherzu moczowym lub moczowodzie). Gromadząca się krew nie ma ujścia i powoduje powstanie zrostów, a także tzw. torbieli czekoladowych, które mogą stale się powiększać. Jednak objawy endometriozy są czasem trudne do ustalenia, ponieważ choroba może powodować bardzo różne dolegliwości o odmiennym natężeniu. Zdarza się, że duże torbiele nie powodują żadnych objawów, niewielkie zaś mają bardzo burzliwy przebieg.

Jak dochodzi do rozwoju endometriozy? Obejrzyj animację:

Na tropie

Choć endometrioza jest znana od ponad 200 lat, nadal nie wiadomo, co dokładnie ją wywołuje. Prawdopodobnie krew miesiączkowa przemieszcza się wstecznie, przez jajowody do jamy otrzewnej. Fragmenty złuszczonej błony śluzowej macicy nie obumierają, lecz mogą się wszczepiać w narządy i funkcjonować w nowym nietypowym dla nich środowisku. Być u może u niektórych kobiet układ immunologiczny i hormonalny potrafią sobie skutecznie radzić z takimi nieproszonymi lokatorami, a u innych nie jest to możliwe. To tłumaczyłoby, dlaczego endometrioza nie dotyczy wszystkich kobiet, a jedynie części z nich. Wiadomo, że pewne znaczenie odgrywają geny: endometrioza występuje częściej u kobiet, których siostry, mamy i babcie też ją miały.

Czy to endometrioza?

Podejrzenie endometriozy mogą nasuwać występujące dolegliwości, a także trudności z zajściem lub utrzymaniem ciąży. Badanie ginekologiczne jest zwykle prawidłowe, choć tyłozgięcie macicy i jej ograniczona ruchomość dość często występują w tej chorobie. Podejrzenie nasuwają także torbiele jajnika. Badania krwi zwykle są prawidłowe i nie pomagają w wykryciu choroby. Pomocne bywa USG jamy brzusznej i przezpochwowe. Dopiero gdy inne możliwe schorzenia zostają wykluczone, pada podejrzane endometriozy. Nic dziwnego więc, że endometriozę wykrywa się aż u 3 z 4 kobiet, którym lekarz początkowo nie przypisywał choroby, a które borykały się różnymi dolegliwościami. Często dopiero laparoskopia, czyli oglądanie jamy brzusznej przez małe nacięcia w brzuchu, umożliwiają jej rozpoznanie. Podczas tego zabiegu niektóre ogniska endometriozy można także usunąć. Niestety, nie gwarantuje to wyleczenia.

Niełatwe leczenie

Sposób leczenia uzależniony jest od wieku pacjentki, umiejscowienia zmian, dolegliwości, zaawansowania choroby, obecności zrostów, a także tego, czy kobieta pragnie zajść w ciążę. Generalnie można je podzielić na dwie grupy: farmakologiczne i operacyjne.

• Leczenie farmakologiczne polega najczęściej na podawaniu leków hormonalnych i przeciwbólowych. Terapia hormonalna bywa niezbędna w sytuacjach, gdy pomimo leczenia operacyjnego dolegliwości wciąż nawracają i są dokuczliwe. Leczenie prowadzi do wyciszenia czynności jajników, a w konsekwencji zaniku ognisk endometriozy. Ginekolog dobiera odpowiedni dla pacjentki preparat.
• Operacja bywa niezbędna, gdy leczenie zachowawcze nie pomaga lub pojawiają się powikłania choroby, np. zrosty, torbiele. Operacyjnie można usunąć ogniska endometrium, torbiele endometrialne, a także w wyjątkowych sytuacjach, np. w okresie klimakterium lub gdy dolegliwości są bardzo nasilone, a operacje nie przynoszą trwałej poprawy - macicę wraz z przydatkami. Operacje wykonuje się zwykle laparoskopowo, czyli przez małe nacięcia w brzuchu zostają wprowadzone narzędzia chirurgiczne oraz kamera. Czasem zabieg odbywa się przezpochwowo.