Zapalenie oskrzeli u niemowlaka – przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie oskrzeli u niemowląt – przyczyny

Zapalenie oskrzeli należy do zapaleń dolnych dróg oddechowych. Może rozwinąć się u zdrowych dzieci (zapalenie oskrzeli pierwotne) lub u dzieci z już istniejącą chorobą układu oddechowego, np. z mukowiscydozą (zapalenie oskrzeli wtórne). Istnieje również podział na ostre i przewlekłe zapalenie oskrzeli. O infekcji przewlekłej mówimy wówczas, gdy trwa ona dłużej niż 3 tygodnie. Najczęściej mamy do czynienia z ostrym zapaleniem oskrzeli.

Zapalenie oskrzeli występuje częściej w grupie dzieci starszych. U niemowląt spotykamy częściej zapalenie oskrzelików.

W 90 proc. przypadków przyczyną zapalenia oskrzeli są wirusy: RSV, wirus grypy i paragrypy, adenowirusy, rhinowirusy. Pozostałe 10 proc. przypadków to bakteryjne zapalenie oskrzeli, wywołane przez tzw. bakterie atypowe (np. Mycoplasma pneumoniae) oraz pałeczkę krztuśca.

Stan zapalny błony śluzowej oskrzeli prowadzi do jej obrzęku oraz nadprodukcji śluzu, którego usuwanie jest upośledzone. W konsekwencji występuje obturacja oskrzeli (czyli zwężenie ich światła) i upośledzony przepływ powietrza.

Zapalenie oskrzeli u niemowlaka – objawy. Jak rozpoznać zapalenie oskrzeli?

Zapalenie oskrzeli u niemowlaka bez gorączki wskazuje na etiologię wirusową. Zanim rozwiną się typowe objawy zapalenia oskrzeli, często występuje najpierw tzw. okres nieżytowy. U niemowlaka można wówczas zaobserwować:

• ogólne rozbicie,
• stan podgorączkowy,
• drażliwość lub zapalenie spojówek,
• łzawienie oczu.

Następnie pojawia się tzw. kaszel oskrzelowy (kaszel suchy, męczący), który z czasem ewoluuje w kaszel mokry. Obfita wydzielina i obrzęk śluzówki oskrzeli powodują, że mamy do czynienia ze świszczącym oddechem u niemowlaka. Jeśli nałoży się na to skurcz oskrzeli, wówczas występuje silna duszność. Najmłodsze dzieci, które jeszcze nie mają w pełni rozwiniętego odruchu kaszlu, połykają zalegającą wydzieliną, zamiast ją odkrztuszać. Wymioty przy zapaleniu oskrzeli u niemowlaka zdarzają się zatem dość często. W badaniu fizykalnym lekarz może wysłuchać tzw. furczenia, a w przypadku obecności obturacji oskrzeli, świsty oddechowe.

Niepowikłane zapalenie oskrzeli trwa około 2 tygodni i mija samoistnie.

Nawracające zapalenie oskrzeli u niemowlaka

Kiedy niemowlę często ma zapalenie oskrzeli (choroba występuje co najmniej 4 razy w ciągu roku), możemy mówić o nawracającym zapaleniu oskrzeli. Jest wiele schorzeń, które mogą prowadzić do częstych zapaleń oskrzeli, i które należy brać pod uwagę w diagnostyce różnicowej. U niemowląt są to:

• mukowiscydoza,
• dyskineza rzęsek (zaburzona ruchomość rzęsek w drogach oddechowych, prowadząca do zaburzenia oczyszczania oskrzeli),
• dysplazja oskrzelowo-płucna, jako powikłanie wcześniactwa,
• wady wrodzone, np. tracheo- i bronchomalacja,
• niedobory odporności,
• wrodzone wady serca,
• ciało obce w drogach oddechowych.

Spacery przy zapaleniu oskrzeli u niemowlaka nie są przeciwwskazane. Wszystko jednak w granicach rozsądku. Należy unikać spacerów wzdłuż zatłoczonych ulic oraz gdy na dworze panuje temperatura ujemna. Błona śluzowa oskrzeli jest bowiem bardziej wrażliwa na czynniki drażniące, takie jak zanieczyszczenia powietrza (np. spaliny samochodowe, dymy, smog) czy bardzo niskie temperatury.

Obturacyjne i spastyczne zapalenie oskrzeli u niemowląt

Obturacyjne zapalenie oskrzeli to zapalenie wirusowe ze znaczną obturacją, czyli zwężeniem światła dróg oddechowych. Sprzyja temu specyfika budowy dróg oddechowych u niemowląt (wąskie światło) oraz niedojrzałość układu odpornościowego i nie do końca wykształcony odruch kaszlu. Wszystko to prowadzi do obrzęku błony śluzowej, zalegania wydzieliny i zwężenia światła oskrzeli. Obturacja manifestuje się dusznością i świstami podczas oddychania. Leczenie jest objawowe z dodatkiem inhalacji rozszerzających oskrzela.

W spastycznym zapaleniu oskrzeli objawy są takie same. Jednak w etiopatogenezie większy udział ma skurcz mięśniówki oskrzeli i podłoże alergiczne. Częściej występuje u dzieci starszych niż u niemowląt.

Zapalenie skrzeli u niemowląt – leczenie

Ze względu na większą liczbę przypadków wirusowego zapalenia oskrzeli u niemowląt leczenie jest objawowe. Ważne jest odpowiednie nawodnienie dziecka oraz nawilżanie powietrza z otoczenia. Należy unikać przegrzewania niemowlęcia, temperatura otoczenia powinna mieścić się w graniach 18–20 stopni Celsjusza. Jeśli obecna jest wydzielina w nosie, należy ją odsysać. Jeśli podłoże choroby jest wirusowe, dziecko nie ma podwyższonej temperatury, leki przeciwgorączkowe nie są potrzebne.

Nie udowodniono skuteczności stosowania leków przeciwkaszlowych. Często stosowanym domowym sposobem na zapalenie oskrzeli jest fizykoterapia (oklepywania klatki piersiowej) jednak także nie przynosi ona poprawy. Jeśli współistnieje obturacja dróg oddechowych i słyszalne są świsty przy oddychaniu niemowlęcia, lekarz może zalecić natomiast inhalacje na zapalenie oskrzeli, zawierające leki rozszerzające oskrzela. Można stosować również inhalacje z solą fizjologiczną.

Zdarza się, że wirusowe zapalenie oskrzeli może ulec nadkażeniu bakteryjnemu, przebiegającemu z gorączką, odkrztuszaniem tzw. flegmy, u niemowlaka obserwuje się wtedy ogólnie cięższy stan. Dopiero wówczas, gdy istnieją przesłanki ku bakteryjnej etiologii, lekarz włącza antybiotyk. Pamiętajmy jednak, że bakterie rzadko odpowiadają pierwotnie za zapalenie oskrzeli.

Niemowlę ma zapalenie oskrzeli – kiedy do szpitala?

Ostre zapalenie oskrzeli u niemowląt mija samoistnie po około 2 tygodniach. Są jednak sytuacje, które wymagają pilnej hospitalizacji. Są to:

• wyraźna duszność i tzw. wysiłek oddechowy niemowlaka – ruchy skrzydełek nosa podczas oddychania, wciąganie międzyżebrzy, postękiwanie przy oddychaniu;
• tachypnoe, czyli zwiększona liczba oddechów u niemowląt powyżej 60 na minutę;
• sinica (widoczne sine zabarwienie ust, twarzy, błon śluzowych dziecka);
• trudności w karmieniu.