Powiększone migdałki u dziecka – jakie są przyczyny, objawy, skutki i jak leczyć?

Rodzaje migdałków

Migdałki to elementy układu nabłonkowo chłonnego gardła. U człowieka wyróżnia się następujące migdałki: migdałek gardłowy (pojedynczy), migdałek językowy (pojedynczy), migdałki trąbkowe (parzyste), migdałki podniebienne (parzyste).

Po co są migdałki? Jakie pełnią funkcje?

Migdałki pełnią rolę obronną w organizmie, wpływają na odporność ogólnoustrojową, jak i miejscową w jamie ustnej i gardle.

Migdałek gardłowy jest pojedynczy i mieści się w nosowej części gardła, migdałek językowy również jest pojedynczy i znajduje się na nasadzie języka. Migdałki podniebienne znajdują się po obu stronach gardła, za łukami podniebienno-językowymi, można je zobaczyć jako dwa owalne twory po obu stronach nasady języka. Migdałki trąbkowe okalają ujście gardłowe trąbek słuchowych.

Migdałki pojawiają się już w życiu płodowym, jednak ich rozmiar rośnie po bezpośrednim kontakcie z patogenami środowiska. Powiększenie migdałów u dzieci następuje w 1.–3. roku życia, szczyt osiągają między 3. a 7. rokiem życia.

Powiększone migdałki u dziecka – objawy i skutki choroby migdałków

Migdałek gardłowy, migdałki językowe i migdałki podniebienne mogą dawać objawy spowodowane powiększeniem ich rozmiarów. Przerost migdałków nie jest objawem chorobowym, ale fizjologiczną manifestacją ich czynności immunologicznej. Powiększone migdałki u dziecka są wyrazem aktywnej czynności obronnej organizmu.

W tym okresie życia przerośnięcie migdałków nie jest chorobą lecz efektem pożądanym.

Zdarza się, ze migdałki u dzieci osiągają znaczne rozmiary, co może wtórnie doprowadzić do zapaleń okolicznych tkanek oraz pojawienia się innych objawów. Przerost migdałka gardłowego może skutkować problemami z oddychaniem – dziecko cały czas oddycha przez usta, chrapie. Mowa ma charakterystyczne „nosowe” brzmienie. Mogą pojawić się choroby uszu oraz upośledzenie drożności nosa spowodowane zatkaniem ujść trąbek słuchowych i zatok przez rozrośniętą tkankę migdałka.

Nadmierne powiększenie migdałka gardłowego ze względu na ciągłe otwarcie ust może doprowadzić do pojawienia się wadliwego zgryzu, zapaleń dziąseł i nieprawidłowego rozwoju szczęki. Zaburzenia oddychania podczas snu mogą skutkować zmęczeniem w ciągu dnia, apatią i problemami w nauce. Przerost migdałków podniebiennych najczęściej współistnieje z przerostem migdałka gardłowego. Typowe jest powiększenie migdałków i problemy z przełykaniem, spowodowane zwężeniem ujścia gardła.

Powiększony migdał, ból gardła i problemy z przełykaniem – co oznacza?

Przewlekłe zapalenie migdałków trudno jest odróżnić od fizjologicznego przerostu układu chłonnego gardła. Aby zdiagnozować przewlekłe zapalenie migdałków u dziecka, należy zebrać dokładny wywiad dotyczący objawów towarzyszących i przebytych infekcji oraz przeprowadzić szczegółowe badanie laryngologiczne. Badania immunologiczne nie mają praktycznego znaczenia w potwierdzeniu rozpoznania.

Objawy zapalenia migdałków u dziecka to ból gardła i trudności w połykaniu, utrzymujący się nieprzyjemny zapach z ust oraz uczucie nieprzyjemnego smaku w ustach. Często pojawiają się nawracające ostre zapalenia migdałków. Najczęstszymi patogenami powodującymi przewlekłe zapalenie migdałków są paciorkowce. O przewlekłym zapaleniu nie świadczy ani obecność nieruchomych żółto-białych grudek na powierzchni migdałów (czopy migdałkowe) ani wielkość migdałków.

Ogólnoustrojowymi skutkami toczącego się przewlekłego zapalenia migdałków może być obniżona odporność, zmęczenie, osłabienie, skłonność do infekcji, utrata apetytu czy niewyjaśnione gorączki. Przewlekłe zapalenie migdałków może mieć poważne konsekwencje i spowodować rozprzestrzenienie się infekcji do innych narządów, jak nerki, serce czy stawy. W procesie diagnostyki należy wykluczyć inne choroby migdałków oraz choroby ogólnoustrojowe, którym towarzyszy przerost układu chłonnego, takie jak białaczki.

Ostre zapalenia migdałków – biały nalot na migdałkach i gorączka

Kolejną i najczęstszą przyczyną przerostu migdałków mogą być ostre infekcje zarówno bakteryjne, jak i wirusowe. Ostre zapalenie migdałków charakteryzuje dynamiczne narastanie objawów. U dzieci zazwyczaj obecna jest wysoka gorączka, a nawet dreszcze.

Dziecko skarży się na silny ból gardła, ból przy połykaniu, czasem promieniujący do ucha. Mogą pojawić się bóle głowy, złe samopoczucie i ból węzłów chłonnych na szyi. Gardło i migdałki są żywoczerwone, obrzęknięte, w niektórych typach zapalenia z widocznymi nalotami na powiększonych migdałkach. Diagnozując przyczynę zapalenia, wykonuje się wymazy i posiewy z gardła oraz badanie krwi z rozmazem.

Jak można sobie poradzić z przerostem migdałków?

Kiedy usunięcie migdałków jest sposobem leczenia?

W przypadku dużego przerostu migdałków należy zastosować leczenie chirurgiczne, czyli operacyjne wycięcie migdałków lub ścięcie części przerośniętej. Wykonywane operacje to adenoidektomia – wycięcie migdałka gardłowego, tonsilektomia – wycięcie migdałków gardłowych, tonsilotomia – ścięcie fragmentu migdałków podniebiennych.

Zachowawcze leczenie przerostu migdałków u dzieci za pomocą zmiany klimatu, diety czy leków nie przynosi skutków. Migdałki należy usuwać tylko wtedy, kiedy są źródłem trwałej zmiany zapalnej, gdy są źródłem infekcji lub gdy ich wielkość utrudnia oddychanie lub połykanie.

Operacje usunięcia migdałków można wykonywać w każdym wieku, jednak u dzieci poniżej 4 lat należy wnikliwie przeanalizować wskazania. Po usunięciu migdałków podniebiennych, wbrew powszechnym opiniom, odporność nie spada. Przewlekłe zapalenie migdałów leczy się operacyjnie, ponieważ leczenie zachowawcze, tj płukanie czy pędzlowanie, nie przynoszą korzyści. Ostre zapalenie migdałków leczy się najczęściej antybiotykami w przypadku zakażeń bakteryjnych oraz objawowo, gdy przyczyną infekcji są wirusy.