Półpasiec u dziecka – jak wygląda, przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny półpaśca u dzieci

Półpasiec u dzieci wywoływany jest zakażeniem wirusem ospy wietrznej i półpaśca (VZV) – jest to wirus blisko spokrewniony z wirusem opryszczki. Do zakażenia półpaścem dochodzi po przebyciu ospy wietrznej, kiedy wirus VZV pozostaje w organizmie dziecka w stanie uśpienia (jest to wirus, który wywołuje ospę wietrzną).

W jaki sposób dochodzi do zarażenia półpaścem?

Wirus przenosi się z pęcherzyków na skórze osób chorych na ospę wietrzną lub półpasiec do układu oddechowego innych osób, które w ten sposób zostają zakażone. Możliwa jest także droga kropelkowa zakażenia – wirus rozprzestrzenia się poprzez powietrze w wyniku bezpośredniego kontaktu z osobą zakażoną.

Do uaktywnienia wirusa częściej dochodzi w sytuacji upośledzonej odporności u dziecka – czy to trwałego upośledzenia (dzieci z chorobą nowotworową, po przeszczepach), czy to czasowego – po innej infekcji (1, 2).

Do kiedy dziecko zaraża półpaścem?

Wirus ospy wietrznej i półpaśca jest bardzo zaraźliwy, chociaż bardziej zarażają osoby chore na ospę niż na półpaśca. Dzieci zarażają do momentu przyschnięcia wszystkich strupków. Ryzyko półpaśca u dziecka jest tym większe, im wcześniej chorowało ono na ospę wietrzną (im starsze dziecko, tym większe ryzyko zachorowania) i tym większe, im gorszą ma ono odporność.

Na ciężkość przebiegu półpaśca wpływa także współistnienie atopowego zapalenia skóry lub innych uszkodzeń skórnych. Okres wylęgania jest długi – zazwyczaj wynosi 10 -21 dni, a u osób z obniżoną odpornością może to być nawet miesiąc. Dziecko jest zakaźne już na około 2 dni od pojawienia się zmian skórnych.

Jak wygląda półpasiec u dziecka?

Jakie są objawy półpaśca u dzieci? Przebieg półpaśca wygląda następująco: zazwyczaj zanim pojawią się zmiany skórne, pojawia się ból i świąd skóry, czasem objawy infekcji dróg oddechowych – bóle gardła, stan podgorączkowy, złe samopoczucie. Zwykle potem na skórze pojawia się rumień, następnie pęcherzyki wypełnione treścią surowiczą (podobnie jak w ospie), które umiejscawiają się w obrębie jednego lub dwóch dermatomów.

U małych dzieci jest tendencja do umiejscawiania się zmian w obszarach unerwianych przez nerwy szyjne i krzyżowe (3). Pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym mogą się łączyć, tworząc większe pęcherze. Zazwyczaj po 7-10 dniach przysychają i pojawiają się strupki, które następnie odpadają, mogą zostawiać przebarwienia, wtedy dziecko przestaje już zarażać. Czasem dochodzi do regionalnego powiększenia się węzłów chłonnych.

Jakie mogą być powikłania półpaśca u dzieci?

U dzieci z niedoborami odporności zmiany skórne zwykle są bardziej rozlegle (półpasiec rozsiany), mogą pojawiać się na powiekach (półpasiec oczny), małżowinach usznych (półpasiec uszny), mogą się dłużej utrzymywać – wtedy zwykle konieczna jest konsultacja specjalistyczna i czasami hospitalizacja.

Czasami może dojść do powikłań – najczęstsze to nadkażenie bakteryjne – głównie w wyniku drapania zmian skórnych przez dziecko, odbarwienie skóry i bliznowacenie, bardzo rzadko długo utrzymujący się nerwoból, porażenie nerwu twarzowego, jednak powikłania u dzieci z prawidłową odpornością nie są częste i dokuczliwe.

Jak rozpoznać, czy to półpasiec?

Do rozpoznania półpaśca nie potrzeba wykonywać badań laboratoryjnych ani obrazowych. Rozpoznanie stawia lekarz na podstawie wywiadu i wyglądu skóry, zatem konieczne jest udanie się z dzieckiem na konsultację. W razie możliwości należy wcześniej powiadomić personel placówki medycznej o podejrzeniu półpaśca, żeby zminimalizować ryzyko kontaktu z innymi pacjentami.

Czy można kolejny raz zarazić się półpaścem? Ponowne zachorowania na półpasiec u dziecka występują bardzo rzadko, a ich częstość jest tym większa, im słabszą ma ono odporność.

Leczenie półpaśca u dzieci

Leczenie polega na podaniu doustnie acyklowiru lub walacyklowiru przez 7 dni – leki są dostępne na receptę, którą wystawia lekarz. Leczenie należy rozpocząć jak najszybciej, najlepiej już w pierwszej dobie, gdyż skraca to czas i nasilenie objawów. W przypadku dużego rozsiewu zmian i u dzieci z obniżoną odpornością konieczne jest przyjęcie do szpitala i podawanie acyklowiru dożylnie.

Ponadto należy podawać doustnie leki przeciwbólowe np. paracetamol/ibuprofen. Wskazana jest także codzienna kąpiel, mycie skóry mydłem i delikatne osuszanie skóry ręcznikiem. Nie zaleca się standardowo podawania pudrów, papek, sterydów, antybiotyków, innych leków przeciwwirusowych.

Półpasiec – szczepienie

W zapobieganiu półpaścowi ważną rolę odgrywają szczepienia ochronne przeciwko ospie wietrznej u małych dzieci (darmowe dla dzieci uczęszczających do żłobka), a u dorosłych przeciwko półpaścowi (dostępna tylko dla osób dorosłych).

Ważna jest także izolacja chorych na półpasiec: przebywanie w innym pomieszczeniu, zakrywanie zmian skórnych, wkładanie masek ochronnych, mycie rąk. W przeciwieństwie jednak do ospy wietrznej, w przypadku półpaśca nie ma konieczności zgłaszania osoby chorej do najbliższego sanepidu.