PFO (drożny otwór owalny) – objawy i leczenie

Drożny otwór owalny

Drożny otwór owalny to częsta wada serca występująca nawet u ok. 30% dorosłych. W znacznym odsetku przypadków przeciek przez otwór jest niewielki, nieistotny hemodynamicznie i nie wymaga leczenia.

Otwór owalny w sercu u dziecka często zarasta się samoistnie, a jeżeli nawet pozostaje drożny, nie daje zwykle żadnych konsekwencji.

W niektórych przypadkach PFO u dorosłych może sprzyjać wystąpieniu udaru niedokrwiennego mózgu czy też powodować zaburzenia rytmu serca. Wskazania do zamknięcia przetrwałego otworu owalnego są ustalane indywidualnie, na podstawie ryzyka wystąpienia powikłań.

PFO – co to?

Otwór owalny (foramen ovale) jest to ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej istniejący fizjologicznie w życiu płodowym i zamykający się po urodzeniu. U niektórych osób nie dochodzi do zamknięcia otworu owalnego – mówimy wówczas o przetrwałym otworze owalnym, czyli PFO. Jego konsekwencją jest przeciek w sercu z krążenia dużego do krążenia małego (przeciek lewo – prawy).

Wada serca PFO to inaczej ubytek przegrodu międzyprzedsnionkowej typu otworu wtórnego (ASD typu II), czasem potocznie nazywana jest także „dziurą w sercu”. Jest to wada serca ze spektrum wad przeciekowych, nie powodująca sinicy.

PFO jest to częsta wada serca, występująca nawet u 20–30% dorosłych. U większości osób przepływ przez otwór owalny jest nieistotny hemodynamicznie, więc wada nie daje żadnych objawów (często bywa nawet uznawana za wariant fizjologii, a nie wadę). Większy przepływ może być związany z istniejącą inną wadą, np. przerostem lewego przedsionka.

Należy zaznaczyć, że o przetrwałym otworze owalnym można mówić dopiero po 3 miesiącu życia, zatem taka wada jak PFO u noworodka czy niemowlaka nie istnieje (można powiedzieć jedynie „drożny otwór owalny u noworodka”).

"Dziura w sercu" – objawy

Drożny otwór owalny u dziecka zwykle nie daje kompletnie żadnych objawów i nie wiąże się z żadnym z zagrożeniem, ewentualne konsekwencje mogą wystąpić w wieku dorosłym.

Przertwały otwór owalny u dorosłych również najczęściej nie daje żadnych objawów, ale czasem może prowadzić do takich konsekwencji, jak:

• zaburzenia rytmu serca,
• zwiększone ryzyko wystąpienia niedokrwienia mózgu pod postacią krótkich epizodów TIA lub pod postacią udaru niedokrwiennego mózgu – wiąże się to z ryzykiem przedostania się skrzepliny przez otwór owalny i wystąpieniem tzw. zatoru skrzyżowanego, najczęściej do takiej sytuacji dochodzi u osób dodatkowo predysponowanych, np. z zaburzeniami krzepnięcia pod postacią trombofilii,
• większe ryzyko wystąpienia migrenowych bólów głowy,

większe ryzyko wystąpienia choroby kesonowej lub choroby wysokościowej.

Przetrwały otwór owalny – badania

Przerwały otwór owalny można uwidocznić w badaniu echokardiograficznym. Najczęściej diagnostykę zaczyna się od klasycznego przezklatkowego ECHO serca. W trakcie badania można wykorzystać kontrast umożliwiający ocenę przepływu krwi przez otwór.

Dokładniejszy obraz daje ECHO przezprzełykowe to właśnie to badanie jest metodą referencyjną do rozpoznawania PFO.

Zabieg zamknięcia PFO

Większość pacjentów z PFO nie wymaga zamykania otworu owalnego, co więcej – znaczny odsetek pacjentów (pacjenci z nieistotnym hemodynamicznie przepływem przez otwór owalny) nie wymaga nawet stałej opieki kardiologicznej.

Wskazaniami do interwencji zabiegowej celem zamknięcia PFO są:

• stan po przebytych udarach niedokrwiennych mózgu,
• zwiększone ryzyko udaru niedokwiennego mózgu (rozpatrywane indywidualnie, na podstawie współistniejących czynników ryzyka),
• zwiększone ryzyko powstania zatorów skrzyżowanych u osób uprawiających nurkowanie.

W przypadku zakwalifikowania pacjenta do leczenia zabiegowego, w większości przypadków dokonuje się przezskórnego zamknięcia otworu owalnego. Takie zabieg zamknięcia PFO polega na założeniu impantu (zapinki) Amplatza wprowadzanego przez cewnik naczyniowy umieszczony w tętnicy udowej.

Metoda ta jest znacznie mniej inawazyjna niż stosowane zdecydowanie rzadziej chirurgiczne zamykanie PFO (za pomocą specjalnej łaty zakładanej na otwartym sercu).

Po zamknięciu PFO metodą kardiologii inwazyjnej niezbędne jest przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego przez 6 miesięcy, a także profilaktyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia.

Źródła:

• Kręcki R., Kasprzak J.: „Przetrwały otwór owalny – wciąż wiele pytań bez odpowiedzi” w: Choroby serca i naczyń 2010, tom 7, nr 1, str. 49-53.
• Janiec I., Kucińska B., Werner B.: „Drożny otwór owalny i ubytek przegrody międzyprzedsionkowej typu wtórnego – znaczenie i postępowanie u dzieci” w: Borgis - Nowa Pediatria 1/2016, str. 20-25.