Nietrzymanie moczu u dzieci – rodzaje, przyczyny, leczenie

Rodzaje nietrzymania moczu u dzieci

Wyróżnia się nietrzymanie moczu pierwotne (występuje od urodzenia) i nietrzymanie moczu wtórne (występuje po momencie, gdy dziecko opanowało mikcję) ¹. Można również dokonać podziału na nietrzymanie moczu i mimowolne moczenie się.

Nietrzymanie moczu ma charakter cięższy, bardziej złożony, często występuje od urodzenia, natomiast mimowolne moczenie się wynika najczęściej z zaburzeń czynnościowych w obrębie pęcherza moczowego.

Można także wyróżnić podział zaproponowany przez International Children Continence Society (ICCS): dysfunkcyjna mikcja, pęcherz nadczynny i hipofunkcja wypieracza ².

Nietrzymanie moczu wynika najczęściej z zaburzeń dwóch układów: układu moczowego (wady układu moczowego, zaburzenia anatomiczne) oraz układu nerwowego (zaburzenia neurologiczne – nieprawidłowa regulacja ze strony układu nerwowego uniemożliwia oddawanie moczu pomimo prawidłowej budowy układu moczowego).

Przyczyny nietrzymania moczu u dzieci

Nietrzymanie moczu pierwotne pojawia się zazwyczaj w wyniku wad wrodzonych, takich jak:

• wierzchniactwo,
• wynicowanie pęcherza moczowego,
• mózgowe porażenie dziecięce,
• podwójny układ moczowy z ektopowym ujściem moczowodu,
• przepuklina oponowo–rdzeniowa.

Może być także wynikiem urazu mózgu oraz guza rdzenia kręgowego. W takim przypadku rozpoznanie stawia się zaraz po urodzeniu lub prenatalnie i po konsultacji specjalistycznej decyduje się o dalszym postępowaniu (w tym operacyjnym).

Nietrzymanie moczu wtórne może być spowodowane przez:

• zakażenie układu moczowego,
• cukrzycę,
• choroby nerek,
• zbyt małą lub zbyt dużą produkcją moczu.

Może mieć także podłoże emocjonalne (w wyniku zbyt dużego stresu, napięcia), a także podłoże wysiłkowe (mimowolne oddawanie moczu przy kichaniu, kasłaniu, uprawianiu sportu).

Dysfunkcyjna mikcja – co to jest?

Zgodnie z podziałem ICCS, dysfukcyjna mikcja polega na przerywanym wypływie moczu w trakcie mikcji wskutek czasowych skurczów mięśni poprzecznie prążkowanych zwieracza zewnętrznego cewki i jest wynikiem braku koordynacji wypieraczowo-zwieraczowej w trakcie oddawania moczu. To zaburzenie należy podejrzewać należy podejrzewać u dzieci z nawracającymi zakażeniami układu moczowego, z potrzebą ponownej mikcji już po oddaniu moczu, z nietrzymaniem moczu − zarówno w dzień, jak i w nocy. Często współistnieją także zaparcia ³.

Czym jest pęcherz nadczynny?

Z kolei pęcherz nadczynny jest wynikiem braku ośrodków korowych w mózgu dla rozpoznania parcia na mocz i charakteryzuje się obecnością parć naglących, którym towarzyszy zwykle nietrzymanie moczu i częstomocz. W odpowiedzi na niezależne od woli skurcze dziecko próbuje zapobiec popuszczaniu moczu przez tzw. manewry wspomagające: krzyżowanie i zaciskanie nóg, kucanie, uciskanie krocza czy chwytanie za intymne części ciała ⁴.

Hipofunkcja wypieracza – co to jest?

Hipofunkcja wypieracza to zaburzenie, w którym w skutek zmniejszonej siły trwania skurczu mięśnia wypieracza dochodzi do wydłużenia czasu opróżnienia pęcherza moczowego. Typowe jest rzadkie oddawanie moczu, zmniejszenie uczucia wypełnienia pęcherza, trudności z rozpoczęciem mikcji, często także towarzyszą temu zaparcia.

Niedobór wazopresyny jako główna przyczyna moczenia nocnego

Najczęstszą przyczyną moczenia nocnego u dziecka jest niedobór wazopresyny. Wiąże się on z dużą ilością moczu produkowanego w nocy i problemem jest tylko moczenie nocne – w dzień problem nietrzymania moczu nie pojawia się.

Leczenie nietrzymania moczu u dzieci

W przypadku nietrzymania moczu u dziecka należy udać się do lekarza, w pierwszej kolejności do lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ) – inaczej: lekarza pierwszego kontaktu, który przeprowadzi szczegółowy wywiad. Porozmawia z dzieckiem i rodzicem, zbada dziecko (w tym okolicę jego narządów płciowych), zaproponuje dalszą diagnostykę (prawdopodobnie badania ogólne moczu) i skieruje do dalszej diagnostyki do poradni specjalistycznej. W zależności od przyczyny, będzie to poradnia neurologiczna, urologiczna lub chirurgiczna – te poradnie zajmują się leczeniem nietrzymania moczu, leczenie bowiem zależy od przyczyny dolegliwości.

W niektórych przypadkach (wady anatomiczne) konieczne może być leczenie operacyjne w ośrodku specjalistycznym.

Jak leczyć nietrzymanie moczu u dzieci?

Jest to oczywiście zależne od przyczyny. W przypadku moczenia nocnego konieczne będzie podanie desmopresyny – w celu zmniejszenia produkcji moczu w nocy. Jeśli lekarz stwierdzi pęcherz nadreaktywny, lekiem z wyboru będzie chlorowodorek oksybutyniny, zmniejsza on bowiem częstotliwość mimowolnych skurczów mięśnia wypieracza, a także pomaga zwiększyć pojemność pęcherza u dziecka.

Nietrzymanie moczu to zaburzenie leczone także zachowawczo, tzw. treningiem mikcji – po oddaniu moczu przez dziecko rodzic powinien zatrzymać je jeszcze przez chwilę, żeby było świadome konieczności ponownego oddania moczu (wyrobienie nawyku opróżniania pęcherza).

Leczenie zaburzeń oddawania moczu u dzieci to też odpowiednia profilaktyka. Dziecko powinno opróżnić pęcherz przed snem. Ważne jest w takiej sytuacji ograniczanie płynów na noc, a zwiększenie dziennego spożycia płynów – zwiększa to pojemność pęcherza. Bardzo ważna jest także ochrona przed wilgocią, gdyż nadmierna wilgoć po epizodach nietrzymania moczu powoduje, że powstają infekcje układu moczowego, które wymagają leczenia. Konieczna jest zatem częsta zmiana bielizny i stosowanie majtek chłonnych.

Problem nietrzymania moczu może powodować zaburzenia emocjonalne, zatem należy także udać się – jeśli jest taka potrzeba – z dzieckiem do psychologa. Zalecana jest także fizjoterapia, ćwiczenia, które wzmacniają mięśnie dna miednicy, wspierają prawidłową pracę zwieracza cewki moczowej i powodują przez to wzrost świadomej kontroli dziecka nad oddawaniem moczu.

Należy też pamiętać, że nie zawsze jest możliwe całkowite wyleczenie nietrzymania moczu.