Syndrom wicia gniazda – co to jest, na czym polega, kiedy się zaczyna?

Czym jest syndrom wicia gniazda?

Zjawisko znane jako syndrom wicia gniazda lub inaczej instynkt gniazdowania polega na silnym pragnieniu organizacji. Manifestuje się ono najczęściej intensywnym sprzątaniem (czasem: malowaniem, dekorowaniem lub remontowaniem) oraz zakupami (zarówno rzeczy koniecznych do wyprawki, jak i tych zbędnych noworodkowi na początkowym etapie życia).

Tym, co wyróżnia syndrom gniazda od typowych porządków, jest instynktowna potrzeba przygotowania przestrzeni oraz irracjonalna konieczność zrobienia wszystkiego po swojemu. Ta nagła mobilizacja do działania, zwłaszcza w ostatnich miesiącach ciąży, może wydawać się zaskakująca dla samych kobiet, ale także dla ich partnerów. W końcu to oni niejako zostają postawieni pod ścianą i zmuszeni np. zrobić generalny remont, chociaż wcale tego nie planowali. Ciężarnej nie da się jednak oprzeć. Natura wie swoje i tak to zaplanowała, że wszystkie te aktywności mają na celu uspokojenie mamy, oderwanie jej myśli od zbliżającego się porodu i przekierowanie sił na konkretne działanie.

Kobieta wijąca gniazdo czuje się spełniona i przygotowana. Warto ją w tym wspierać także po porodzie (według niektórych badań instynkt gniazdowania zanika dopiero 6-8 tygodni po urodzeniu dziecka, czyli mniej więcej wraz z końcem połogu).

Wicie gniazda – objawy syndromu

Syndrom wicia gniazda przejawia się w różnorodny sposób, chociaż można wychwycić pewien schemat. Pojawia się: konieczność sprzątania i porządkowania, potrzeba zakupu rzeczy dla dziecka, przeorganizowanie przestrzeni domowej, zmiana priorytetów i wartości, odczuwanie emocji związanych z macierzyństwem.

Przyszła mama pod koniec ciąży (zazwyczaj w trzecim trymestrze) odczuwa nieodpartą potrzebę przygotowania domu na przyjście na świat swojego dziecka. Nie u każdej kobiety objawy te występują z taką samą intensywnością, ale z pewnością syndrom gniazda dotyka np. te panie, które w zaawansowanej ciąży można spotkać z młotkiem czy pędzlem malarskim w ręku.

Huśtawka nastrojów powodowana zmianami hormonalnymi oraz zamartwianie się o przyszłość są m.in. odpowiedzialne za to, że przyszłej mamie trudno jest bezczynnie usiedzieć w miejscu. Co ciekawe, czasem zdarza się, że również przyszły tata wpada w szał remontowo-zakupowy i jest równie spanikowany, co jego partnerka. Nie ma jednak powodów do obaw – jest to stan zupełnie naturalny.

Warto wiedzieć, jakie są charakterystyczne i te mniej znane objawy syndromu wicia gniazda. A są to m.in.:

• intensywnie odczuwana konieczność sprzątania i porządkowania – często ten stan wiąże się z sortowaniem i wyrzucaniem niepotrzebnych rzeczy. Kobiety oczekujące na poród maluszka mogą być napędzane przez nagłe pragnienie czystości i organizacji. Nie dziwi wtedy mycie okien czy sprzątanie szafek, pawlaczy, a nawet piwnicy;
• zakup rzeczy dla maleństwa – zarówno tych potrzebnych, jak i zbędnych. Mogą to być produkty związane z opieką nad niemowlęciem, odzież, wyposażenie pokoju dziecięcego czy też artykuły higieniczne (często kupowane na wyrost);
• organizacja przestrzeni domowej – kobiety z instynktem gniazdowania angażują się w przestawianie mebli, malowanie i dekorowanie pokoju dziecięcego. To również czas intensywnego prania oraz prasowania ubranek i pościeli dla dziecka;
• skupianie się na szczegółach – wicie gniazda może objawiać się tym, iż przyszła mama spędza długie godziny na planowaniu i przygotowywaniu wszelkich detali związanych z przyjściem dziecka na świat. Może być to np. pomrożenie porcji obiadowych na wiele dni czy też ustalenie harmonogramu wizyt rodziny;
• zmiana priorytetów i wartości – syndrom wicia gniazda powoduje, iż kobieta w tym okresie woli to, co znane i przewidywalne. Odczuwa silną potrzebę podtrzymywania więzi oraz przebywania wśród rodziny i znajomych. To nie jest dobry moment na poznawanie nowych miejsc czy zawieranie znajomości;
• odczuwanie emocji związanych z macierzyństwem – są to m.in. radość, podekscytowanie, ale także obawy związane z tym, co przyniesie przyszłość, lęk przed porodem i niepewność.

Położne wskazują jeszcze na jeden objaw, który przypisują syndromowi, a jest nim silna potrzeba jak najszybszego wrócenia do domu po porodzie. Zbyt długie przebywanie w szpitalu destabilizuje psychicznie świeżo upieczone mamy i może być powodem zwiększonej zapadalności na depresję poporodową. Dlatego, jeżeli tylko jest to możliwe, należy podążać za instynktem.

Skąd się bierze syndrom wicia gniazda w ciąży?

Z perspektywy naukowej syndrom wicia gniazda może być rozpatrywany z kilku kategorii badawczych. Badania sugerują, że hormony, zwłaszcza estrogeny i progesteron, mogą odgrywać istotną rolę w kształtowaniu zachowań kobiet w tym okresie (np. wzrost poziomu progesteronu może wpływać na aktywność mózgu i regulować funkcje związane z emocjami oraz motywacją).

Silne pragnienie przygotowania gniazda może być też interpretowane jako strategia adaptacyjna, mająca na celu zapewnienie warunków dla przetrwania potomstwa. Pierwsze 28 dni to w końcu najważniejszy czas dla noworodka. Tu pojawia się jeszcze jeden termin, a mianowicie instynkt macierzyński. Jego istnienie jest przedmiotem debaty wśród naukowców, ale są dowody sugerujące, że pewne zachowania związane z opieką nad potomstwem mogą mieć podłoże biologiczne. Syndrom wicia gniazda może być właśnie wyrazem tego instynktu – motywuje przyszłe mamy do przygotowania bezpiecznego środowiska dla dziecka i zapewnienia mu szans na optymalny rozwój.

Kolejny aspekt to presja społeczna i kulturowa – wzorzec macierzyństwa wyniesiony z przekazów reklamowych i domów rodzinnych. Oczekiwania względem kobiety spodziewającej się dziecka są jasno określone. To ona odpowiada za skompletowanie wyprawki. Ona ma również zadbać o czysty i schludny dom, gotowy na przyjście maluszka.

Jest jeszcze perspektywa medyczna. Chociaż syndrom wicia gniazda zazwyczaj jest postrzegany jako naturalna i nieszkodliwa reakcja, niektóre przypadki mogą być ekstremalne i prowadzić do nadmiernego stresu, a nawet do zachowań obsesyjno-kompulsywnych. W takich sytuacjach kobiety mogą potrzebować wsparcia psychologicznego oraz interwencji medycznej.

Jak sobie radzić z syndromem wicia gniazda?

Syndrom wicia gniazda może być dla niektórych kobiet intensywnym doświadczeniem, ale istnieją strategie, które są pomocne w radzeniu sobie z tym zjawiskiem. Najważniejsze to mieć świadomość, że nie trzeba wszystkiego robić samodzielnie – wystarczy zaangażować partnera lub najbliższe otoczenie. Aby przygotowania do porodu nie były zbyt przytłaczające, należy też znaleźć czas na odpoczynek. Realizowanie swoich pasji i niezapominanie o sobie są istotne dla dobrostanu psychicznego. Planowanie i przygotowywanie gniazda dla dziecka to ważne zadanie, ale warto pamiętać, że rzeczywistość często różni się od oczekiwań. Zachowanie elastyczności i gotowości dostosowania się do zmian, gdy sytuacja będzie tego wymagać, to klucz do sukcesu.