Nadpobudliwość u dzieci – jak rozpoznać i jak pomóc nadpobudliwemu dziecku?

Czy nadpobudliwość psychoruchowa to zawsze ADHD?

Pojęcie nadpobudliwości jest bardzo szerokie i może obejmować wiele znaczeń, od pobudzenia ruchowego do płaczliwości dziecka. Istnieje bardzo wiele przyczyn powodujących stan, który rodzice mogą określić nadpobudliwością. Jeśli obawiamy się, że nasze dziecko jest nadpobudliwe, warto sprecyzować swoje obawy i dokładnie obserwować dziecko.

Stan nadpobudliwości u dzieci najmłodszych może być skutkiem kolki, złej techniki karmienia, wyżynających się zębów lub gorączki. Nadpobudliwe niemowlę może również cierpieć na alergię. U dzieci starszych nadmierna ruchliwość zaczyna sprawiać więcej problemów niż u małych dzieci ze względu na początek nauki w szkole lub przedszkolu.

Rzeczą naturalną jest, że niektóre dzieci są bardziej flegmatyczne, inne nie mogą usiedzieć na miejscu. Wpływ na to, jak maluch się sprawuje, ma również model rodziny oraz sposób wychowywania. Zachowania dziecka, uznawane przez rodziców za objawy ADHD, nie zawsze muszą zatem świadczyć o nadpobudliwości.

Dziecko nadpobudliwe czy niegrzeczne?

Nie każde ruchliwe dziecko ma zespół nadpobudliwości psychoruchowej ADHD. Kiedy można podejrzewać, że mamy do czynienia z zaburzeniem hiperkinetycznym ? Zaburzenia nadpobudliwości ruchowej charakteryzuje kilka podstawowych cech:

• pierwsze objawy pojawiają się do 5.–7. roku życia;
• dziecku brak wytrwałości w realizowaniu zadań wymagających wysiłku poznawczego;
• wyraźna jest tendencja do przechodzenia z jednej czynności do drugiej, bez ukończenia żadnej z nich;
• charakteryzuje je nadmierna, zdezorganizowana aktywność ze znaczną impulsywnością.

ADHD – objawy nadpobudliwości z deficytem uwagi

Zaburzenie zaczyna się zwykle przed 7. rokiem życia. Początkowo nadpobudliwość ruchowa u dziecka nie stwarza dużego problemu. Wyraźne trudności zaczynają się w okresie przedszkolnym lub szkolnym, kiedy dziecko zmuszone jest poddać się bardziej rygorystycznym niż w domu zasadom.

Dzieci z ADHD mają problem z utrzymywaniem uwagi na zajęciach. Wydają się nie słuchać tego, co do nich się mówi i nie lubią zadań, które wymagają dłuższego wysiłku umysłowego. Często niespokojnie poruszają rękoma i nogami, ponieważ maja problem z utrzymaniem pozycji siedzącej. Dziecko z ADHD wstaje podczas lekcji z ławki, jest hałaśliwe i dużo mówi. Często odpowiada na pytanie, zanim zostanie ono skończone, wtrąca się w wypowiedzi innych. Może także nagle wybiec na ulicę. W ten sposób objawia się impulsywność, która często przyczynia się do zwiększonej urazowości w tej grupie.

Jakie są przyczyny ADHD? ADHD występuje rodzinnie to znaczy, że czynniki genetyczne mają bardzo duże znaczenie w rozwoju tego zaburzenia. Dzieci z ADHD mają zaburzone mechanizmy hamowania oraz odmienności w budowie i funkcjonowaniu mózgu. Do przyczyn ADHD możemy również zaliczyć powikłania podczas ciąży i porodu, niską masę urodzeniową, urazy mózgu, nadużywanie przez matkę w trakcie ciąży alkoholu i nikotyny czy zatrucie ołowiem.

Jak rozpoznać nadpobudliwość u dziecka?

Jeśli rodzic jest zaniepokojony zachowaniem swojego dziecka, najlepiej skonsultować się z pediatrą lub psychologiem dziecięcym. Warto się też udać do neurologa dziecięcego. Rozpoznanie nadpobudliwości psychoruchowej nie jest łatwe i wymaga kilku spotkań z dzieckiem oraz zebrania szczegółowych informacji od rodziców, a nawet nauczycieli.

W specjalistycznych ośrodkach wykonywane są testy uwagi i koncentracji. Aby można było sformułować rozpoznanie, objawy ADHD u dziecka muszą utrzymywać się przynajmniej 6 miesięcy i muszą występować w różnych środowiskach, zarówno w domu, w szkole czy w innych sytuacjach. Trzeba oczywiście sprawdzić, czy w grę nie wchodzą np. inne zaburzenia zachowania, zaburzenia emocji czy nawet poważniejsze zaburzenia psychiczne.

Aby postawić diagnozę, należy różnicować ADHD m.in z :

• wariantem normalnego rozwoju psychoruchowego dziecka (przede wszystkim);
• innymi zaburzeniami psychicznymi dziecka: zaburzenia lękowe, psychotyczne, całościowe zaburzenia rozwoju;
• chorobami, takimi jak: nadczynność tarczycy, alergia, astma;
• chorobami neurologicznymi;
• objawami ubocznymi przyjmowanych leków.

Postawienie diagnozy może więc być czasochłonne i żmudne.

Leczenie ADHD – jak pomóc dziecku?

Leczenie dzieci z ADHD musi być kompleksowe. W jego skład powinna wchodzić psychoedukacja nie tylko dziecka, ale również rodziców i nauczycieli. Psychoedukacja powinna zapewnić dostęp do informacji dotyczących symptomów, przyczyn i powikłań związanych z ADHD, jak i metod radzenia sobie z trudnościami w codziennym funkcjonowaniu.

Dziecko z ADHD, zarówno samo, jak i z rodziną, powinno uczęszczać na terapię pozwalającą poprawić samoocenę, relację z rówieśnikami oraz radzenie sobie z impulsywnością czy agresją. Leczenie farmakologiczne proponowane jest wtedy, kiedy inne metody nie przynoszą poprawy lub nasilenie objawów jest tak duże, że źle wpływa na codzienne funkcjonowanie dziecka.

Przyjmowanie leków prowadzi się tak długo, jak to konieczne. Zazwyczaj lekarze proponują odstawianie leków na weekend, kiedy dziecko nie chodzi do szkoły i zupełne zaprzestanie przyjmowania na okres wakacji.

Leczenie farmakologiczne ma dużą skuteczność jednak nie przynosi trwałej poprawy, dlatego zawsze powinna towarzyszyć mu psychoterapia. Ewentualne skutki uboczne przyjmowania leków są niewielkie i dotyczą głównie bezsenności i zmniejszenia apetytu na początku terapii.