Praca domowa – zmiany w szkołach. Czy to dobrze, że nie będzie zadawanych prac domowych?

Po co są prace domowe?

Praca domowa jest zadaniem, które uczeń ma wykonać w domu. Ma ona służyć pogłębianiu wiedzy, wspierać samodzielność w nauce, wzmacniać umiejętności w formułowaniu myśli i poleceń, utrwalać wiedzę nabytą w szkole, służyć samorozwojowi.

W praktyce często dotyczy zakresu materiału i zadań, których nauczyciel nie zdążył opracować z uczniami na lekcji i powoduje trudności z rozwiązaniem. Stąd też w wielu uczniach praca domowa budzi niezbyt przyjemne uczucia – wszak po lekcjach nie marzą o niczym innym, jak o odpoczynku, a nie o dodatkowej nauce.

Prace domowe zadawane są przez nauczycieli niemal codziennie z różnych przedmiotów, wielokrotnie także na weekendy czy wolne okresy. Prace domowe mogą mieć różne formy: pisemne, pamięciowe, plastyczne.

Często, szczególnie na poziomie edukacji wczesnoszkolnej, prace domowe wymagają zaangażowania rodziców, ponieważ dziecko nie ma siły, jest zmęczone po szkole lub po prostu nie potrafi rozwiązać zadań lub wykonać samodzielnie skomplikowanej pracy manualnej. Dodatkowo, dziecko ma wizję negatywnej oceny za brak zadania. W wielu domach jest to istotny problem – w rodzicach budzi się frustracja, zaś w dzieciach pogłębia się niechęć do nauki, do której są przymuszone w czasie, który mogłyby poświęcić na rozwój osobisty, pasje i zainteresowania.

Czy prace domowe są legalne?

Zadania domowe pozwalają utrwalić nabytą w szkole wiedzę, a ich zadawanie – ku niezadowoleniu i uczniów i rodziców – jest zgodne z prawem. Dyskusyjna jest natomiast kwestia oceniania prac domowych – w świetle prawa nauczyciel może ocenić wyłącznie osiągnięcia edukacyjne ucznia. Czy należą do nich zadania domowe, które służą ćwiczeniu zdobytych w szkole umiejętności?

Uczniowie stresują się brakiem zadań, o których w natłoku szkolnych obowiązków czasem zapominają lub też po prostu nie potrafią samodzielnie zrobić, rodzice złoszczą się na kolejną słabą ocenę, a nauczyciele twierdzą, że po prostu wykonują swoją pracę.

O ile więc zadawanie zadań domowych jest legalne, a nawet przydatne, ponieważ służy doskonaleniu nabytych w szkole umiejętności, o tyle ich ocenianie ich nie jest już tak oczywiste. Resort tego jednak nie reguluje, więc jest to zależne od statutu danej szkoły podstawowej w zakresie oceniania wewnątrzszkolnego.

Dlaczego nie powinno się zadawać prac domowych?

Tak jak z łatwością można wskazać plusy zadawania zadań domowych, tak przeciwnicy prac domowych również mają wiele argumentów, które przemawiają za tym, że powinno się tego zaprzestać.

1. Najczęściej mówi się o tym, że uczeń nie ma czasu na efektywny odpoczynek po lekcjach, ponieważ piętrzą się zadania zlecane na każdej lekcji, z dnia na dzień, także na weekendy i dłuższe przerwy. W efekcie nie ma możliwości zajmować się po lekcjach niczym innym, poza nauką na kolejny dzień. Oznacza to, że nie ma czasu i możliwości, by rozwijać swoje pasje, uprawiać sport, a przede wszystkim – by się odpowiednio zregenerować w domu, zajęć do szkoły jest bowiem za dużo.
2. Narzekają także rodzice uczniów – często są angażowani w odrabianie z dziećmi prac domowych, co również nie jest zgodne z ich zamiarami ani oczekiwaniami względem wolnego czasu. Wiele mówi się także o tym, że zadania domowe, zamiast wzbudzać ciekawość i kreatywność w dziecku, służą nadganiania materiału niezrealizowanego przez nauczyciela na lekcji. Słowem – uczniowie po prostu nie widzą sensu w pracach domowych, które nijak nie podnoszą poziomu ich wiedzy ani umiejętności, a wywołują jedynie złość, niechęć i zmęczenie.

W związku z tym, że zdecydowana większość rodziców uczniów (m.in. badania PIRLS z 2016 i 2021 r.) uważa, że prac domowych jest za dużo, są nieodpowiednią formą utrwalania wiedzy i nie powinny być obowiązkiem ucznia, minister edukacji Barbara Nowacka wydała rozporządzenie, które ma zakazać zadawania prac domowych w klasach 1-3, natomiast w klasach 4-8 pracę domową będzie można zadać tylko chętnym i nie będzie można jej oceniać.

Kiedy zakaz zadawania prac domowych – jakie plany?

Rozporządzenie wejdzie w życie 1 kwietnia tego roku. Odnosi się do prac domowych, ale już w tym momencie pojawiają się głosy nauczycieli i uczniów: co z nauką tabliczki mnożenia, wierszy, słówek z języków obcych. Co z czytaniem lektur?

Barbara Nowacka mówi między innymi o takich rozwiązaniach:

• Brak jakichkolwiek prac domowych w klasach 1-3.
• W klasach 4-8 nauczyciel ma prawo zadać zadanie, ale nie jest ono obowiązkowe i nie ma prawa go ocenić.
• Za brak pracy domowej nauczyciel nie będzie mógł wystawić uczniowi oceny.
• Nauczenie się słówek z języka obcego jest pracą domową, ale nauczyciel nie może ocenić przygotowania ucznia.
• Przeczytanie lektury szkolnej lub nauczenie wiersza na pamięć jako zadanie domowe nie będzie podlegało sprawdzeniu i ocenianiu przez nauczyciela.
• Niezapowiedziana kartkówka nie jest pracą domową. Według Nowackiej, uczeń wiedzę zdobywa w szkole, a w domu może (w domyśle – powinien) ją utrwalać. Dlatego większość uczniów i tak będzie musiała uczyć się w domu, by zaliczyć materiał.

A co w przypadku, gdy uczeń odrobi nieobowiązkową już pracę domową? Jak zaznaczono w dokumencie MEN, „nauczyciel będzie ją sprawdzał oraz – zgodnie z funkcją oceniania bieżącego – przekazywał uczniowi informację zwrotną na temat tej pracy (co uczeń zrobił dobrze, co i jak wymaga poprawy oraz jak powinien dalej się uczyć” – zaznaczono w dokumencie MEN.

A co z pracami domowymi dla uczniów szkół ponadpodstawowych? MEN deklaruje, że „w przypadku uczniów szkół ponadpodstawowych i szkół podstawowych dla dorosłych nie przewiduje się zmian w zakresie prac domowych, w tym również w zasadach ich oceniania”. Barbara Nowacka nie wyklucza jednak, że za kilka lat takie rozwiązania zostaną wprowadzone również do szkół średnich.

Od 1 września 2024 czekają nas w szkołach kolejne zmiany – oceny klasyfikacyjne z religii i etyki nie będą wliczane do średniej ocen.

Czy można dostać jedynkę z zadania domowego?

W związku z powyższym rozporządzeniem – za pracę domową uczeń nie będzie mógł otrzymać oceny ani negatywnej, ani pozytywnej – nie będą ona podlegać ocenom.

Czy można zadawać pracę domową na wakacje?

Nowe rozporządzenie MEN sporo wyjaśnia i w tej kwestii – nauczyciel będzie mógł zadawać dodatkowe prace dla chętnych uczniów, szczególnie starszych klas, również na ferie czy wakacje, ale nie będzie mógł ich ocenić, ani nawet wymagać ich odrobienia.

Słowem – jakiekolwiek prace domowe będą nieobowiązkowe i nieoceniane. Czas pokaże, czy takie rozwiązanie będzie korzystne dla uczniów i czy pozytywnie wpłynie na ich podejście do nauki. Już teraz bowiem pojawiają się głosy, że lepszym od likwidacji prac domowych rozwiązaniem byłoby zmniejszenie podstawy programowej. Prawdopodobnie, od 1 września 2024 r., i tak się stanie.