Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego u dzieci – przyczyny, objawy, operacja i powikłania

Zapalenie wyrostka robaczkowego – co to jest wyrostek?

Wyrostek robaczkowy (łac. appendix vermiformis) to cienkie, ślepo zakończone uwypuklenie jelita cienkiego, zlokalizowane najczęściej w prawym dole biodrowym. Najczęściej, bo 41,5 proc. wyrostków swobodnie zwisa do miednicy mniejszej – występuje wówczas tzw. wyrostek miedniczny. Wyrostek zawiera skupisko tkanki limfatycznej pod postacią grudek chłonnych.

Czy wyrostek robaczkowy jest potrzebny?

Rola wyrostka robaczkowego u człowieka nie do końca jest jasna – według niektórych autorów odgrywa on rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego oraz w zapewnianiu prawidłowej flory jelitowej, według innych zaś nie pełni w organizmie żadnej funkcji.

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego (OZWR) u dzieci – czym jest i z jakimi chorobami się je różnicuje?

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego (nazywane czasem potocznie jako „atak wyrostka”) stanowi dość częstą przyczynę interwencji chirurgicznych u dzieci. OZWR to jedna z najczęstszych przyczyn tzw. „ostrego brzucha”.

Zapalenie wyrostka najczęściej stwierdzane jest ok. 10 roku życia. Bardzo rzadko obserwuje się OZWR u małych dzieci poniżej 4. roku życia.

OZWR rozwija się fazowo, występuje kolejno:

• zapalenie surowicze,
• zapalenie ropowicze,
• zapalenie zgorzelinowe.

W przypadku dopuszczenia do fazy zgorzelinowej, istnieje ryzyko perforacji (przebicia) ścian wyrostka i wystąpienia rozległego zapalenia otrzewnej. Tzw. rozlany wyrostek stanowi zagrożenie wystąpienia infekcji uogólnionej, czyli sepsy.

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego wymaga różnicowania z innymi jednostkami chorobowymi, takimi jak:

• zapalenie uchyłka Meckela,
• ostre zapalenie przydatków (u dziewcząt),
• pęknięta ciąża ektopowa (pozamaciczna),
• zapalenie krezkowych węzłów chłonnych,
• kolka nerkowa.

Jakie są przyczyny zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci?

Często przyczyna ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego jest niewyjaśniona. Do ostrego stanu zapalnego może prowadzić zatkanie światła wyrostka przez kamień kałowy, pasożyty, infekcję bakteryjną czy też powiększoną tkankę chłonną. Przypuszcza się także, że do wystąpienia ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego można mieć predyspozycje genetyczne.

Jakie są objawy zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci?

Jak sprawdzić czy to wyrostek? Pierwszymi objawami zapalenia wyrostka robaczkowego są:

• ból brzucha – początkowo umiejscowione nad całym brzuchem lub w okolicy pępka, następnie lokalizujące się w prawym dole biodrowym,
• nudności i wymioty,
• brak apetytu,
• przyspieszone tętno (tachykardia),
• stan podgorączkowy lub gorączka.

Jak wygląda diagnostyka zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci?

W trakcie badania przedmiotowego lekarz może stwierdzić tzw. dodatnie objawy otrzewnowe:

• cechy obrony mięśniowej (odruchowe napinanie mięśni brzucha przy badaniu);
• dodatni objaw Blumberga (nasilenie bólu brzucha przy zwalnianiu ucisku);
• dodatni objaw Rowsinga (ból w prawym dole biodrowym podczas palpacji lewego dołu biodrowego);
• dodatni objaw Jaworskiego (ból w prawym dole biodrowym podczas zginania prawej kończyny dolnej w stawie biodrowym);
• silny ból w prawym dole biodrowym w czasie badania per rectum.

W badaniach dodatkowych uwagę zwraca podwyższenie wykładników stanu zapalnego, w tym leukocytozy. Potwierdzenia rozpoznania można szukać w badaniu USG jamy brzusznej.

Rozpoznanie ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego zwykle nie nastręcza lekarzowi większych trudności. Postawienie prawidłowej diagnozy może utrudniać nietypowe położenie wyrostka lub ciąża. Co istotne, w ciąży częściej dochodzi do powikłania w postaci perforacji wyrostka i zapalenia otrzewnej.

Jak wygląda leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego u dzieci?

Wyrostek robaczkowy – operacja

W przypadku wystąpienia ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego konieczne jest leczenie operacyjne – usunięcie go. Operacja wycięcia wyrostka robaczkowego nosi nazwę appendektomii. Można przeprowadzić ją metodą laparoskopową lub klasyczną, z tzw. cięcia McBurney'a.

Zaletą metody laparoskopowej jest szybka rekonwalescencja oraz mniej widoczne blizny. Zarówno operacja metodą laparoskopowa jak i klasyczna, w przypadku niepowikłanego przebiegu zabiegu, trwa dość krótko – do 1-1,5 godziny.

Appendektomię wykonuje się w osłonie antybiotykowej, zwykle podaje się też antybiotyki w okresie pooperacyjnym.

Wyjątkową sytuacją, w której leczenie operacyjne nie jest przeprowadzane w trybie pilnym, jest wytworzenie tzw. plastronu – nacieku okołowyrostkowego złożonego z jelita cienkiego i sieci. W tym przypadku początkowo można stosować leczenie zachowawcze – antybiotykoterapię i nawadnianie.

Jeżeli istniało przypuszczenie ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego, ale po otwarciu jamy brzusznej chirurg stwierdza brak zmian zapalnych wyrostka i tak dokonuje się usunięcia wyrostka.

Bezpośrednio po zabiegu operacyjnym chory musi przestrzegać diety lekkostrawnej, następnie wraca do normalnej diety.

Wyrostek u dziecka – ile w szpitalu?

Dziecko po operacji wyrostka w zależności od przebiegu operacji oraz indywidualnego stanu zdrowia, przebywa w szpitalu od trzech dób do około tygodnia.

Bezpośrednio po zabiegu operacyjnym chory musi przestrzegać diety lekkostrawnej, następnie wraca do normalnej diety.

Stopniowo powraca również sprawność fizyczna – po 2-3 dniach dziecko zaczyna chodzić. Ważne jest by nie dopuścić do powstania zrostów pooperacyjnych. Szwy utrzymywane są przez około 7-10 dni lub rozpuszczają się samodzielnie.

Powikłania ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego

Powikłaniami OZWR mogą być:

• zapalenie otrzewnej,
• niedrożność porażenna jelit,
• wytworzenie ropnia,
• zapalenie żyły wrotnej,
• sepsa.