Lakierowanie zębów u dzieci – jak często się je wykonuje?

W jaki sposób fluor zapobiega próchnicy?

Zęby to kości. Zbudowane są z hydroksyapatytów zawierających wapń, który jest niezbędny dla mocnych i zdrowych zębów. Wrogiem wapnia są kwasy znajdujące się w jamie ustnej, powstałe w wyniku fermentacji węglowodanów. Złe nawyki żywieniowe oraz nieodpowiednia higiena zębów powodują, że obecne w jamie ustnej kwasy obniżają wytrzymałość szkliwa, powodując jego demineralizację. A to już najkrótsza droga do pełnej i objawowej próchnicy. O ile w przypadku występującego już ubytku konieczne jest jego wypełnienie, to w wyniku wczesnej identyfikacji zmian istnieje możliwość podjęcia kroków, które mogą odwrócić patologiczny proces zachodzący w zębie. Tym sposobem jest użycie fluoru, który ze względu na swoje właściwości wspomaga remineralizację szkliwa, powodując, że hydroksyapatyty przekształcają się w fluoroapatyty odporne na kwasy.

Zobacz też: Brak zawiązków zębów u dzieci – co robić?

Jony fluorkowe są składnikiem past do zębów i płukanek, ale występują także w wodzie oraz w produktach spożywczych, jak chociażby w herbacie, produktach zbożowych, serach podpuszczkowych czy rybach. Dostarczenie do organizmu fluoru w odpowiednich stężeniach jest konieczne, by prawidłowo mogły się rozwinąć kości i zęby. Jednak spożywanie tego pierwiastka w postaci pożywienia czy dostarczanie go bezpośrednio na zęby podczas codziennego szczotkowania nie jest wystarczające. Z pomocą przychodzi zabieg lakierowania fluorem, czyli popularnie nazywana fluoryzacja. Skuteczność takiej procedury medycznej jest wysoka, bo aż o 40 procent potrafi zredukować prawdopodobieństwo wystąpienia próchnicy. Fluor, podany w wysokim stężeniu przez lekarza dentystę, potrafi wbudować się w strukturę zęba, wzmocnić go, zmniejszając tym samym zdolność bakterii bytujących w jamie ustnej do wytwarzania kwasów osłabiających szkliwo zębów i sprzyjających próchnicy.

Sprawdź też: Jaki żel na ząbkowanie?

Na czym polega lakierowanie zębów?

W celu zwiększenia profilaktyki przeciwpróchnicowej warto pomyśleć o zabiegu lakierowania zębów. Podczas takiej procedury lekarz stomatolog dostarcza na powierzchnię zęba wysoką dawkę stężonego fluoru, jednak na tyle bezpieczną, żeby nawet w przypadku połknięcia jej niewielkiej ilości przez dziecko, nie doszło do niepożądanych powikłań. Zgodnie z zaleceniami Amerykańskiej Akademii Stomatologii Dziecięcej (ang. American Academy of Pediatric Dentistry – AAPD) oraz zgodnie ze stanowiskiem polskich ekspertów, obecność fluoru w pastach do zębów dla dzieci nie przekracza w Polsce stężenia 1000 ppm. Podczas zabiegu lakierowania jednorazowo na zęby nakładany jest preparat fluorkowy w formie lakieru, żelu lub pianki, zawierający stężenie tego pierwiastka w przedziale między 5000 a 12500 ppm. Przez kolejnych kilka miesięcy następuje samoczynne uwalnianie się fluoru.

Przeczytaj również: Jak dbać o zęby w ciąży?

Opisywana procedura, chociaż szybka i bezpieczna, dostępna jest jedynie w gabinetach stomatologicznych i ma za zadanie pokrycie preparatem powierzchni wszystkich zębów, zarówno stałych jak i mlecznych. Przed zabiegiem, w celu poprawienia jego skuteczności, stomatolodzy często wykonają profesjonalną higienizację, czyli piaskowanie oraz skaling. Odpowiednio przygotowane zęby, bez osadu, przebarwień oraz kamienia nazębnego, zdecydowanie lepiej przyjmą podany na szkliwo preparat.

Poza oczywistym skutkiem profilaktycznym poprawne przeprowadzenie zabiegu lakierowania może zredukować także proces odwapnienia szkliwa oraz wspomagać leczenie już istniejącej próchnicy.

Przeczytaj również: Lakowanie zębów u dzieci

Kiedy udać się z dzieckiem na lakowanie zębów, a kiedy na lakierowanie?

Nazwy stomatologicznych zabiegów: lakierowanie i lakowanie są do siebie mocno zbliżone, często więc przez rodziców rozumiane jako tożsame i wymienne. Różnice między obiema procedurami są jednak znaczne i warto umieć je rozróżnić.

Lakowanie zębów to pokrycie specjalnym lakierem szczelinowym jedynie bruzd pojedynczych zębów, najczęściej przedtrzonowych i trzonowych, w celu wytworzenia gładkiej i łatwiejszej do oczyszczania powierzchni żującej oraz zabezpieczenia dna bruzd przed kontaktem z kariogennymi węglowodanami. Bruzdy zębów są bardzo trudne do dokładnego oczyszczenia, a bakterie oraz resztki pożywienia, które mogą w nich zalegać, dość szybko doprowadzają do pierwszych ognisk próchnicy. Lakowanie jest zabiegiem profilaktycznym o bardzo wysokiej skuteczności zabezpieczenia przed mogącymi pojawić się ubytkami, niestety jest także dosyć drogie, gdyż płaci się za każdy pokryty ząb osobno.

Procedura lakierowania jest prostsza i można ją wykonać w każdej chwili, zarówno na zębach stałych i mlecznych, niezależnie od czasu ich wyrżnięcia się. Zabieg przeprowadza się na wszystkich zębach od razu i nie wymaga większego przygotowania.

To też może Cię zainteresować: Nie lubię swojego ciała po ciąży

Wskazania i przeciwwskazania do lakierowania zębów u dzieci

Głównym wskazaniem do zabiegu fluoryzacji jest oczywiście ryzyko próchnicy. Można wyjść z założenia, że profilaktyczne lakierowanie zębów powinno być standardowo przeprowadzane u wszystkich dzieci w wieku przedszkolnym. Dodatkowymi wskazaniami są:

• złe nawyki żywieniowe, mocno obciążające szkliwo (m.in. dieta bogata w cukry i kwasy),
• nadwrażliwość zębów (zarówno na temperaturę jak i kwaśny smak),
• suchość jamy ustnej,
• nieumiejętność utrzymania odpowiedniej higieny jamy ustnej,
• noszenie aparatu ortodontycznego,
• zabieg jest zalecany również w przypadku radioterapii głowy lub szyi.

Przeciwwskazaniem do lakierowania zębów są natomiast niewyleczone ubytki. Lakierem można pokryć jedynie odpowiednio przygotowane zęby, zdrowe i profesjonalnie wyczyszczone za pomocą skylingu i piaskowania.

Przeczytaj też: Powikłania po COVID-19 u dzieci

Jak przygotować dziecko do zabiegu lakierowania zębów?

Zabieg lakierowania jest całkowicie bezbolesny i trwa stosunkowo krótko, bo około 15 minut na wszystkie zęby. Można go połączyć ze standardową wizytą kontrolną, o ile mamy pewność, że wszystkie istniejące ubytki zostały odpowiednio zabezpieczone. Nie ma przeciwwskazań, żeby procedurę fluoryzacji wykonywać już u maluszków, jednak ze względu na minimalną możliwość połknięcia preparatu z wysokim stężeniem fluoru, zaleca się stosować lakierowanie u dzieci przedszkolnych. To właśnie w tym wieku, ok 5.-6. lat, następuje znaczny wzrost ryzyka wystąpienia próchnicy.

Przeczytaj również: Czy płatki drożdżowe są zdrowe?

Jak postępować po zabiegu lakierowania?

Zabieg fluoryzacji polega na nałożeniu na powierzchnię szkliwa specjalnego lakieru (czasami żelu lub pianki), dlatego aby jak najdłużej został on na zębach i mógł działać, zaleca się powstrzymanie od jedzenia i picia przez 2 godziny od zejścia z fotela dentystycznego. Wieczorna higiena jamy ustnej w dniu zabiegu także powinna wyglądać nieco inaczej. Zamiast dokładnego szczotkowania i nitkowania przestrzeni międzyzębowych, można użyć płynu do płukania. W kolejnych dniach należy postępować już tak, jak zazwyczaj.

Możliwe skutki uboczne i powikłania po lakierowaniu zębów

Nadmierna ekspozycja na jonki fluoru może skutkować fluorozą – chorobą, którą charakteryzuje obecność zmian (białych, żółtych lub brunatnych) na powierzchni zębów, mogących doprowadzić do nieprawidłowej mineralizacji tkanki kostnej oraz zwiększenia kruchości i twardości szkliwa. Fluoroza w zaawansowanej postaci bywa odpowiedzialna za uszkodzenia wielu narządów wewnętrznych, chociażby tarczycy, nerek, wątroby i trzustki.

Fluor sam w sobie jest toksyczny. Może wpływać na zahamowanie niektórych układów enzymatycznych w ciele człowieka przez co jest śmiertelnie niebezpieczny – prawdopodobnie dobowa dawka w wysokości 15 mgF na kilogram masy ciała skutkowałaby zgonem. Na szczęście, nie jest możliwe przyjęcie do organizmu takiego stężenia, chyba że lakier z taką zawartością fluoru jadłoby się łyżkami.

Zobacz też: Dlaczego dziecko zgrzyta zębami?

Był moment, kiedy lekarze stomatolodzy i eksperci mieli obawy w podawaniu fluoru małym dzieciom, w związku z czym na kilka lat w pastach przeznaczonych dla maluszków od 0 do 2 lat, brakowało tego pierwiastka w tubce lub był w minimalnym stężeniu, przez co nie wykazywał żadnych właściwości profilaktycznych. Na szczęście, kolejne badania udowodniły bezpieczeństwo profilaktyki fluorkowej, jeżeli jest stosowana zgodnie z zaleceniami. Zabieg fluoryzacji przeprowadzany w gabinecie stomatologicznym jest w stu procentach bezpieczny i nie powoduje żadnych działań niepożądanych.

Zobacz też: Szczepienie przeciwko COVID-19 dla dzieci

Jaki jest koszt lakierowania zębów u dzieci?

Narodowy Fundusz Zdrowia finansuje zabieg lakierowania zębów u dzieci do ukończenia przez nie osiemnastego roku życia, nie częściej jednak niż jeden raz na kwartał. Fluoryzacja przeprowadzana w warunkach prywatnych to koszt od 80 do 120 zł za zęby mleczne oraz do 150-200 zł za zęby stałe.

Gdzie można wykonać zabieg lakierowania?

Fluoryzację można wykonać we wszystkich gabinetach stomatologicznych. Nie jest to procedura wymagająca wysoce specjalistycznego sprzętu i odpowiedniego przeszkolenia kadry medycznej. Jeżeli chcemy przeprowadzić zabieg na Narodowy Fundusz Zdrowia, warto przed wizytą upewnić się, że wybrany gabinet posiada aktualną, podpisaną umowę z NFZ.

Przeczytaj również o próchnicy zębów mlecznych

Czy warto lakierować zęby?

Chyba nie ma potrzeby nikogo przekonywać, że warto lakierować zęby dzieciom. Próchnica jest chorobą, która dotknie prawie każdego i potrafi dawać daleko idące powikłania wielonarządowe, nie ograniczając się jedynie do bólu zęba. Jeżeli można opóźnić lub nawet zahamować proces próchnicogenny w jamie ustnej tak niewielkim kosztem, to niedorzecznością byłoby tego nie zrobić.

Bibliografia:

1. Karolina Gerreth, „Opieka stomatologiczna nad dziećmi w wieku żłobkowym”, Dendal Forum 2 2016, str. 35-39
2. Dorota Rolińska, Anna Krajewska, Mirosław J. Jarosz, „Sprawozdanie z możliwości przeprowadzenia akcji profilaktycznej w warunkach prywatnej praktyki stomatologicznej oraz ocena zapotrzebowania na nią”, Aspekty zdrowia i choroby Tom 2, Nr 3, Rok 2017, s. 19–29
3. Wioletta Bereziewicz, Marcin Mikos, „Charakterystyka problemu fluorkowania wody wodociągowej w Polsce”, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/252403/bereziewicz_mikos_charakterystyka_problemu_fluorkowania_wody_wodociagowej_2007.pdf?sequence=1&isAllowed=y, dostęp z dn. 23.09.2021.
4. Poradnik Zdrowie, „Czy fluor jest szkodliwy? Czy fluor z pasty szkodzi zdrowiu?”, https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/stomatologia/czy-fluor-jest-szkodliwy-czy-fluor-z-pasty-szkodzi-zdrowiu-aa-NT76-eFHp-VzSM.html, dostęp z dn. 23.09.2021
5. dr hab. n. med. Małgorzata Pawińska, „Fluoryzacja: zalety i wskazania, ryzyko i przeciwwskazania”, https://niezbednik-zdrowia.pl/stomatologia/fluoryzacja-zalety-i-wskazania-ryzyko-i-przeciwwskazania/, dostęp z dn. 23.09.2021