Zapalenie ucha środkowego jest bardzo bolesne. Zwykle zaczyna się od kataru. Lepiej więc nie lekceważyć u niemowlęcia nawet banalnych infekcji.

Trąbką do ucha

Budowa dziecięcego ucha jest odmienna niż u dorosłych: przewody łączące ucho środkowe z gardłem, czyli trąbki słuchowe są u małych dzieci szersze, krótsze i położone bardziej poziomo. To sprzyja przenoszeniu się zakażenia z nosogardła do ucha środkowego. Dlatego podczas zapalenia gardła i kataru obrzęk śluzówki i wydzielina zapalna przenoszą się na trąbkę słuchową. Zarazki przedostają się do ucha i zostają tam zamknięte jak w pułapce. Mnożą się, wywołując stan zapalny.

Jedna choroba, wiele przyczyn

Zapalenie ucha środkowego najczęściej przytrafia się dzieciom w pierwszych dwóch latach życia. Sprzyjają mu częste infekcje górnych dróg oddechowych, chodzenie do żłobka lub przedszkola, alergiczny nieżyt nosa, palenie papierosów w obecności dziecka, przerost migdałków. Prawdopodobnie także długotrwałe ssanie smoczka. Początkowo zapalenie wywołują wirusy, które torują drogę bakteriom. Choć w obowiązkowym kalendarzu szczepień znajduje się szczepionka przeciwko bakteriom odpowiedzialnym za częste zakażenia ucha środkowego (Heamophilus influenzae typu B, czyli Hib), nie pozwala ona ochronić dziecka przed innymi intruzami wywołującymi chorobę, np. pneumokokami.

Ojjj, boli!

Objawy zapalenia ucha środkowego są zwykle poprzedzone trwającym 2-3 dni katarem, kaszlem lub gorączką. Niemowlę gorączkuje, jest rozdrażnione, płacze, źle śpi, pociera główką o poduszkę lub sięga ręką do ucha. Wyraźnie cierpi. Odmawia jedzenia, bo ssanie nasila ból. Głód i rozdrażnienie potęgują niepokój dziecka. Ponieważ zapaleniu ucha może towarzyszyć też ból brzucha a nawet biegunka, lekarze czasem nazywają tę chorobę "zespół ucho-brzucho".

Szybka diagnoza

Wizyta u lekarza jest niezbędna. Większość pediatrów i lekarzy rodzinnych bez trudu rozpozna zapalenie ucha środkowego. Można je rozpoznać, oglądając ucho za pomocą otoskopu. To przyrząd przypominający gruby długopis. Dzięki niemu lekarz może obejrzeć błonę bębenkową i ocenić, czy za nią, w uchu środkowym, znajduje się zapalny płyn. Podczas zapalenia błona jest czerwona i często uwypuklona. Badanie nie jest przyjemne, ale trwa kilka sekund. Podczas badania trzeba trzymać dziecko mocno, aby się nie poruszyło. Jeśli szarpnie główką, badanie będzie bolesne. W razie jakichkolwiek wątpliwości lekarz wypisze skierowanie do laryngologa dziecięcego.

Antybiotyk - tak czy nie?

Jeśli malec ma 2 latka lub więcej, to jego pierwsze zapalenie ucha a objawy choroby są łagodne, pediatra może wstrzymać się od przepisania antybiotyku, zalecając podawanie wyłącznie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. Choroba sama bowiem mija w większości przypadków, a podawanie antybiotyku zwiększa oporność bakterii na leki. Poprawa powinna nastąpić po 24-48 godzinach. Dotyczy to jednak dzieci powyżej roku. Dopiero gdy takie leczenie nie zadziała, lekarz zleca antybiotyk. Niemowlęta i roczniaki dostają antybiotyk od razu, bez leczenia objawowego.

Jak prawidłowo podawać dziecku antybiotyk? Mówi pediatra:

Pielęgnacja chorego dziecka

• Przez pierwsze 2-3 doby zapalenia ucha podawaj dziecku środek przeciwbólowy, przeciwzapalny i przeciwgorączkowy. Wszystkie te trzy cechy posiada ibuprofen (Nurofen, Ibum, Ibufen), dostępny w zawiesinie i czopku. Podawaj lek co 6-8 godzin, w dawce zleconej przez lekarza. Jeśli twoje dziecko nie może dostawać ibuprofenu, zastąp go paracetamolem. Paracetamol nie działa przeciwzapalnie, ale łagodzi ból i obniża gorączkę. Podawaj go co 4-6 godzin.
• Nawet jeśli malec poczuje się lepiej, nie przerywaj leczenia antybiotykiem. To grozi nawrotem choroby i powikłaniami. Jeśli po 2-3 dobach nie zauważasz poprawy, a dziecko nadal gorączkuje i płacze, zgłoś się ponownie do lekarza.
• Nigdy nie stosuj kropli do uszu na własną rękę, bez porozumienia z lekarzem. Użyte niewłaściwie lub bez badania otoskopowego mogą zaszkodzić.
• Wspomagająco działają kropelki do nosa obkurczające śluzówkę i ułatwiające usunięcie zapalnej wydzieliny mukolityki.
• Nie zmuszaj dziecka do jedzenia. Przez dzień lub dwa może zjadać mniej. Gdy ból minie, apetyt powróci.
• Dbaj, aby malec dużo pił. To bardzo ważne, zwłaszcza w czasie gorączki.
• Bez porozumienia z lekarzem nie stosuj żadnych rozgrzewających okładów na okolice ucha, nie wcieraj maści, nie wkładaj do ucha watek nasączonych spirytusem. To może dziecku zaszkodzić!
• Nie pal przy dziecku papierosów. To opóźnia zdrowienie i sprzyja kolejnym infekcjom.
• Porozmawiaj ze swoim pediatrą na temat szczepienia przeciwko pneumokokom. Szczepionka w wielu krajach europejskich jest w kalendarzu szczepień obowiązkowych. W Polsce znajduje się wśród zalecanych, odpłatnych. Chroni przez pneumokokami, jednymi z najczęstszych bakterii wywołujących zapalenie ucha środkowego.