Rodzicielski Plan Wychowawczy

Konsultacja: psychoterapeutka i mediatorka Monika Kozak-Czekanowska z Centrum Mediacji Partners Polska

Zgodnie z zapisami Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego jednym z warunków przyznania po rozwodzie pełni władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom jest przedstawienie przez nich w sądzie porozumienia o sposobie sprawowania władzy rodzicielskiej, czyli tzw. Rodzicielskiego Planu Wychowawczego.

W Polsce nie ma jednego sztywnego wzoru tego planu. Wystarczy, że będzie zawierał podstawowe informacje dotyczące:

• bezpośredniej opieki nad dzieckiem oraz zasad kontaktowania się z nim drugiego rodzica - z kim dziecko zamieszka, jaki będzie podział opieki nad nim w ciągu tygodnia, w weekendy, wakacje i w święta,
• sposobu podejmowania istotnych decyzji w życiu dziecka - dotyczących jego edukacji, zasad wychowawczych oraz zdrowia,
• podziału kosztów utrzymania dziecka.

Celem takiego planu jest przede wszystkim zabezpieczenie interesów dziecka, umożliwienie mu kontaktów i podtrzymania więzi z obojgiem rodziców. Rodzicom sporządzenie planu pomoże solidarnie podzielić się opieką nad dzieckiem i uniknąć w przyszłości konfliktów z tym związanych. Jeśli spór rodzi się już podczas sporządzania planu, warto skorzystać z pomocy mediatora. Często zresztą sąd sugeruje takie rozwiązania zwaśnionym małżonkom.

Przeczytaj też: Alimenty na dziecko – komu się należą, jak je uzyskać?

Od czego zacząć tworzenie Rodzicielskiego Planu Wychowawczego?

Warto, żebyście najpierw zastanowili się, jak wyobrażacie sobie wspólną opiekę nad dzieckiem po rozwodzie, jak będzie wyglądała jego przyszłość. Musicie sobie odpowiedzieć na pytanie, co jest dla was ważne w kwestii wychowywania i co według was może w przyszłości stać się przyczyną nieporozumień między wami czy nawet konfliktu. Warto wszystko sobie wcześniej przemyśleć i ustalić, żeby później nie być zaskoczonym. Czym? Chociażby tym, że były współmałżonek przychodzi do dziecka codziennie wieczorem (bo uważa, że tak właśnie powinno się robić), podczas gdy ty spodziewałaś się go tylko w weekendy. Nietrudno też przewidzieć, że jeśli na przykład nie ustalicie, jak dziecko będzie spędzać Boże Narodzenie i Wielkanoc, a dla was obojga te święta są bardzo ważne, to w przyszłości ten temat może stać się zarzewiem konfliktu. Jeśli więc w trakcie tworzenia Planu pojawiają się sporne kwestie, należy je koniecznie wyjaśnić, a ustalenia zapisać.

Nie warto od razu zakładać, że nie poradzicie sobie bez pomocy mediatora. Najpierw spróbujcie dojść do porozumienia w cztery oczy. Jeśli wam się to uda, będziecie mieli poczucie, że razem coś wypracowaliście. Dzięki temu łatwiej wam będzie dotrzymać postanowień.

Jak bardzo szczegółowy powinien być nasz plan?

Wiele przykładów Rodzicielskich Planów Wychowawczych możesz znaleźć m.in. na stronach ośrodków mediacyjnych. We wszystkich poruszone są te same zasadnicze kwestie, ale poziom szczegółowości jest różny. Nie chodzi o to, żeby uzgadniać wszystko. Wiele zależy od waszej sytuacji po rozwodzie - chociażby od tego, czy będziecie mieszkać w jednym mieście.

• Czy rodzic niemieszkający z dzieckiem będzie mógł je widywać codziennie, czy może tylko w weekendy. Czy zdecydujecie się na opiekę naprzemienną (czyli dziecko mieszka raz u jednego rodzica, raz u drugiego).
• Jeśli będziecie mieszkać w różnych miastach, zastanówcie się m.in. nad tym, jak często i na jak długo dziecko będzie wyjeżdżało do drugiego rodzica.
• Zdecydujcie, czy będziecie spędzać czas wspólnie, czy też będziecie tego unikać za wszelką cenę.
• Jeśli są między wami różnice w kwestii wiary, światopoglądu i stylu życia lub odżywiania (np. jedno z was jest weganem), warto byście określili, co i w jakim stopniu będzie dotyczyło waszego dziecka.
• Jeśli wasze dziecko ma kosztowne hobby, ustalcie, jak będziecie dzielić się kosztami. Zresztą wszelkie kwestie finansowe trzeba bardzo dokładnie omówić. Porozmawiajcie więc nie tylko o alimentach, ale też o tym, co ma być z nich pokrywane. Ustalcie, kto będzie kupował ubrania, podręczniki i przybory szkolne, kto pokryje koszt zajęć pozalekcyjnych.
• Jeżeli dziecko cierpi na jakieś przewlekłe choroby, określcie, kto w jakim stopniu decyduje o jego zdrowiu i pokrywa koszty leczenia.
• Pomyślcie, jak będzie wyglądała kwestia jego wyjazdów wakacyjnych, w tym wyjazdów zagranicznych.
• Ustalcie zasady widywania się z dziadkami i innymi krewnymi.

Jeżeli to wam pomoże, możecie zrobić dokładny grafik spotkań z dzieckiem, uwzględniając czas i miejsce, w którym przekażecie sobie dziecko. Zastanówcie się też, kiedy spotkacie się, by zweryfikować stworzony przez was plan i wprowadzić ewentualne zmiany.

Czytaj dalej na drugiej stronie: Planowanie przyszłości z "wkrótce byłym mężem"

Czy warto rozmawiać z dziećmi o Rodzicielskim Planie Wychowawczym?

Najlepiej by było, gdyby rodzice najpierw sami ze sobą porozmawiali i coś ustalili. Włączanie dziecka w ten proces możliwe jest pod jednym warunkiem - że nie będzie się odbywało na zasadzie oddawania dziecku decyzji, a tylko na zasadzie konsultacji. Możemy więc powiedzieć dziecku: "Tata będzie cię zabierał do siebie w piątki od razu ze szkoły. Czy będziesz potrzebować, żeby jeszcze po coś wstępować do domu?".

Ostateczna decyzja we wszystkich kwestiach należy do rodziców i powinno to być jasne dla dziecka. Poza tym dziecko można włączyć do rozmowy, dopiero wtedy, gdy już jakieś podstawowe ustalenia zostaną poczynione. Ono w żadnym wypadku nie powinno być świadkiem kłótni na temat tego, z kim ma mieszkać. Absolutnie nie wolno też zadawać dziecku pytań w rodzaju: u kogo chcesz mieszkać? Kiedy tata ma do ciebie przychodzić? Takie pytania mogą bowiem wywołać szkodliwy dla dziecka konflikt lojalnościowy .

Jaki błąd rodzice najczęściej popełniają podczas tworzenia Planu?

Najczęściej nie są w stanie oddzielić swojego bólu od spraw związanych z dziećmi. Patrzą na wszystko przez pryzmat tego, co ich spotkało ze strony współmałżonka. Jeśli uda im się do tego zdystansować, zapomnieć na czas rozmowy o przykrościach, jakich doznali w małżeństwie, uda im się też wspólnie znaleźć dobre rozwiązanie. Jeśli rodzice nie mogą porozumieć się np. co do tego, jak dziecko ma spędzać wakacje, to wcale nie dlatego, że zaplanowanie wakacji jest takie trudne. Najczęściej problem polega na tym, że ktoś nie chce pójść na ustępstwo, bo uważa, że już tyle się wycierpiał przez małżonka, że nie ustąpi na krok.

Co się stanie, jeśli rodzice nie dojdą do porozumienia?

Sędzia podejmie decyzję za nich. Na początku może sugerować pomoc mediatora. Jeśli jednak mediacje nie przyniosą skutku, może skierować całą rodzinę do Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno-Konsultacyjnego, by np. sprawdzić, z kim dzieci mają lepszą więź. Może też powołać świadków i biegłych. Na podstawie zebranych materiałów ustala, kto będzie miał pełne prawa rodzicielskie, a kto ograniczone, z kim dziecko lub dzieci zamieszkają, jak będą spędzać weekendy i święta. W szczególnych przypadkach sąd może ograniczyć prawa rodzicielskie obojgu rodzicom i powołać kuratora, który będzie miał głos decydujący. W interesie rodziców jest więc osiągnięcie porozumienia.

Przeczytaj, jak pomóc dziecku przetrwac rozwód rodziców.