Terapia SI – na czym polega terapia integracji sensorycznej?

Terapia SI: kto ją prowadzi?

Aby zostać terapeutą integracji sensorycznej nie trzeba posiadać konkretnego wykształcenia kierunkowego, chociaż najlepszą bazą, z praktycznego punktu widzenia, są ukończone studia: medyczne (najczęściej fizjoterapia), psychologiczne lub pedagogiczne. W Polsce są co najmniej dwa sposoby, aby uzyskać uprawnienia terapeuty SI. Jednym z nich jest ukończenie odpowiedniego kursu, na przykład w Polskim Stowarzyszeniu Terapeutów Integracji Sensorycznej. Kurs najczęściej posiada kilka stopni, każdy stopień to określone uprawnienia.

W jednym i drugim przypadku terapeuta ma wiedzę o rozwoju dziecka, rozwoju jego układu nerwowego, działaniu wszystkich zmysłów. Potrafi wykonać ocenę procesów integracji sensorycznej, opisać ją w formie diagnozy oraz stworzyć plan terapii. Terapeuta jest przeszkolony z używania pomocy terapeutycznych: wie którą i jak wykorzystać, aby uzyskać pożądany efekt.

W byciu terapeutą bardzo potrzebne są: radosne usposobienie, umiejętność i chęć pracy z dziećmi, cierpliwość, stanowczość ale również elastyczność.

Podchodzenie do siebie z dystansem jest mile widziane – terapia SI to często brudny terapeuta i szczęśliwe dziecko.

Przeczytaj również:

Zaburzenia integracji sensorycznej u dziecka - kiedy udać się na diagnozę?

Na czym polega ocena procesów integracji sensorycznej?

Ocena procesów integracji sensorycznej, nazywana również diagnozą, rozłożona jest w czasie. Są to najczęściej trzy, okołogodzinne, spotkania z dzieckiem i rodzicami. Terapeuta przeprowadza wywiad z rodzicami na temat rozwoju dziecka (przydaje się wtedy książeczka zdrowia dziecka albo inny pamiętnik, w którym zapisywaliśmy ważne wydarzenia - pierwszy obrót, czas rozpoczęcia czworakowania, siadania czy chodzenia). W kwestionariuszach znajdują się również pytania o ciążę i poród. Ostatnią część wywiadu z rodzicami stanowią kwestionariusze rozwoju sensomotorycznego i percepcji dotykowej. Każdy terapeuta może posługiwać się innymi testami, ale są one do siebie bardzo zbliżone.

Przeczytaj również:

Haft krzyżykowy – jak zacząć? Haft krzyżykowy dla dzieci i dorosłych

Wywiad to tylko część oceny procesów integracji sensorycznej, równie istotna jest obserwacja dziecka na sali do terapii SI. To najczęściej dwa spotkania, podczas których terapeuta obserwuje spontaniczną aktywność dziecka, proponuje różne ćwiczenia i zabawy, wykonuje z dzieckiem różne testy oraz nawiązuje bezpieczną relację. Często na pierwszym spotkaniu rodzic towarzyszy dziecku na sali jako ciche wsparcie. Na drugie spotkanie dzieci chętnie wchodzą same – znają już terapeutę i miejsce, czują się bezpiecznie.

Przeczytaj również:

Motoryka mała – co to jest? Ćwiczenia, przykłady, zaburzenia

Co sprawdza terapeuta integracji sensorycznej?

Każdy specjalista integracji sensorycznej może używać innych testów, inaczej przeprowadzać spotkania, ale każda diagnoza powinna obejmować ocenę:

• napięcia mięśniowego,

• stopnia wygaszenia odruchów pierwotnych,

• percepcji wzrokowej (między innymi ruch gałek ocznych, różnicowanie),

• planowania ruchu,

• reakcji posturalnych,

• reakcji równoważnych,

• orientacji w przestrzeni,

• kokontrakcji,

• lateralizacji,

• choreoatetozy,

• cdiadochokinezy,

• różnicowania prawo–lewo,

• praksji oralnej,

• modulacji i różnicowania: układu dotykowego, przedsionkowo-proprioceptywnego, słuchowego, węchu i smaku.

Zwieńczeniem oceny procesów integracji sensorycznej jest opisanie wyników powyższych testów i obserwacji oraz omówienie ich na spotkaniu z rodzicami dziecka. Omówienie diagnozy jest bardzo ważne, to jest moment, w którym terapeuta może rozwiać wątpliwości rodziców, wytłumaczyć znaczenie poszczególnych obserwacji, stworzyć z rodzicami dietę sensoryczną do wprowadzenia w domu, ustalić plan terapii – jeśli jest konieczna. Ocena integracji sensorycznej na piśmie to także cenna wskazówka dla nauczycieli w przedszkolu lub szkole dziecka – warto zanieść im kopię.

Przeczytaj również:

Wady wymowy u dziecka – rodzaje, jak je rozpoznać i leczyć

Terapia SI – gdzie się odbywa, ile kosztuje?

Terapia integracji sensorycznej, potocznie nazywana terapią SI, odbywa się w odpowiednio wyposażonym gabinecie, przez certyfikowanego terapeutę, po dokonaniu diagnozy, czyli oceny procesów integracji sensorycznej i jest indywidualna dla każdego dziecka.

Najczęściej z terapii SI korzysta się w prywatnych gabinetach (większa dostępność). Jest możliwe przeprowadzenie bezpłatnej diagnozy i terapii w poradni psychologiczno-pedagogicznej, niestety nie wszystkie poradnie dysponują odpowiednią salą i kadrą, często są długie listy oczekujących, niemniej warto próbować, jeśli koszt prywatnej terapii (zależnie od miasta około 120–160 zł za godzinę) jest dla nas zbyt duży. Podstawę terapii SI stanowi „zabawa”, która odpowiednio stymuluje określone zmysły, najczęściej łącząc pracę kilku równocześnie.

Rozpoczyna się od ćwiczeń łatwych, stopniowo zwiększając stopień trudności. Podczas tych aktywności bodźce zmysłowe oraz doświadczenia płynące do ośrodkowego układu nerwowego integrują się, co prowadzi do poprawy funkcjonowania dziecka na co dzień. Nie jest to nauka konkretnych umiejętności (czytanie, pisanie, jazda na rowerze), ale usprawnianie działania poszczególnych układów sensorycznych oraz procesów układu nerwowego, dzięki czemu te umiejętności będą mogły się rozwinąć.

Terapia integracji sensorycznej jest jednym z ważniejszych sposobów pracy z dziećmi z najróżniejszymi problemami: zaburzenia w rozwoju, trudności w uczeniu, niepełnosprawności intelektualne czy ruchowe, spektrum autyzmu.

Przeczytaj również:

Autyzm u dziecka – po czym poznać, jak leczyć?

Terapia integracji sensorycznej – jak przebiega?

Już podczas oceny procesów integracji sensorycznej terapeuta nawiązuje bezpieczną więź z dzieckiem. Wtedy tworzy się również wstępny plan terapii, ustala ilość spotkań w tygodniu. Bazując na zaufaniu, jakie mały pacjent ma do terapeuty, dobierane są odpowiednie ćwiczenia, mieszczące się w strefie najbliższego rozwoju dziecka (nie za łatwe, nie za trudne). Takie działanie - dobieranie zadań na granicy możliwości dziecka usprawnia pracę układu nerwowego, tworzy więcej reakcji adaptacyjnych oraz korzystnie wpływa na procesy uczenia się. Po każdym spotkaniu, terapeuta aktualizuje swoją wiedzę o dziecku, jego umiejętnościach czy reakcjach na poszczególne zadania. Na tej podstawie dobierane są ćwiczenia oraz pomoce terapeutyczne. Terapeuta ciągle dokonuje ewaluacji swoich działań.

Przeczytaj również:

Motoryka duża – co to jest? Ćwiczenia, przykłady, zaburzenia

Najważniejsze cele terapii SI

Terapeuta integracji sensorycznej stymuluje zmysły dziecka (wzrok, słuch, dotyk, smak, węch, zmysł przedsionkowo-proprioceptywny) oraz poprawia jakość funkcjonowania motoryki dużej i małej, koordynacji wzrokowo-ruchowej. Celem takiego działania jest wyhamowywanie nadmiernych reakcji na bodźce obecnych przy nadwrażliwościach, albo dostarczanie odpowiednio silnej stymulacji przy podwrażliwościach sensorycznych.

Terapia SI – kiedy pierwsze efekty?

Pierwsze efekty terapii widać już po kilku spotkaniach, czas trwania jest indywidualny dla każdego dziecka, średnio około 6–12 miesięcy. To, co u dziecka zauważa rodzic i nauczyciele, to dłuższy czas skupienia uwagi, poprawa ekonomii i efektywności działań.

To również mniej zachowań niepożądanych, takich jak:

• odbijanie się od innych osób, podskakiwanie i wiercenie się w sytuacjach wymagających bezruchu,
• lepsze planowanie działań, poprawa jakości nauki, poprawa umiejętności czytania i pisania, mniej
• mniej zniszczonych zabawek czy połamanych kredek.

Czym jest stymulacja sensoryczna w terapii SI?

Ponieważ zmysły rozwijają się już w życiu płodowym, pierwszą stymulację sensoryczną dziecko otrzymuje już w brzuchu mamy. Kiedy mama słucha muzyki, śpiewa, tańczy, pływa w basenie, kiedy tata mówi „do brzucha”, głaszcze go – to właśnie najwcześniejsza stymulacja sensoryczna.

Codzienna pielęgnacja może być wspaniałą stymulacją: obracanie dziecka na boki podczas zmiany pieluszki uwrażliwia na obie strony ciała, rozmowy z dzieckiem (najlepiej twarzą w twarz) stymulują zmysł słuchu i wzroku oraz uwrażliwiają na mimikę twarzy opiekuna, kładzenie niemowlaka na brzuszku na twardych podłożach wzmacnia mięśnie, noszenie w chuście stymuluje zmysł proprioceptywno- przedsionkowy, masażyki świetnie oddziałują na zmysł dotyku.

Nie wzbraniajmy się przed wypuszczeniem czworakującego niemowlęcia na trawnik lub do piaskownicy, pozwalajmy eksplorować podłoża inne niż mata piankowa. Zabawy przedmiotami o różnych fakturach to kolejny element stymulacji. Zabawki wydające dźwięki – nie grające i hałaśliwe, ale wszelkie grzechotki o różnych tonach, instrumenty muzyczne, wspierają zmysł słuchu.

Przeczytaj również:

Zaburzenia psychiczne u dzieci – rodzaje, objawy, leczenie

Zabawy sensoryczne wspierające rozwój dziecka

Starsze dzieci z radością pobawią się w zabawy sensoryczne, np.:

• skakanie na dmuchanym materacu lub toczenie się po nim w różnych kierunkach,
• siłowanki, zapasy z rodzicem lub rodzeństwem,
• odbijanie stopami piłki plażowej (leżąc na plecach),
• przeciąganie liny,
• przenoszenie ciężkich woreczków, butelek wypełnionych wodą, piaskiem, kamykami,
• rzucanie piłek, maskotek do celu,
• zabawa w imitację pozycji – rodzic może wymyślać przedmiot, zwierzę, w które ma wcielić
• się dziecko, lub samemu przybrać pozycję, którą ma powtórzyć dziecko,
• huśtanie w hamaku, huśtawce,
• toczenie piłki po ścianie stopami, leżąc na plecach,
• wiatraki- krążenia ramion w przód, następnie w tył,
• żuk toczący kulkę – popychanie czołem piłki przez długość pokoju, idąc za nią na czworakach,
• eksperymenty kulinarne.

Przeczytaj również:

Terapia ręki dla dzieci – co to jest i na czym polega? Ćwiczenia

Ciekawostki o integracji sensorycznej

• Choć większość z nas mówi o pięciu zmysłach (wzrok, słuch, dotyk, smak, węch), nauka dziś wyróżnia co najmniej osiem systemów sensorycznych – m.in. propriocepcję (czucie głębokie, czyli świadomość pozycji ciała) oraz układ przedsionkowy (zmysł równowagi i koordynacji ruchowej).

• Dzieci, które w życiu płodowym były szczególnie wrażliwe na dźwięki lub ruchy matki, mogą w późniejszym wieku być bardziej skłonne do nadwrażliwości sensorycznej.

• W terapii SI stosuje się bardzo różnorodne aktywności – od huśtania, toczenia się na materacu, zapasów czy przeciągania liny – co pokazuje, że podstawą jest ruch i zabawa, a nie tylko ciche ćwiczenia przy stole.

Nowoczesne metody terapii integracji sensorycznej

W ostatnich latach w terapii integracji sensorycznej rozwijane są także nowoczesne metody i technologie, które uzupełniają tradycyjne podejście o ruch, zabawę i sprzęty w sali terapeutycznej. Przykładowo:

• Wykorzystanie technologii VR (wirtualnej rzeczywistości) lub interaktywnych platform, które pozwalają dziecku na stymulację zmysłów w kontrolowanym, angażującym środowisku.

• Zastosowanie czujników, biofeedbacku lub systemów monitorowania reakcji sensorycznych, by lepiej dopasować ćwiczenia do indywidualnych potrzeb dziecka.

• Integracja terapii SI z innymi metodami – na przykład wspieranie przetwarzania sensorycznego poprzez działania ruchowe, koordynację i procesy poznawcze (ćwiczenia grafomotoryczne, ćwiczenia równowagi, zadania rotacyjne) – co daje efekt synergii.
  Dzięki tym nowoczesnym narzędziom terapia staje się bardziej indywidualna, mierzalna oraz – co istotne – może być atrakcyjniejsza dla dziecka (większa motywacja, element gry). Warto jednak pamiętać, że technologia nie zastępuje relacji terapeuta–dziecko ani podstawowych założeń pracy – a stanowi wsparcie.

Najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi

Pytanie 1: Czy terapia Integracja sensoryczna (SI) jest odpowiednia tylko dla dzieci?
Odpowiedź: Nie – choć najczęściej mówi się o niej w kontekście dzieci, proces integracji sensorycznej dotyczy także dorosłych. Warto jednak pamiętać, że u dzieci jest to kluczowy etap rozwojowy, dlatego interwencje są najczęściej właśnie w tym wieku.

Pytanie 2: Czy terapia SI musi oznaczać długie ćwiczenia?
Odpowiedź: Nie – choć czas terapii bywa długościowo znaczny (często kilka-kilkanaście miesięcy) i wymaga regularności, sam proces polega głównie na zabawie i aktywnościach dostosowanych do dziecka, a nie na „surowym” treningu. Efekty często pojawiają się już po kilku spotkaniach.

Pytanie 3: Czy terapia SI jest bolesna lub stresująca dla dziecka?
Odpowiedź: Nie powinna być – ważne jest, aby terapeuta dobierał ćwiczenia tak, by były wyzwaniem, ale nie przeciążeniem. Przyjazna atmosfera, bezpieczeństwo i stopniowanie bodźców mają kluczowe znaczenie.

Pytanie 4: Czy możliwe jest stosowanie terapii SI w domu przez rodzica?
Odpowiedź: Tak – rodzice mogą wspierać dziecko w domu, wykonując proste ćwiczenia stymulujące różne zmysły i ruch (np.: huśtanie, różne faktury, zabawy sensoryczne). Jednak terapia prowadzona przez wykwalifikowanego terapeutę w gabinecie pozostaje podstawą.

Współpraca: redakcja Mamazone.pl.