Bakterie w moczu u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie

Bakterie w moczu u dziecka – przyczyna zapalenia dróg moczowych

Obecność bakterii w moczu u dziecka nie zawsze jest równoznaczna ze stwierdzeniem zapalenia dróg moczowych (ZUM). By postawić takie rozpoznanie, należy wykryć bakterie chorobotwórcze w odpowiedniej ilości.

Wskazująca na ZUM jest liczba patogennych bakterii (tzw. jednostek tworzących kolonie – CFU) jednego szczepu w mililitrze moczu, których wartość wynosi ponad 10^5 CFU /ml. Dopiero gdy te warunki zostaną spełnione, będziemy mówić o infekcji w drogach moczowych.

Najczęstszym sprawcą bakteriomoczu u dziecka jest Escherichia coli. Bakterie E. coli w moczu wykryć można w ok. 90 proc. wszystkich zakażeń dróg moczowych. Infekcja w większości przypadków szerzy się drogą wstępującą. Zapalenie cewki moczowej przeistacza się w zapalenie pęcherza moczowego, a następnie infekcja obejmuje moczowody, w najgorszych przypadkach wędrując aż do nerek. Brak odpowiedniego leczenia może prowadzić do poważnych powikłań – przewlekłej choroby nerek lub uogólnionego zakażenia układu moczowego, znanego inaczej urosepsą.

Bakteriurię (zakażenie dróg moczowych – czyli stan, w którym w badanym moczu obecne są bakterie) podzielono na bezobjawową oraz znamienną. Sytuację, w której bakteriomoczowi u dziecka nie towarzyszą inne objawy zapalenia, nazywamy bakteriomoczem bezobjawowym. W niektórych przypadkach nie wymaga ona wdrażania specjalistycznego leczenia, nie powoduje bowiem odległych niekorzystnych skutków, a leczenie nie zmniejszyłoby szansy na wystąpienia objawowego ZUM w przyszłości. Z kolei bakteriomocz znamienny jest równy rozpoznaniu infekcji w drogach moczowych, ponieważ określenia tego używa się, gdy w badanym moczu wykryto odpowiednią ilość patogennych bakterii.

Predysponowane do ZUM ze względu na budowę cewki moczowej są dziewczynki. Kkrótka, znajdująca się blisko odbytu cewka moczowa umożliwia bakteriom łatwe wniknięcie do organizmu. Nawrotowe infekcje układu moczowego u obu płci mogą sugerować istnienie wady w drogach moczowych.

Objawy ZUM – kiedy podejrzewać bakteriomocz u dziecka?

Jak rozpoznać infekcję dróg moczowych u najmłodszych? Zapalenie układu moczowego u dziecka bywa trudne do zdiagnozowania – im młodszy maluch, tym objawy zakażenia dróg moczowych są mniej specyficzne. U niemowląt niepokój rodziców powinna wzbudzić gorączka bez innych objawów infekcji i brak apetytu. Objawami zakażenia układu moczowego są również zwiększona senność lub nadmierne pobudzenie.

Kiedy dziecko ma chory pęcherz, bywa marudne, mogą także wystąpić wzdęcia lub kolki. Uwagę zwróci z pewnością nieprzyjemny zapach moczu u dziecka oraz zmiana jego przejrzystości. Mętny mocz jest potencjalnym objawem infekcji.

U starszych dzieci rozpoznanie dolegliwości ze strony układu moczowego wydaje się być nieco łatwiejsze. Tutaj najczęściej występować będzie gorączka, częste oddawanie moczu, uczucie parcia na mocz mimo małej ilości moczu w pęcherzu lub zgłaszanie pieczenia przy oddawaniu moczu. Zdarzyć się może także nietrzymanie moczu oraz moczenie nocne po okresie, w którym dziecko nauczyło się już korzystać z toalety. Starsze pociechy zgłaszać będą ból pęcherza moczowego lub ból w dolnej części pleców. Wystąpienie powyższych objawów powinno skłonić rodziców do wizyty u lekarza pediatry.

Rozpoznanie zapalenia dróg moczowych opiera się między innymi na badaniu ogólnym moczu. Norma zakłada, że jest on jałowy. Gdy występują liczne bakterie w moczu dziecka, można podejrzewać rozwijającą się infekcję, jednak pod uwagę trzeba wziąć także nieprawidłowy pobór próbki moczu.

Badanie moczu u dziecka – jak prawidłowo pobrać próbkę?

Przed pobraniem moczu u niemowląt warto je nakarmić, bądź napoić. Czynności te powinny mieć miejsce w niedługim czasie po ich przebudzeniu.

By prawidłowo uzyskać próbkę do badanie należy:

• przygotować jałowy pojemnik na mocz;
• dokładnie umyć mydłem okolice cewki moczowej dziecka (u dziewczynek rozchylić wargi sromowe, u chłopców delikatnie odciągnąć napletek);
• osuszyć ręcznikiem papierowym;
• w celu pobudzenia mikcji należy puścić wodę w kranie lub zamoczyć stopy dziecka w letniej wodzie;
• mocz należy pobrać ze środkowego strumienia;
• oznaczyć pojemnik danymi dziecka i godziną pobrania.

Mocz należy jak najszybciej przekazać do laboratorium. Próbkę do tego czasu przechowujemy w lodówce (max. 3h), by zapobiec namnażaniu się bakterii. Jeśli badanie ogólne moczu wykaże nieprawidłowości, pomocne w celu identyfikacji patogenu będzie wykonanie posiewu moczu u dziecka.

Wynik badania ogólnego moczu i posiewu moczu u dziecka

Próbkę ocenia się zarówno pod kątem cech fizycznych i biochemicznych, takich jak glukoza czy białko, a także występowania w moczu komórek, np. leukocytów czy bakterii. Obecność bakterii w moczu świadczy o toczącej się właśnie infekcji lub o niedokładnym podmyciu się przed pobraniem próbki.

W zakażeniach układu moczowego pH moczu zmienia się z kwaśnego w obojętny lub zasadowy. Jest to wynikiem rozkładania mocznika do amoniaku, do którego dochodzi, kiedy w moczu dziecka są bakterie. Duża ilość leukocytów i nabłonków może z kolei odpowiadać za to, że mocz dziecka jest mętny.

Ważnym parametrem jest także liczba leukocytów w badaniu osadu moczu. Za normę uznaje się od 1 do 4 leukocytów w polu widzenia. Wynik wykraczający ponad prawidłową granicę spowodowany jest toczącym się stanem zapalnym w układzie moczowym.

Dodatkowo wykonywanym badaniem jest posiew moczu. Jego wynik zawiera nazwę bakterii i antybiotyku, na który jest ona wrażliwa, a także liczbę kolonii w przeliczeniu na 1 ml moczu. Za wynik klinicznie dodatni uważa się, gdy występują liczne bakterie w moczu, czyli ilość kolonii wynosi powyżej 10^4/ml.

Jakie są sposoby na eliminację bakterii w moczu dziecka?

Gdy wstąpią objawy zapalenia dróg moczowych lub wyniki badań dodatkowych są nieprawidłowe, należy rozpocząć leczenie. By wyeliminować bakterie w moczu dziecka, najczęściej sięga się po antybiotyk. W przypadku choroby u najmłodszych dzieci, należy zachować szczególną ostrożność. Niemowlęta, dzieci odwodnione, wymiotujące powinny być leczone w szpitalu, gdzie antybiotyk będzie podawany dożylnie. Terapia trwa zazwyczaj od 7 do 14 dni.

W zapaleniu pęcherza czy zapaleniu cewki moczowej u dzieci starszych antybiotykoterapię prowadzi się zazwyczaj doustnie lub podaje chemioterapeutyk – np. furaginę. Leki te wykazują działanie ograniczające wzrost bakterii. Pomocny może być także powszechnie znany sok z żurawiny. Uniemożliwia on przyczepianie się bakterii do ścian nabłonka dróg moczowych i pęcherza, hamując tym samym ich rozwój.

By wspierać leczenie farmakologiczne, należy pamiętać o częstym podawaniu dziecku niewielkich ilości płynów do picia oraz szczególnym dbaniu o higienę miejsc intymnych.

W przypadku jakichkolwiek dylematów warto zasięgnąć porady u lekarza specjalisty, który rozwieje wszelkie wątpliwości i prawidłowo poprowadzi terapię.