Płyn Lugola dla dzieci – jak go dawkować oraz czy warto?

Czym jest płyn Lugola?

Płyn Lugola to wodny roztwór jodu pierwiastkowego, sporządzony po raz pierwszy w 1829 roku przez francuskiego lekarza Jeana Lugola. Chociaż jod jest z reguły bardzo trudno rozpuszczalny w wodzie, dzięki dodatkowi jodku potasu, zwiększającego rozpuszczalność substancji, możliwe staje się uzyskanie roztworu jodu o niskich stężeniach (najczęściej 1%, 2% lub 5%).

Czy jodyna i płyn Lugola to to samo?

Zdecydowanie nie, choć jest to często popełniany błąd. Warto pamiętać, że płynu Lugola to roztwór wodny jodu, natomiast jodyna jest roztworem alkoholowym. Jodyna stosowana jest głównie do dezynfekcji drobnych zadrapań lub otarć naskórka, nie wolno jej spożywać!

Płyn Lugola do picia – jak zrobić?

Roztwór płynu Lugola przygotowuje się dwuetapowo. Najpierw należy rozpuścić jodek potasu (np. w formie tabletki) w niewielkiej ilości wody destylowanej. Dopiero po uzyskaniu roztworu jodku potasu, można w nim kontynuować rozpuszczanie jodu pierwiastkowego.

Aby uzyskać pożądane stężenie, roztwór uzupełnia się wodą do określonej objętości (np. 100 ml, jeśli rozpuszczano 1g jodu, dzięki czemu ostatecznie otrzymujemy stężenie 1% roztworu). Gotowy płyn Lugola musi być przechowywany wyłącznie z pojemnikach z ciemnego szkła i chroniony przed światłem.

Choć dysponując odpowiednimi składnikami sporządzenie roztworu nie wydaje się szczególnie skomplikowane, roztworów przeznaczonych do picia nigdy nie powinno się sporządzać w warunkach domowych, na własną rękę. Zakupione komponenty (często z niesprawdzonych źródeł) mogą posiadać szkodliwe dla zdrowia dodatki. Większość z nas nie ma też dostępu do wody destylowanej oczyszczonej w stopniu laboratoryjnym. Dlatego nie warto narażać zdrowia, zwłaszcza dzieci, eksperymentując z domowym wytwarzaniem roztworów o zastosowaniu medycznym.

Zastosowanie płynu Lugola

Jednym z podstawowych zastosowań płynu Lugola jest działanie odkażające. W postaci silnie rozcieńczonej może być on stosowany do płukania gardła ( np. w łagodnych stanach zapalnych jamy ustnej, migdałków i gardła).

Roztwór, według ścisłych zaleceń lekarza endokrynologa, może być też przepisywany pacjentom z niektórymi schorzeniami tarczycy, ponieważ jod moduluje pracę tkanki tarczycy i wytwarzanie hormonów tarczycy.

Najbardziej znane w historii Polski, masowe wykorzystywanie płynu Lugola miało miejsce w 1986 roku po katastrofie elektrowni atomowej w Czarnobylu. Podawanie roztworu szczególnie dzieciom i osobom młodym miało je chronić przed wchłonięciem radioaktywnego izotopu jodu 131, powstałego w wyniku pożaru i wybuchu elektrowni. Tkanka gruczołu tarczowego wykazuje bowiem tzw. jodochwytność, dlatego szybkie przyjęcie nadmiaru jodu z suplementów czasowo blokuje przyjmowanie związków jodu ze środowiska i może chronić przed zmianami nowotworowymi.

Spożywczy płyn Lugola wykorzystywany jest w teście wyrywania skrobi, w tzw. teście skrobiowym. W zależności od zawartości skrobi, po dodaniu płynu Lugola roztwór zabarwia się na kolor ciemnofioletowy lub granatowy. Tego typu próby wykonuje się w przemyśle, np. w celu określania jakości wyrobów mlecznych oraz w browarnictwie.

Stosowanie płynu Lugola w świetle ryzyka konfliktu nuklearnego

W obliczu konfliktu nuklearnego na Ukrainie wiele osób zastanawia się, czy nie rozpocząć suplementacji preparatami zawierającymi jod, w tym płynem Lugola. Choć faktycznie zasady profilaktyki na wypadek awarii elektrowni jądrowych zakładają przyjęcie leków zawierających czysty jodek potasu, zawsze musi się to odbywać zgodnie z zaleceniami odpowiednich służb sanitarnych i ministerialnych!

To specjaliści – w odpowiednich komunikatach – określają dokładną dawkę, czas przyjmowania i grupę osób, które powinny w razie konieczności przyjąć preparat. Do tego celu przeznaczone są głównie tabletki zawierające oczyszczony jodek potasu.

Warto również pamiętać, że nawet czysty jodek potasu nie chroni przed skutkami użycia pocisków nuklearnych (tzw. taktycznych ładunków jądrowych). Przy wybuchu tego rodzaju bomby uwalnianych jest wiele różnych izotopów promieniotwórczych, potencjalnie uszkadzających ludzkie tkanki, a nie wyłącznie radioaktywny jod.

Płyn Lugola – czy jest bezpieczny?

Samowolne picie płynu Lugola może być niebezpieczne dla zdrowia, zwłaszcza u dzieci, których układ hormonalny stale się rozwija. Nadmiar jodku potasu wywołuje nadczynność tarczycy lub wręcz przeciwnie – u małych dzieci – blokuje działanie tego gruczołu.

Zaburzenia hormonalne wynikające z niedoczynności tarczycy w wieku niemowlęcym mogą trwale upośledzić rozwój intelektualny i wywołać tzw. kretynizm.

Podawanie preparatów zawierających zwiększone dawki jodku potasu nawet u osób dorosłych może spowodować zaburzenie gospodarki elektrolitowej i rozwój hiperkaliemii (zbyt wysokiego poziomu potasu we krwi). Zwiększone ryzyko takiego powikłania występuje zwłaszcza u pacjentów z niewydolnością nerek lub odwodnionych.

Objawami niepożądanymi, które mogą towarzyszyć spożyciu preparatu z jodkiem potasu, są między innymi:

• podrażnienia żołądka (wymioty, nudności),
• podrażnienie błony śluzowej,
• bolesny obrzęk ślinianek,
• katar,
• gorączka,
• alergie skórne.

Płyn Lugola do picia oraz stosowany zewnętrznie powinien być przyjmowany wyłącznie po konsultacji z lekarzem, szczególnie ostrożnie u osób z chorobami tarczycy, kobiet w ciąży oraz dzieci i niemowląt.