Makrosomia płodu (duży płód w stosunku do wieku ciąży) – przyczyny, powikłania, postępowanie

Co to jest makrosomia?

Wzrost dziecka, jak i wzrost płodu przebiega indywidualnie i zależy od wielu czynników m.in. genetycznych czy środowiskowych. Z tego względu zastosowanie w określeniu prawidłowego wzrostu czy masy ciała znalazły siatki centylowe. Ze względu na zależność masy ciała płodu do wieku ciąży wyróżnia się noworodki eutroficzne, hipo i hipertroficzne.

Noworodki eutroficzne to te, których masa ciała odpowiada wiekowi ciążowemu (mieści się między 10 a 90 percentylem dla wieku płodowego, płci i rasy), jeśli masa ciała znajduje się poniżej 10 percentyla mówimy o noworodku hipotroficznym, natomiast, jeśli przekracza 90 percentyl, jest to noworodek hipertroficzny (noworodek, płód za duży do wieku ciążowego.).

Prawidłowa waga noworodka po urodzeniu o czasie (czyli między 38 a 42 tygodniem ciąży) wynosi 2500–4500 g. Makrosomia płodu (noworodka) to waga urodzeniowa przekraczająca 4000 g lub 4500 g niezależnie od czasu trwania ciąży, co odpowiada 90 percentylowi dla 37 tygodnia ciąży.

Zobacz też: Od kiedy widać brzuch w ciąży?

Makrosomia płodu a cukrzyca w ciąży

Do najczęstszych przyczyn makrosomii u dziecka należą nadwaga i otyłość, a także cukrzyca u matki. Hipertrofia wewnątrzmaciczna płodu wynika ze wzrostu stężenia glukozy we krwi matki z cukrzycą. Przekłada się to na wzrost poziomu glukozy we krwi dziecka, co doprowadza do zwiększonego wydzielania insuliny, która wraz z innymi czynnikami wzrostu wpływa na rozrost tkanek miękkich płodu.

W związku z tym, że insulina nie stymuluje kości do wzrostu zaburzeniu ulegają proporcje ciała płodu. Doprowadza to do powstania tzw. fetopatii cukrzycowej polegającej na nadmiernym rozwoju tkanki podskórnej i powiększeniu przede wszystkim obwodu brzucha płodu. Oprócz tego może wystąpić czerwone zabarwienie skóry dziecka, owłosienie głowy czy przerost mięśnia sercowego.

Makrosomia płodu – przyczyny

Przyczyny hipertrofii wewnątrzmacicznej płodu nie ograniczają się jedynie do cukrzycy matki. Kiedy płód jest za duży, powodem mogą być:

• otyłość,
• insulinooporność,
• duży przyrost masy ciała w ciąży,
• powiększenie łożyska,
• wady wrodzone (zespół Bectwitha-Wiedemanna, zesół Sotosa),
• wysoki wzrost rodziców,
• hipertrofia noworodka w poprzedniej ciąży,
• duża masa urodzeniowa matki,
• wielorództwo,

Duża waga płodu może mieć również związek ze starszym wiekiem ciężarnej.

Zobacz też: Zespół aspiracji smółki a zagrożenia dla noworodka

Jak rozpoznać makrosomię płodu?

Aby ocenić funkcjonowanie i wielkość płodu, niezbędne jest wykonanie w czasie ciąży pewnych badań. Duże znaczenie w ocenie wielkości oraz szybkości wzrostu płodu w ciąży ma badanie ultrasonograficzne. Na jego podstawie można ocenić, czy nie występuje za duży płód w stosunku do wieku ciąży. Ze względu na to, że hipertrofia wewnątrzmaciczna może skutkować przy porodzie wystąpieniem powikłań w postaci urazów, badanie to umożliwia zidentyfikowanie czynników ryzyka wystąpienia dystocji barkowej (niewspółmierności barkowej).

Parametry oceniane w badaniu ultrasonograficznym to szacowana masa płodu, obwód brzucha czy różnica w wymiarach obwodu brzucha i głowy. Do innych czynników ryzyka powikłań w czasie porodu należy otyłość, cukrzyca u matki oraz duża waga płodu w poprzednich ciążach.

Niekiedy makrosomia rozpoznawana jest dopiero po urodzeniu, na podstawie masy ciała noworodka, przekraczającej normy dla danego wieku płodowego, płci i rasy. Wyróżnić można makrosomię symetryczną – gdy zachowane są proporcje ciała dziecka, oraz makrosomię asymetryczną – z zaburzonymi proporcjami. Makrosomia asymetryczna występuje głównie u takich noworodków, których matki chorowały na cukrzycę.

Jak wygląda poród dużego dziecka – konieczne cesarskie cięcie?

Nadmierna masa płodu zwiększa ryzyko porodu cięciem cesarskim. Jeśli poród odbywa się drogami natury, zarówno matka jak i noworodek z makrosomią, mają zwiększone ryzyko powstania urazów. Najgroźniejszym powikłaniem jest dystocja barkowa, której skutkiem może być nawet śmierć dziecka. Powstaje ona w wyniku zablokowania barków dziecka o spojenie łonowe po urodzeniu główki, co jest konsekwencją zbyt dużych rozmiarów płodu. Najczęściej dochodzi do złamania obojczyka, zwichnięcia stawu barkowego oraz uszkodzenia splotu ramiennego, uszkodzenia nerwu twarzowego.

Zbyt duża waga płodu może mieć przykre skutki również dla ciężarnej. Zdarza się, że w czasie porodu dochodzi u niej do urazu mięśni przepony miednicy lub zwieracza odbytu. Duży noworodek może doprowadzić do przedłużenia porodu i zwiększyć utratę krwi matki. Zdarza się, że konsekwencją makrosomii płodu jest jego niedotlenienie, encefalopatia czy upośledzenie umysłowe.

Ponadto noworodek z hipertrofią urodzony przez matkę chorą na cukrzycę jest bardziej narażony na spadek stężenia glukozy we krwi, zaburzenia elektrolitowe, przedłużoną żółtaczkę czy przerost mięśnia sercowego. Dzieci z makrosomią również częściej w przyszłości chorują na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze oraz otyłość.

Makrosomia płodu – postępowanie zapobiegawcze

Hipertrofia płodu może nieść za sobą wiele niekorzystnych konsekwencji, stąd ważne jest jej zapobieganie. Podstawowe znaczenie u kobiet chorych na cukrzycę ma odpowiednie leczenie i kontrola choroby podczas ciąży. Bardzo ważna jest również kontrola przyrostu masy ciała w czasie ciąży. Zaleca się odpowiednią aktywność fizyczną zarówno przed, jak i w czasie ciąży.

Prawidłowa kontrola cukrzycy, wraz z utrzymaniem odpowiedniej masy ciała, nie doprowadza do wzrostu stężenia glukozy we krwi matki, a tym samym do wydzielania insuliny i czynników wzrostu u płodu, stymulujących jego komórki do wzrostu. Ciąża o prawidłowym przebiegu nie wymaga rozwiązania cięciem cesarskim. Cukrzyca u matki zwiększa jednak ryzyko powikłań, dlatego w tym przypadku znacznie częściej dochodzi do cięcia cesarskiego.