Cukrzyca ciążowa – przyczyny, objawy, leczenie, normy

Co to jest cukrzyca ciążowa?

Cukrzyca ciężarnych (ang. Gestational Diabetes Mellitus – GDM) to zaburzenie tolerancji glukozy, które pojawia się lub zostaje rozpoznane w czasie ciąży. Dotyczy ona 1-6% ciężarnych. Obecność cukrzycy oznacza wysokie stężenie glukozy we krwi matki, które jest niebezpieczne dla dziecka.

Ciąża sprzyja rozwojowi cukrzycy, ponieważ hormony wydzielane w dużych ilościach przez łożysko mają działanie diabetogenne, „procukrzycowe”. Cukrzycy sprzyja również zwiększanie masy ciała matki. Cukrzyca ciężarnych pojawia się zwykle w drugim trymestrze ciąży.

Czynniki ryzyka to:

• wiek matki > 35 lat,
• nadwaga przed ciążą,
• nietolerancja glukozy w wywiadzie,
• występowanie cukrzycy u członków najbliższej rodziny,
• cukrzyca w poprzedniej ciąży,

• urodzenie dziecka z masą ciała powyżej 4000g.

Cukrzyca w ciąży – groźna dla matki i dziecka

Rozwój cukrzycy zagraża i matce, i dziecku. Płód jest narażony na zaburzenia wewnętrznego wzrastania (może wystąpić makrosomia, czyli zbyt duża masa płodu lub wręcz odwrotnie – hipotrofia płodu, czyli za mała masa). 2-3 razy częściej dochodzi do porodów przedwczesnych, zwiększa się też odsetek zgonów wewnątrzmacicznych.

Przeczytaj też: Hipotrofia płodu – przyczyny, objawy, leczenie

Jakie są inne powikłania cukrzycy ciążowej? U noworodków wzrasta ryzyko wystąpienia wad wrodzonych. Dzieci po urodzeniu częściej mają problemy oddechowe oraz skłonność do hipoglikemii (zbyt małego stężenia glukozy we krwi). Żółtaczka przebiega bardziej gwałtownie, noworodki mają też zwykle niższe stężenie wapnia we krwi i nadmiernie zagęszczoną krew (tzw. policytemia). Dzieci matek z cukrzycą ciężarnych w przyszłości są częściej otyłe i mają nietolerancję glukozy lub właśnie cukrzycę.

Matki z cukrzycą ciążową 2-3-krotnie częściej cierpią na nadciśnienie tętnicze, są też znacznie bardziej narażone na zakażenie dróg moczowych oraz wielowodzie. Z powodu powikłań metabolicznych, powikłań nadciśnienia tętniczego oraz powikłań położniczych umieralność matek jest także nieco zwiększona. W grupie pacjentek z cukrzycą ciężarnych odsetek cięć cesarskich wynosi powyżej 50%.

Jak i kiedy rozpoznajemy cukrzycę ciężarnych?

Jak wygląda rozpoznanie cukrzycy ciążowej? Typowa cukrzyca ciężarnych pojawia się w drugim trymestrze ciąży – wtedy wykonujemy badania diagnostyczne. U wszystkich ciężarnych w 24. – 28. tygodniu ciąży przeprowadza się test przesiewowy obciążenia 50 g glukozy. Stężenie glukozy we krwi oznacza się tylko godzinę po spożyciu glukozy. Wynik prawidłowy to stężenie glukozy do 140 mg%. W przypadku wyniku 140-199 mg% lekarz zleci wykonanie testu diagnostycznego obciążenia 75 g glukozy, a jeśli stężenie glukozy wynosiło 200 mg% lub więcej, rozpoznaje się cukrzycę ciężarnych bez konieczności wykonywania dalszych badań.

Jak wygląda test obciążenia glukozą?

Na test obciążenia 75 g glukozy powinnaś przyjść na czczo. Krew pobiera się trzy razy: na czczo, 1 godzinę po wypiciu glukozy i 2 godziny po wypiciu glukozy. W czasie tych dwóch godzin będziesz siedzieć w jednym miejscu, powinnaś unikać stresu, nie wolno ci też palić papierosów (co w ciąży jest w ogóle niedopuszczalne). Wartości prawidłowe to: na czczo stężenie glukozy poniżej 100 mg%, po 1 godzinie poniżej 140 mg%, po 2 godzinie poniżej 180 mg%. Jeśli którakolwiek z wartości przekracza normy, rozpoznaje się cukrzycę ciężarnych i kieruje pacjentkę do specjalistycznego ośrodka diabetologiczno-położniczego.

Leczenie cukrzycy ciążowej

Metody leczenia cukrzycy ciężarnych to początkowo stosowanie diety, a jeśli ona nie wystarcza – leczenie insuliną. Cukrzycy ciężarnych nie leczy się tabletkami, ponieważ stwierdzono, że doustne leki przeciwcukrzycowe szkodzą ciąży. W zależności od stosowanej metody leczenia, cukrzycę ciężarnych dzielimy na GDMG1 (leczona dietą) i GDMG2 (leczona insuliną). Jeśli zachorujesz, będziesz musiała ściśle kontrolować poziom glukozy we krwi za pomocą gleukometru oraz wykonywać samodzielnie pomiary na czczo i godzinę lub 2 godziny po posiłku. Zalecane wartości stężenia glukozy to na czczo poniżej 95 mg%, 1 godzinę po posiłku poniżej 140 mg%, a 2 godziny po posiłku poniżej 120 mg%.

Każda pacjentka przechodzi także szkolenie dotyczące specjalnej diety, jej ogólne założenia to:

• unikanie słodyczy,
• spożywanie małych, ale częstych posiłków (5-6 razy dziennie),
• spożywanie dużych ilości błonnika (owoce, warzywa, produkty zbożowe i ciemne pieczywo).

Bardzo ważny jest również wysiłek fizyczny (pływanie, spacery), pomaga on uzyskać zalecany poziom glikemii. Intensywność ćwiczeń zależy od twojej aktywności fizycznej przed ciążą. Jeśli stosowanie diety i uprawianie sportu okaże się niewystarczające, być może konieczne będzie podawanie insuliny.

Zobacz też: Konflikt serologiczny w ciąży – na czym polega?

Ciąża u kobiet z cukrzycą jest uważana za ciążę zwiększonego ryzyka. Dlatego niezbędne jest otoczenie przyszłej mamy troskliwszą opieką i nadzorem położniczym, częściej mierzy się ciśnienie tętnicze krwi, wykonuje badania ogólne moczu i badanie USG (pod kątem występowania wad wrodzonych, oceny masy płodu, ilości wód płodowych, jak i wydolności łożyska). Od 34. tygodnia ciąży raz w tygodniu robi się badanie KTG, dzięki któremu oceniany jest stan płodu. Kiedy pojawi się ryzyko powikłań, konieczne może okazać się wcześniejsze zakończenie ciąży, a jeśli badanie USG potwierdzi zbyt dużą masę płodu – powyżej 4000g, prawdopodobnie lekarz zaplanuje cięcie cesarskie.

Podstawowe zasady diety przy cukrzycy ciężarnych

Zastosowanie odpowiedniego sposobu żywienia pozwala uniknąć powikłań zarówno matce, jak i dziecku. Szczegóły diety dostosowane do organizmu i potrzeb konkretnej ciężarnej dobiera lekarz diabetolog w poradni diabetologicznej. Ogólne zasady są następujące:

• zrezygnuj ze słodyczy, ogranicz potrawy i produkty zawierające cukier;
• unikaj długich przerw między posiłkami;
• dzienna wartość kaloryczna wszystkich posiłków nie powinna przekraczać 2300-2500 kcal;
• spożywaj 5-6 posiłków o regularnych porach: pierwsze, drugie śniadanie, obiad, podwieczorek, kolację i tzw. drugą kolację (ostatni posiłek przed snem, ale spożywany nie później niż o 22.00 – może to być mały jogurt, kromka ciemnego pieczywa);
• duże znaczenie mają tzw. drugie posiłki – drugie śniadanie i druga kolacja. Ten ostatni posiłek pozwala uniknąć nocnego niedocukrzenia w organizmie ciężarnej;
• dzienna racja pokarmowa powinna zawierać 40-50 proc. węglowodanów (ciemne pieczywo, kasze, warzywa, niektóre owoce), 30 proc. białek i 20-30 proc. tłuszczów;
• dieta winna być bogatoresztkowa, hamująca nadmierne wchłanianie glukozy. Jarzyny, owoce i produkty zbożowe obfitują w składniki resztkowe;
• jadaj chude mięsa (drób, ryby, chuda cielęcina). Mięsa gotuj w wodzie lub na parze, bez dodatku tłuszczu albo duś z użyciem folii lub pergaminu. Możesz je też grillować, ale nie obsmażaj;
• nabiał winien być chudy, o niskiej zawartości tłuszczu, bez dodatku owoców;
• ogranicz tłuszcze zwierzęce na rzecz roślinnych – zwierzęce zastąp oliwą z oliwy, olejem rzepakowym i sojowym;
• unikaj żółtych serów, tłustych twarogów, śmietany. Zapomnij o majonezie, frytkach, plackach ziemniaczanych, racuchach i kotletach;
• do sałatek zamiast oleju dodawaj marynatę winegret, a sosy do sałat przyrządzaj na chudym jogurcie.

Cukrzyca w ciąży a poród

W przypadku niepowikłanej cukrzycy ciężarnych leczonej dietą poród może odbyć się w każdym szpitalu, natomiast jeśli cierpisz na cukrzycę ciężarnych, jesteś leczona insuliną, a w dodatku stwierdzono u ciebie pewne nieprawidłowości, powinnaś rodzić w szpitalu III stopnia referencyjności, z pełnym zapleczem neonatologicznym (OIT noworodkowy).

Po porodzie zwykle dość szybko powraca prawidłowa tolerancja glukozy, udaje się też odstawić insulinę. Po 6 tygodniach od porodu u każdej pacjentki, która miała cukrzycę ciężarnych, wykonuje się test obciążenia 75 g glukozy.