Zapalenie gardła u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie, domowe sposoby, powikłania

Jakie są przyczyny zapalenia gardła u dziecka?

Nieżyt gardła to ostry stan zapalny błony śluzowej gardła i tkanki chłonnej. Pojawia się w większości zapaleń górnych dróg oddechowych, może też towarzyszyć zakażeniom ogólnoustrojowym. Infekcje gardła u dzieci, podobnie jak u dorosłych, najczęściej pojawiają się o chłodnej porze roku, co jest związane z zwiększoną zapadalnością na infekcje wirusowe.

Zachorowaniem sprzyja suchość błony śluzowej gardła w ciepłych pomieszczeniach i nieodpowiednie nawilżenie powietrza w mieszkaniu. Podrażnieniu gardła sprzyja również dym tytoniowy i zanieczyszczenia powietrza – spaliny samochodowe.

Ze względu na przyczynę zapalenia gardła, wyróżnia się następujące rodzaje infekcji:

• wirusowe zapalenie gardła – 70 proc. wszystkich infekcji;
• bakteryjne zapalenie gardła – zazwyczaj paciorkowcowe zapalenie gardła, ponieważ bakterie w gardle to głównie paciorkowce B-hemolizujące (S. pyogenes);
• mieszane zapalenie gardła – początkowa infekcja wirusowa powikłana zakażeniem bakteryjnym;
• alergiczne zapalenie gardła,
• grzybicze zapalenie gardła.

Ostre zapalenie gardła to stan zapalny w ustnej części gardła, przebiegający z obrzękiem śluzówki, przekrwieniem, powiększeniem węzłów chłonnych, pieczeniem w gardle i silnym bólem. Dodatkowe objawy to ostry ból gardła przy przełykaniu, bóle głowy, czerwone gardło.

Alergiczne zapalenie gardła przebiega z przekrwieniem śluzówki i sprowokowane jest przez ekspozycję na alergeny wziewne kurzu domowego i suche powietrze. Stanowi to narażenie gardła na wirusy i bakterie. W praktyce jest trudno zróżnicować ten typ zapalenia gardła. Pomocne jest zebranie dokładnego wywiadu w kierunku chorób alergicznych. W leczeniu można zastosować leki przeciwhistaminowe.

Angina wirusowa czy angina paciorkowcowa – jak odróżnić objawy?

W początkowym etapie objawy wirusowego zapalenia gardła u dziecka są bardzo trudne do odróżnienia z infekcją bakteryjną.

W przypadku etiologii wirusowej zapalenia gardła u dziecka objawy są następujące:

• nieżyt nosa z obrzękiem i utrudnionym oddychaniem,
• zapalenie spojówek,
• drapanie w gardle u dziecka,
• chrypka u dziecka,
• silny ból gardła,
• zajęcie procesem chorobowym podniebienia – na powierzchni widać wtedy drobne pęcherzyki i grudki.

Zapalenie gardła u niemowlaka przy infekcji wirusowej prowadzi do pojawienia się surowiczej wydzieliny z nosa. Objawia się też ogólnym niepokojem i gorączką. Zapalenie gardła u rocznego dziecka z infekcją wirusową prowadzi do zmian zapalnych na podniebieniu, niekiedy do nadżerkowych lub wrzodziejących. W zaczerwienionym gardle pojawia się surowicza lub gęsta wydzielina, która może utrudniać swobodne oddychanie.

W przebiegu anginy paciorkowcowej, czyli bakteryjnego zapalenia gardła, objawy to:

• znaczne przekrwienie tylnej ściany gardła,
• może wystąpić obrzęk i zapalenie łuków podniebienno-gardłowych,
• znacznie zaczerwienione gardło.

Czasami z progresją zakażenia wirusowego u dziecka dochodzi do nadkażenia bakteryjnego paciorkowcem tzw. B-hemolizującym, który powoduje anginę. Termin „angina” oznacza grupę schorzeń o różnej etiologii, obejmujących pierścień grudek chłonnych gardła i najbardziej dotyczy migdałków podniebiennych. U dziecka występuje wówczas: silny ból gardła przy przełykaniu pokarmu, ból gardła i ucha , przekrwienie i obrzęk migdałków, biały nalot na migdałkach, odczyn zapalnych węzłów chłonnych szyi.

Objawy mogą nasilić się nagle bez uchwytnej przyczyny. Pojawić się może wysoka gorączka (u dziecka nawet do 40 stopni). Symptomy ogólne to: bóle głowy, brzucha, wymioty, utrata apetytu.

Jak leczyć zapalenie gardła u najmłodszych?

Jak wygląda leczenie zapalenia gardła u dziecka?

Przy wirusowym zapaleniu gardła u dziecka leczenie jest objawowe. Podajemy ibuprofen, leki przeciwgorączkowe i wykrztuśne. W leczeniu zapalenia gardła u dzieci pochodzenia bakteryjnego konieczna jest antybiotykoterapia empiryczna. Zazwyczaj stosujemy aminopenicyliny i cefalosporyny.

Kaszel traktujemy jako objaw choroby, który jest odruchem obronnym i potencjalnie skraca czas infekcji. Nie należy go nadmiernie hamować. Kiedy dziecko kaszle w nocy, przez co wybudza się ze snu, a sam kaszel powoduje nadmierny wysiłek oddechowy i bóle brzucha (wzmożone napięcie przepony przy kaszlu), można zastosować leki hamujące ośrodek kaszlu (znajdujące się na terenie OUN). Skuteczne są preparaty z butamiratem (w postaci syropu) i dekstrometorfanem, ten ostatni ułatwia zasypianie i pomaga w rekonwalescencji. Do innych substancji przeciwkaszlowych zalicza się kodeinę, dostępną w syropie i tabletkach.

Leki na zapalenie gardła działające miejscowo można stosować u małych dzieci poniżej 12 miesięcy. Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym z dekstrametorfanem – od 12. roku życia. Leki na bazie ziołowej są na ogół bezpieczne we wszystkich grupach wiekowych.

Leki mukolityczne, takie jak acetylocysteina powodują rozrzedzenie zalegania lepkiej wydzieliny w górnych drogach oddechowych, posiadają też niewielkie działanie bakteriostatyczne, ale nie należy ich podawać przed snem (wybudzają z nocy silnym kaszlem). Podobnie działa bromheksyna.

Ambroksol przyspiesza dojrzewanie płuc u wcześniaków (surfaktant), przenika przez łożysko i do mleka matki. Optymalne działanie występuje po 3 dniach od podania pierwszej dawki. Należy podawać, gdy zapalenie gardła powikłało się zapaleniem oskrzeli z zaleganiem gęstej, lepkiej wydzieliny.

Pomocniczo w anginie można zastosować korzeń prawoślazu – zawiera on śluzy jako podstawowe składniki czynne. Pęczniejąc w wodzie, pokrywają śluzówkę gardła, co daje efekt izolacyjny i ochronny – zmniejsza to stan zapalny gardła. Śluzy z prawoślazu zmiękczają dodatkową zbitą wydzielinę przylegającą do błony śluzowej gardła i krtani – dzięki temu ułatwiają odkrztuszanie.

Leki na ból gardła i antybiotyk na gardło dla dziecka

Do leków w chorobach gardła można zaliczyć:

• ambazon – lek bakteriostatyczny, działający na bakterie Gramm-dodatnie,
• amylometokrezol – pochodna fenolu o działaniu antyseptycznym,
• sebidin z chlorheksydyną z witaminą C – jako preparat do ssania, który łagodzi drapanie w gardle,
• fusafungina (spray do gardła).

Na ból gardła u dziecka pomocne mogą okazać się olejki eteryczne, m.in.: olejek anyżowy, eukaliptusowy, miętowy, eteryczny sosnowy i terpentynowy.

Wymienione preparaty stosuje się samodzielnie lub w preparatach złożonych w postaci kropli i sztyftu. Gotowa mieszanina olejków eterycznych z dodatkiem kamfory poprawia lotność związków eterycznych, co łagodzi objawy infekcji gardła. U osób z nadwrażliwością może jednak spowodować skurcz oskrzeli.

Pomocniczo można stosować inhalacje na gardło – olejki eteryczne działają wtedy wykrztuśnie, bakteriobójczo, spazmolitycznie. Najlepiej skutkują podawane drogą wziewną – stymulują sekrecję drzewa oskrzelowego oraz upłynniają wydzielinę. Należy być przy tym ostrożnym u dzieci z rozpoznaną astmą oskrzelową, gdyż niektóre olejki eteryczne mogą prowokować napad skurczu oskrzeli.

Antybiotyk na zapalenie gardła u dziecka włączyć należy po rozpoznaniu anginy, ponieważ czynnikiem sprawczym zapalenia gardła jest paciorkowiec. Dawkowanie ustala się na podstawie masy ciała u dziecka. Postać leku zależy od wieku i tolerancji leków doustnych. Obecnie podaje się nowoczesne leki z grupy penicylin o poszerzonym spektrum działania. Obecnie podaje się też większe dawki przy krótkim czasie leczenia.

Probiotyki mogą zapobiegać biegunce poantybiotykowej. Nie ma wskazań do profilaktycznego podawania leków przeciwgrzybiczych. Przewlekły ból gardła zazwyczaj oznacza zakażenie bakteryjne i również stanowi wskazanie do antybiotyku.

Domowe sposoby na zapalenie gardła – inhalacje, zioła, tabletki, syropy

Domowe sposoby na gardło to stosowanie leków bez recepty i unikanie sytuacji pogarszających przebieg choroby. Należy unikać suchego powietrza i narażenia się na gwałtowne zmiany temperatury otoczenia. Odpowiednia dieta i odpoczynek, unikanie ciężkiej pracy i wysiłku fizycznego skracają czas leczenia. Ważne jest odpowiednie nawadnianie organizmu, by śluzówka gardła była odpowiednio dobrze nawilżona i nie ulegała podrażnieniom. Bez konsultacji lekarskiej można zaopatrzyć się np. w neoazarinę – lek stosowany doustnie.

Leki na ból gardła bez recepty zawierają ibuprofen, fosforan kodeiny, sproszkowane ziele tymianku, wyciąg z glistnika i można je stosować samodzielnie, zgodnie z dołączoną ulotką. Opisane związki pobudzają czynności wydzielnicze dróg oddechowych, wzmagają ruchy nabłonka rzęskowego, działają wykrztuśnie. Alkaloidy glistnika wpływają spazmolitycznie na mięśnie gładkie oskrzeli. Kodeina natomiast hamuje ośrodek kaszlu. Raczej nie należy ich stosować u dzieci przez 1. rokiem życia (kodeina).

Dobry syrop na ból gardła, który warto stosować w leczeniu stanu zapalnego, to środek z jodkiem potasowym, który działa wykrztuśnie. Zażywa się go w dawce 100–500 mg po jedzeniu 3 razy dziennie. Najlepiej podawać go, kiedy dziecko ma zapalenie gardła i suchy kaszel.

Na rynku dostępne są także preparaty roślinne (napary ziołowe) bez recepty:

• syrop z cebuli,
• syrop czosnkowo-cebulowy słodzony miodem,
• syrop z babki lancetowatej, buraka i miodu.

Leki te działają uspokajająco, bakteriobójczo i spazmolitycznie. Łagodzą kaszel, zmniejszają napięcie oskrzeli, pobudzają wydzielanie śluzu. Po zastosowaniu silny ból gardła zazwyczaj ustępuje.

Dostępne bez recepty leki na gorączkę u dziecka zawierają głównie paracetamol. Jego bezpieczne dawkowanie nie powinno przekraczać 2g/d. Tabletki do ssania można dostać w aptece bez recepty i są to związki zawierające chlorheksydynę, czyli związek hamujący namnażanie bakterii i wirusów. Podobnie działa amylometakrezol.

Domowe leczenie zapalenia gardła u dziecka nie powinno opóźnić konsultacji lekarskiej. Do lekarza warto się zgłosić w przypadku wystąpienia nalotu na gardle oraz znacznego i jednolitego zaczerwienia śluzówki gardła, oraz przy braku efektu leczenia sposobami naturalnymi. Niepokojąca jest także gorączka u dziecka powyżej 38 stopni, która może świadczyć o anginie paciorkowcowej.

Powikłania po zapaleniu gardła u dziecka

Głównym powikłaniem wirusowego zapalenia gardła jest nadkażenie bakteryjne. Możliwe powikłania zapalenia gardła bakteryjnego można zaś podzielić na 2 duże grupy – powikłania miejscowe i ogólne.

Do powikłań miejscowych zaliczamy:

• ropień okołomigdałkowy – może wystąpić zmiana w barwie głosu i gorączka, szczękościsk. Do rozważenia w leczeniu jest ewakuacja wydzieliny ropnej,
• ropowica przestrzenie przygardłowej,
• ropień na tylnej ścianie gardła,
• ropowica dna jamy ustnej – dotyczy okolicy podżuchwowej i podjęzykowej, dotyczy najczęściej niemowląt i małych dzieci.

Do powikłań ogólnych bakteryjnego zapalenia gardła zalicza się;

• posocznicę (sepsę) – zakażenie ogólnoustrojowe bakteryjne,
• gorączkę reumatyczną – odczyny zapalne w stawach dużych i w sercu,
• uszkodzenie nerek,
• uszkodzenie układu przewodzącego w sercu – zaburzenia rytmu serca.

Zakażenia wirusowe są zaraźliwe i roznoszą się drogą kropelkową. Zakażenia bakteryjne szerzą się przez kontakt z chorym. W zapobieganiu chorobie dużą rolę odrywa higiena rąk. W epidemiach wirusowych należy ograniczyć kontakt własnego dziecka z chorymi, co może wiązać się z chwilową rezygnacją z nauczania szkolnego.