Zakażenie układu moczowego u dzieci (ZUM) – przyczyny, objawy i leczenie

Infekcje dróg moczowych u dzieci

U dzieci, ze względu na niższą odporność w stosunku do dorosłych, częściej mamy do czynienia z różnego rodzaju infekcjami. Do częstych zakażeń wieku dziecięcego należą infekcje dróg moczowych. Mogą one dotyczyć górnych dróg moczowych – gdy stan zapalny dotyczy nerek (np. odmiedniczkowe zapalenie nerek) oraz dolnych dróg moczowych, obejmując pęcherz i cewkę moczową (zapalenie pęcherza moczowego u dzieci , zapalenie cewki moczowej u dzieci).

Do zakażeń dochodzi najczęściej tzw. drogą wstępującą – przez cewkę moczową, pęcherz, moczowody. U mniejszych dzieci, zwłaszcza u noworodków i wcześniaków, w przypadku znacznych niedoborów odporności do zakażenia może dojść tzw. drogą krwiopochodną.

Zakażenie układu moczowego u dzieci (ZUM) – jakie są przyczyny?

Najczęstszym przyczyną, odpowiadającą za rozwój około 85 proc. infekcji dróg moczowych u dzieci, jest bytująca w ludzkim przewodzie pokarmowym pałeczka okrężnicy – Escherichia coli.

Nieleczone infekcje dróg moczowych mogą prowadzić do groźnych w skutkach powikłań, stąd warto dowiedzieć się, jakie są czynniki przyczyniające się do ich rozwoju, jak szybko rozpoznać objawy i wdrożyć odpowiednie leczenie.

Jakie są inne przyczyny zakażeń układu moczowego u dzieci?

• Niedojrzały układ odpornościowy powoduje, że dzieci są predysponowane do rozwoju infekcji w znacznie wyższym stopniu niż ludzie dorośli.
• Płeć żeńska – z uwagi na krótszą cewkę moczową.
• Wady rozwojowe dróg moczowych (wierzchniactwo, spodziectwo, uchyłki pęcherza moczowego, nieprawidłowości w obrębie ujść moczowodów do pęcherza powodujące wsteczny odpływ pęcherzowo-moczowodowy) – przyczyniają się do częstych, nawracających i trudnych do wyleczenia infekcji układu moczowego u dzieci.
• Nieprawidłowa czynność pęcherza moczowego – refluks pęcherzowo-moczowodowy. Przy nieprawidłowej pracy mięśni zwieraczy pęcherza moczowego dochodzi do cofania się moczu do moczowodów w trakcie oddawania moczu. Prowadzi to do zalegania moczu w pęcherzu i rozwoju niejednokrotnie poważnych zakażeń układu moczowego.

Wśród przyczyn ZUM u dzieci należy wymienić także nieodpowiednią higienę miejsc intymnych.

Zakażenie dróg moczowych u dzieci – objawy zakażenia układu moczowego (ZUM)

Objawy zakażenia w obrębie dróg moczowych są często niespecyficzne, trudne do różnicowania, zwłaszcza w przypadku małych dzieci. Dużą czujność należy zachować w przypadku infekcji dróg moczowych u niemowląt, które nie są w stanie same zgłosić, co im dolega.

Objawami, które mogą nasunąć podejrzenie zakażenia w obrębie układu moczowego u niemowląt, są:

• wysoka gorączka u dziecka, osiągająca wartość 38–39 stopni Celsjusza (niejednokrotnie bywa jedynym objawem choroby),
• brak apetytu,
• wymioty i biegunka,
• wzdęcia (przedłużające się),
• niedostateczne przybieranie na wadze w stosunku do wieku,
• nadmierne pobudzenie ruchowe bądź senność i apatia,
• zmiana zapachu i koloru moczu dziecka,
• widoczne podrażnienie, zaczerwienienie zewnętrznych narządów płciowych,
• częstsze oddawanie niewielkich ilości moczu,
• niepokój u dziecka przy oddawaniu moczu.

W przypadku ZUM u starszych dzieci są to objawy, takie jak:

• częstomocz u dziecka (częste oddawanie niewielkich ilości moczu) z towarzyszącym szczypaniem, pieczeniem, bólem cewki moczowej, odczuciem silnego parcia na mocz,
• zmiana zapachu i zabarwienia moczu dziecka,
• ból brzucha, podbrzusza, okolicy lędźwiowej.
• krew w moczu lub krwinkomocz u dziecka.

Może pojawić się także nietrzymanie moczu u dziecka, gorączka lub stan podgorączkowy.

Badanie moczu u dziecka i antybiotyk na choroby układu moczowego

Jak przebiega rozpoznanie zakażenia układu moczowego? W przypadku podejrzenia infekcji dróg moczowych lekarz najczęściej zleca badanie moczu u dziecka, posiew moczu z antybiogramem oraz badanie krwi (morfologia, CRP). Podstawą leczenia w przypadku zakażenia dróg moczowych jest antybiotykoterapia.

Jak prawidłowo pobrać mocz u dziecka? Do badania oddaje się pierwszy mocz po odpoczynku nocnym z tzw. środkowego strumienia moczu. Oznacza to, że pierwszą porcję moczu dziecko musi oddać do muszli klozetowej lub nocnika, a następną – do sterylnego pojemnika, który można kupić w aptece (wystarczy ok. 10-20 ml moczu).

Leczenie antybiotykiem u dziecka z zakażeniem układu moczowego należy kontynuować zgodnie z zaleceniami lekarza przez 7–14 dni, pomimo ustępujących dużo wcześniej objawów chorobowych. Dawka antybiotyku ustalana jest przez lekarza i zależy ona od wieku dziecka oraz jego masy ciała. Gdy stan dziecka jest niepokojący, może ono zostać skierowane do szpitala celem podawania dożylnej antybiotykoterapii.

Po zakończeniu terapii antybiotykiem konieczne jest wykonanie badania USG jamy brzusznej w celu oceny stanu nerek w kierunku ewentualnych powikłań poinfekcyjnych (np. blizny pozapalne), do rozwoju których łatwo może dojść u małych dzieci. Po konsultacji z lekarzem dziecku na infekcję dróg moczowych można podawać również furaginę (furaginum), która hamuje namnażanie się drobnoustrojów w przewodach moczowych.

W wypadku nawracających infekcji konieczna może okazać się wizyta u specjalisty – nefrologa i wykonanie specjalistycznych badań (urografia, scyntygrafia, rezonans magnetyczny) w kierunku ewentualnych wad rozwojowych układu moczowego.

Choroby układu moczowego u dzieci – jak zapobiegać?

Profilaktyka zakażeń układu moczowego u dzieci jest bardzo ważna ze względu na ich ewentualne powikłania, konieczność antybiotykoterapii i ryzyko uogólnienia infekcji.

Do działań, które pomogą w zapobieganiu zakażeń dróg moczowych należą:

• częsta zmiana pieluszek, 6–7 razy dziennie i dodatkowo po każdym oddaniu stolca;
• używanie pieluch jednorazowych;
• odpowiedni sposób podmywania – u dziewczynek zawsze czynność tę wykonuje się od przodu do tyłu, celem uniknięcia przeniesienia bakterii z okolic odbytu na zewnętrzne narządy płciowe, cewkę moczową. U chłopców przy podmywaniu należy delikatnie zsunąć napletek;
• używanie bawełnianej bielizny, codzienna jej wymiana.

Należy pamiętać także o odpowiednim nawadnianiu dziecka, zwłaszcza w trakcie gorączki oraz biegunki (można wykorzystać doustne płyny nawadniające z glukozą i elektrolitami), a także w zwalczaniu zaparć u dziecka.