Parasomnia u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Zaburzenia snu u dzieci

Przyczynami zaburzeń snu u dzieci mogą być jednostki chorobowe lub czynniki zewnętrzne, takie jak przebodźcowanie, nerwowe środowisko, narażenie na silne stresy i dużo emocji. W zależności od rodzaju zaburzeń snu – ich przyczyny, objawy i leczenie będą inne. Wśród wielu różnych zaburzeń snu jednym z najczęściej występujących zarówno u młodszych dzieci, jak i nastolatków, a nawet dorosłych są tak zwane parasomnie.

Parasomnie – co to jest?

Według literatury naukowej parasomnie są to zachowania objawiające się częściowymi wybudzeniami w trakcie snu lub zasypiania, a także po przebudzeniach. Parasomnie mogą pojawiać się zarówno czasie snu REM, jak i w fazach non-REM. Związane są one z mimowolnymi i niechcianymi zaburzeniami ruchowymi, a także innymi zjawiskami odczuwanymi subiektywnie, najczęściej w czasie przechodzenia pomiędzy poszczególnymi fazami snu i czuwania.

To też może Cię zainteresować: Strach przed pobraniem krwi u dziecka – jak pomóc?

Rodzaje i podział parasomnii

Międzynarodowa Klasyfikacja Zaburzeń Snu (ICSD-2) opisuje aż 15 parasomnii, dzielących się na 3 grupy. Są to:

• zaburzenia wybudzenia – do tej grupy zaliczamy somnambulizm, lęki nocne oraz wybudzenia z dezorientacją,
• parasomnie związane ze snem REM – np. nawracające izolowane porażenie przysenne, koszmary senne, zaburzenia zachowania w czasie snu REM,
• inne postacie parasomnii – np. moczenie nocne,
• zaburzenia odżywiania związane ze snem i inne.

Przeczytaj też: Czym jest mindfulness?

Rodzaje parasomnii i ich charakterystyka

Do najpopularniejszych rodzajów parasomnii występujących u dzieci zaliczamy takie schorzenia, jak: somnambulizm, lęki nocne, ale też zaburzenia zachowania w czasie snu REM, koszmary senne oraz moczenie nocne. Poniżej przedstawiamy charakterystykę wybranych parasomnii, często występujących u dzieci.

Zaburzenia wybudzania

Mają one początek w fazie snu głębokiego NREM. Wybudzenia pojawiające się w tym okresie snu rejestrowane w EEG wykazują, że często nie dochodzi wtedy do pełnego wybudzenia, jednak pojawiają się zachowania nieprawidłowe, które pokrywają się z niepamięcią. Zaburzenia wybudzenia są najczęściej występującymi zaburzeniami snu u dzieci. Ich pojawienie się może być spowodowane niedoborem snu, przewlekłym stresem, chorobami psychicznymi czy też substancjami tłumiącymi układ nerwowy lub zaburzeniami oddychania w czasie snu. Ten rodzaj parasomnii często możemy zaobserwować u dzieci poniżej 5. roku życia.

Lęki nocne

Leki nocne jest to parasomnia z grupy zaburzeń wybudzania, charakteryzująca się najbardziej burzliwym przebiegiem. Osoba cierpiąca na lęki nocne nagle wybudza się ze snu głębokiego, głośno krzyczy, płacze, jest silnie pobudzona oraz czuje potężny lęk. Atak lęku nocnego kończy się samoistnie nagłym wybudzeniem ze snu. Można wtedy zaobserwować u dziecka dezorientację i zagubienie. Najczęściej nie pamięta tego, co się przed chwilą wydarzyło. U około 3% dzieci między 4. a 12. rokiem życia pojawiają się lęki nocne.

Zobacz też: Czym są mioklonie przysenne?

Somnabulizm

Somnabulizm inaczej nazywany lunatyzmem czy sennowłóctwem. Polega na pojawianiu się zachowań złożonych, występujących w fazie snu głębokiego. Objawy somnambulizmu mogą być różne, w zależności od jego nasilenia. Czasami przejawiają się siadaniem w łóżku, wstawaniem z niego, chodzeniem po sypialni, a nawet wychodzeniem z niej. Ataki lunatyzmu bardzo często występują u dzieci między 4. a 8. rokiem życia. Szacuje się, że co trzecie dziecko w tym okresie doświadcza przynajmniej jednego ataku somnambulizmu.

Przeczytaj też: Lęk przed pójściem do szkoły – jak pomóc dziecku opanować lęk?

Diagnostyka i leczenie lęków nocnych oraz somnambulizmu

Jeżeli chodzi o diagnostykę parasomnii należących do grupy zaburzeń wybudzania, to podstawą diagnostyki i leczenia jest odróżnienie zaburzeń wybudzenia od napadów padaczkowych, które pod pewnymi aspektami mogą mieć zbliżony przebieg. Zaburzenia wybudzania nie dadzą nieprawidłowego wyniku badania EEG, zwykle nie jest też konieczne przeprowadzanie dodatkowego polisomnograficznego badania snu, aby postawić diagnozę.

Leczenie lęków nocnych przede wszystkim opiera się o poprawę higieny snu. Zalecane jest wydłużanie czasu na sen, a także około 20-minutowa drzemka w ciągu dnia. Dzięki temu sen nocy będzie mniej głęboki, a co za tym idzie – spadnie ryzyko wystąpienia zaburzeń wybudzenia. Bardzo ważne jest też przeciwdziałanie czynnikom, które mogą zwiększać ryzyko występowania zaburzeń. Unikanie stresu, stałe pory snu, a także stosowanie technik relaksacyjnych mogą pomóc zminimalizować ryzyko ich występowania.

Sprawdź: Mindfulness dla dzieci

Parasomnie u dzieci – jak często występują?

Parasomnie u dzieci najczęściej mają charakter epizodyczny i mają tendencje do ustępowania wraz z wiekiem i poziomem dojrzałości. Częściej parasomnie pojawiają się u dzieci z zaburzeniami psychicznymi oraz neurologicznymi, mogą być wywoływane lub zaostrzane przez różnego rodzaju uwarunkowania psychologiczne i somatyczne, a także przez substancje psychofarmakologiczne. Przykładowo, somnambulizm dotyka od 10 do 30% dzieci w wieku od 4 do 8 lat, natomiast jaktacje i rytmiczne ruchy ciała – od 3 do 15% dzieci w wieku od 4 do 8 lat. Zaburzenia te z reguły ustępują w okresie dojrzewania, jednak nie oznacza to, że w czasie ich występowania należy je bagatelizować.

Przeczytaj też: Medytacja dla dzieci

Parasomnie u dzieci – przyczyny

Jeżeli chodzi o przyczyny parasomnii, to nie jest znana ich dokładna patofizjonomia. Przyjmuje się jednak, że są one związane z dojrzewaniem systemów regulacji snu i czuwania w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Wpływ na ich przebieg i występowanie mają również czynniki środowiskowe, rozwojowe oraz psychologiczne.

Do znanych i zbadanych czynników zwieszających częstotliwość oraz nasilenie występowania parasomnii u dzieci należą:

• pobudzenie emocjonalne,
• zwiększony poziom stresu,
• deprywacja snu,
• nieregularne pory snu.

Parasomnie u dzieci – objawy

W zależności od grupy oraz rodzaju parasomnii występujących u dzieci ich objawy mogą być różne. Do najczęściej występujących zaliczamy:

• nagły niepohamowany płacz w środku nocy,
• przemieszczanie się po łóżku, a nawet po całym domu,
• koszmary nocne,
• wybudzenia, którym towarzyszy brak świadomości, brak kontaktu z dzieckiem,
• moczenie nocne.

Jak leczy się parasomnie dziecięce?

Jak już wspominano, parasomnie u dzieci w większości przypadków nie wymagają leczenia farmakologicznego. W zależności od nasilenia objawów, a także przyczyn zaburzeń – leczenie może wyglądać nieco inaczej. W przypadku dzieci, u których parasomnie związane są z silnymi czy traumatycznymi przeżyciami, konieczna może być psychoterapia. W przypadku sporadycznych epizodów parasomnii o średnim lub lekkim natężeniu podstawą leczenia będzie odpowiednia higiena snu, zbilansowana dieta, a także dbałość o komfort psychiczny dziecka w ciągu dnia.

Źródła:

„Rozpoznawanie i leczenie zaburzeń snu u dzieci Anna Ivanenko”, MD, PhD, Pallavi P. Patwari, MD

„Parasomnie” dr hab. n.med. Adam Wichniak, prof. nadzw. IPiN, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie