Padaczka u dzieci – przyczyny, objawy, rodzaje, leczenie epilepsji u dzieci

Padaczka – co to jest epilepsja?

Padaczka to choroba neurologiczna charakteryzująca się występowaniem nawracających napadów w postaci zaburzeń świadomości, zachowania, czuciowych lub ruchowych, np. drgawek. Przyczyną są przede wszystkim nieprawidłowe wyładowania komórek nerwowych. Szacuje się, że padaczka u dzieci występuje w około 0,5 proc., a zapadalność na tę chorobę jest najwyższa wśród mniejszych dzieci, toteż padaczka u małego dziecka nie jest zjawiskiem aż tak rzadkim.

Epilepsja u dziecka jest różnorodną jednostką chorobową, co przekłada się na to, iż objawy padaczki mogą być zróżnicowane. Najbardziej niebezpieczną manifestacja choroby jest stan padaczkowy, czyli taki atak padaczki u dziecka, który trwa dłużej niż 30 minut lub między którego napadami nie występuje powrót świadomości.

Największe ryzyko rozwoju padaczki dotyczy małych dzieci oraz osób po 65. roku życia. Padaczka jest jedną z częstszych chorób neurologicznych u dzieci, w większości jednak przypadków dobrze poddaje się leczeniu.

Przyczyny padaczki – skąd się bierze choroba?

Bezpośrednie przyczyny epilepsji tkwią w nieprawidłowych, przejściowych wyładowaniach neuronów w mózgu oraz zaburzeniu równowagi pomiędzy procesami hamowania, a pobudzania układu nerwowego. Nie wszystkie przyczyny padaczek są znane. Z tego względu można podzielić je na objawowe – gdy znamy przyczynę, padaczki idiopatyczne – gdy ich przyczyna nie jest znana lub skrytopochodne – gdy podejrzewa się przyczynę, ale nie została ona potwierdzona.

Spośród znanych przyczyn padaczek wyróżnia się:

• wady rozwojowe,
• choroby spichrzeniowe,
• guzy mózgu,
• choroby metaboliczne,
• urazy mózgu,
• zapalenie opon mózgowych i mózgu,
• uszkodzenie płodu w ciąży (zakażenie, toksyny),
• choroby naczyniowe mózgu.

Przyczyną padaczki u dzieci są głównie wady rozwojowe i zaburzenia genetyczne, podczas gdy za padaczkę u dorosłych odpowiadają najczęściej guzy i choroby naczyniowe mózgu.

Rodzaje padaczki – ogniskowa, uogólniona

Klasyfikacja padaczek jest skomplikowana i oparta na ich przebiegu. Napady padaczkowe można podzielić na ogniskowe, uogólnione oraz te o nieznanym początku. Napad padaczkowy z reguły pojawia się niespodziewanie, choć czasem może jakiś czas wcześniej wystąpić nieokreślone, "dziwne" samopoczucie u chorego. Czasami zdarza się, że dochodzi do generowania napadów padaczkowych podczas snu.

Napady ogniskowe ściśle zależą od lokalizacji ogniska padaczkowego umiejscowionego zazwyczaj w konkretnej części kory mózgu. Objawy padaczki, jakie wystąpią w tym przypadku, zależą od położenia tego ogniska. Mogą to być np. drgawki jednej konkretnej części ciała, skurcze niektórych mięśni, mrowienia, drętwienia, ruchy stereotypowe (np. ciągłe chrząkanie), zaburzenia mowy, nieprawidłowe spostrzeganie rzeczywistości, np. uczucie falowania świata. W czasie napadów ogniskowych dziecko może stracić świadomość, ale może też być ona zachowa.

Jeśli ognisko padaczkowe zlokalizowane jest w konkretnym płacie mózgu, powstaje charakterystyczny typ napadów, a rodzaj padaczki określa się wówczas niekiedy od ogniska, z którego wyładowania pochodzą (np. padaczka czołowa czy padaczka skroniowa).

Drugi rodzaj napadów padaczkowych to napady pierwotnie uogólnione. W tym przypadku patologiczne wyładowania neuronów od samego początku obejmują całą korę mózgu. W dużej części przypadków taki atak padaczki u dziecka objawia się skurczem mięśni, szczękościskiem, zaburzeniami oddychania, wydzielaniem piany z jamy ustnej, zesztywnieniem, prężeniem się, siną skóra oraz drgawkami.

Zespół Westa i zespół Lennoxa-Gastauta – zespoły padaczkowe

U dzieci często występują zespoły padaczkowe. Charakteryzują się podobnym przebiegiem u wszystkich dzieci oraz wrażliwością na konkretne, czasami niestandardowe leczenie.

Jednym z nich jest zespół Westa występujący głównie u niemowląt, najczęściej u chłopców. Napady padaczkowe występujące w tym zespole przybierają formę skłonu do przodu. Jest to postać napadów zgięciowych. Zdarza się, że w tym zespole dochodzi do zaburzeń rozwoju dziecka.

Innym typem padaczek u dzieci jest zespół Lennoxa-Gastauta, który również częściej dotyka chłopców. Napady padaczki mogą mieć tutaj różną postać, czasami przebiegają z utratą napięcia mięśni, czasami ze skurczami, w innych przypadkach mogą być to napady nieświadomości.

Do innych typów zespołów padaczkowych u dzieci należy m. in. młodzieńcza padaczka miokloniczna (zespół Janza) czy dziecięce napady nieświadomości.

Objawy padaczki u dzieci – jak rozpoznać napad padaczkowy?

Objawy epilepsji u dziecka mogą być bardzo zróżnicowane w zależności od typu napadów, którym manifestuje się u niego choroba. Z padaczką dziecięcą najczęściej kojarzone są drgawki u dzieci, jednak warto zaznaczyć, że u znacznej części chorych na padaczkę drgawki nie występują.

Często pierwsze objawy padaczki, zwłaszcza napady ogniskowe, poprzedza tzw. aura. Polega ona na zmianie samopoczucia, uczuciu lęku, zdenerwowania, z reguły nieprzyjemnego smaku czy zapachu przed atakiem. Aura kończy się zazwyczaj napadem padaczkowym.

W zależności od typu, atak padaczki u dziecka może wyglądać różnie. Niektóre napady przebiegają z utratą świadomości. Oprócz drgawek może wystąpić szczękościsk, ślinotok, zaburzenia oddychania. Zdarza się też, że występuje padaczka u dzieci bez drgawek. Napady takie mogą mieć postać napadów zgięciowych tułowia, kończyn, skurczy mięśni, utraty ich napięcia, uczucia drętwienia, chwilowego zwrotu gałek ocznych, zaburzenia mowy czy nawet kilkusekundowych napadów nieświadomości (dziecko sprawia wrażenie nieobecnego).

Czy drgawki u dziecka to zawsze atak padaczki?

Drgawki są z reguły najczęstszym objawem kojarzonym z padaczką. Jednak nie zawsze drgawki u dziecka świadczą o ataku epilepsji. Rozpoznanie padaczki opiera się w dużej mierze na stwierdzeniu powtarzalności napadów – nie można jej zatem rozpoznać po jednorazowym wystąpieniu ataku, nawet jeśli spełnia on kryteria napadu padaczkowego.

Jedną z najczęstszych przyczyn drgawek u dziecka są drgawki gorączkowe . Panuje spór, czy ze względu na charakter i przyczynę w ogóle powinny być one do padaczek wliczane. Dotyczą z reguły dzieci do 5. roku życia i związane są z chorobą przebiegającą z gorączką. Mogą wystąpić u dziecka tylko raz w życiu, ale u 40 proc. dzieci napad powtarza się przy kolejnej chorobie gorączkowej.

Drgawki gorączkowe nie wpływają niekorzystnie na rozwój dziecka.

Warto również wspomnieć, iż padaczka nie zawsze wiąże się z występowaniem drgawek. Pewna formą napadów padaczkowych, która często dotyka dzieci czy młodzież, są to tzw. bezdrgawkowe napady nieświadomości. W tym przypadku jedyny objaw, jaki można zaobserwować, to trwające krótką chwilę wyłączenie świadomości. W tym typie dziecko często sprawia przez pewien czas wrażenia nieobecnego. Bezdrgawkowe napady nieświadomości z reguły są trudne do uchwycenia przez opiekunów.

Leki na padaczkę dla dzieci

Kiedy istnieje podejrzenie, że dziecko ma padaczkę, konieczne jest wykonanie badania elektroencefalograficznego (EEG). Za pomocą badania EEG można ocenić występowanie zmian w mózgu. Chorobę rozpoznaje się na podstawie nieprawidłowego wyniku oraz objawów klinicznych (występowania napadów padaczkowych) u dziecka

W większości przypadków leczenie padaczki oparte jest na zastosowaniu odpowiednich leków. Ich wdrożenie wymaga pewnego rozpoznania padaczki, dlatego raczej nie jest rozpoczynane po jednorazowym epizodzie ataku.

Leki na padaczkę najczęściej stosowane u dzieci to karbamazepina i kwas walproinowy. Zastosowanie konkretnego leczenia jest jednak uzależnione od rodzaju padaczki, w niektórych jej rodzajach większe korzyści daje zastosowanie innego leku. Ważne, aby nigdy nie odstawiać rozpoczętego leczenia nagle – może to spowodować wystąpienie kolejnego napadu padaczkowego u dziecka.

Padaczka dziecięca z reguły jest leczona długotrwałe, chociaż czasami po kilku latach lekarz może rozważyć zakończenie leczenia.

Padaczka – pierwsza pomoc – co robić, kiedy dziecko ma atak?

Przede wszystkim w czasie wystąpienia napadu padaczkowego należy zachować spokój. Trzeba zadbać o ułożenie dziecka w bezpiecznym miejscu – najlepiej na miękkim podłożu, z dala od przedmiotów, o które mogłoby uderzyć i zrobić sobie krzywdę.

Nie należy otwierać zaciśniętych ust w czasie napadu epilepsji, podawać żadnych rzeczy do picia, tabletek doustnie – dziecko mogłoby się zadławić. Stale należy zwracać uwagę na właściwy oddech u dziecka. Jeśli jest to pierwszy napad padaczkowy, przedłuża się czy przechodzi w kolejne napady, trzeba wezwać pogotowie.

Po napadzie dziecko należy ułożyć na boku. W przypadku drgawek gorączkowych po napadzie obniża się temperaturę ciała przez podanie leku przeciwgorączkowego.

Większość ataków padaczki mija po 2–3 minutach.