Odmiedniczkowe zapalenie nerek u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest odmiedniczkowe zapalenie nerek?

Odmiedniczkowe zapalenie nerek to bakteryjne zakażenie układu moczowego, obejmujące miąższ nerki i w ostrej postaci cechujące się nagłym początkiem, gorączką oraz bólem okolicy lędźwiowej. Jest jedną z cięższych chorób układu moczowego u dzieci.

Najczęściej ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek powstaje, jako zakażenie wstępujące z dolnej części układu moczowego. Zarówno bakteryjne zapalenie cewki moczowej, jak i zapalenie pęcherza u dziecka może prowadzić do szerzenia się zakażenia do dalszych odcinków, czego konsekwencją jest stan zapalny nerek – konkretnie układu kielichowo- miedniczkowego oraz przylegającego miąższu.

Główną przyczyną ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek (czasami określanego, jako zapalenie miedniczek nerkowych) u dzieci są tzw. bakterie kałowe, które w warunkach fizjologicznych występują u człowieka w jelicie. Ze względu na bliskość końcowego odcinka jelita grubego oraz cewki moczowej u człowieka, bardzo często powodują zapalenie dróg moczowych u dziecka. Do bakterii tych należy przede wszystkim bakteria Escherichia coli odpowiedzialna za prawie 90 proc. wszystkich zakażeń.

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek może być przyczyną wielu powikłań, zwłaszcza wśród młodszych dzieci, takich jak sepsa (zakażenie krwi i związane z nim zaburzenie funkcji wielu narządów) oraz powstanie blizn w nerce i rozwój przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek. Charakterystyczną cecha tego zapalenia nerki jest bliznowacenie jej miąższu, zanik cewek i kłębuszków nerkowych. Przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek prowadzi do rozwoju przewlekłej choroby nerek u dziecka.

Przeczytaj też: Powikłania po COVID-19 u dzieci

Odmiedniczkowe zapalenie nerek – czynniki ryzyka

Znane są czynniki, mogące zwiększać ryzyko odmiedniczkowego zapalenia nerek u dziecka. Część z nich związana jest z wadami nerek, takimi jak odpływ pęcherzowo-moczowodowy, moczowód olbrzymi czy pęcherz neurogenny.

Odpływ (refluks) pęcherzowo-moczowodowy to dość częsta wada układu moczowego, której istotą jest cofanie się moczu z pęcherza do moczowodów, a czasem nawet nerek. Czasami jest wadą wrodzoną, obecną od urodzenia, a innych wypadkach powstaje w np. wyniku wzrostu ciśnienia w pęcherzu moczowym (czego przyczyną może być przeszkoda w odpływie moczu).

Inne czynniki, które mogą ułatwić rozwój odmiedniczkowego zapalenia nerek to niepełne opróżnianie pęcherza moczowego, zaparcia, cukrzyca, zaburzenia odporności, cewnikowanie pęcherza. Przy chorobach nerek objawy są dość charakterystyczne.

Jakie są objawy odmiedniczkowego zapalenia nerek u dzieci?

Chore nerki u dziecka mogą wywoływać różnorodne objawy. Także ich nasilenie w przypadku ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek wśród dzieci może być różne. Z reguły występują objawy zapalenia dróg moczowych. Przyjmuje się jednak, że najważniejszym objawem świadczącym o objęciu procesem chorobowym nerek jest pojawienie się gorączki.

W ostrym odmiedniczkowym zapaleniu nerek objawy to:

• gorączka ( >38,5C),
• ból w okolicy lędźwiowej ( pacjenci opisują dolegliwość, jako ból pleców na dole, ból lewej nerki lub ból prawej nerki),
• częste oddawanie moczu,
• ból przy oddawaniu moczu,
• nietrzymanie moczu,
• nieprzyjemny zapach moczu,
• uczucie parcia na mocz,
• zmętnienie moczu,
• może wystąpić krwiomocz (krew w moczu u dziecka),
• tkliwość, ból brzucha na dole,
• dreszcze,
• zmęczenie, złe samopoczucie,
• nudności i/lub wymioty.

Zdarza się, że w zakażeniu układu moczowego u dziecka występuje moczenie nocne.

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek wymaga różnicowania z kamicą moczową, czyli obecnością złogów w układzie moczowym. Głównym objawem kamicy jest kolka nerkowa – opisywana jest przez pacjentów, jako nagły, ostry ból nerek lub dolnej części brzucha, promieniujący do pachwiny.

Przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek początkowo przebiega bezobjawowo. Obecne są objawy nawracających zakażeń układu moczowego (bolesne, częste oddawanie moczu, tkliwość podbrzusza) i powoli postępującego upośledzenia czynności nerek, którego pierwszym objawem u dzieci mogą być zaburzenia wzrostu i krzywica.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek u niemowląt

Także u małych dzieci zdarzają się choroby nerek. Objawy odmiedniczkowego zapalenia nerek u niemowląt i małych dzieci mogą być jednak niespecyficzne. Z tego względu podejrzenie tej choroby należy wysunąć już w przypadku wystąpienia gorączki o nieznanej przyczynie u małego dziecka, nawet, jeśli nie towarzyszą jej inne objawy.

Czasami u małych dzieci występuje drażliwość, płacz podczas oddawania moczu, zmiana barwy i/lub zmętnienie moczu, ból brzucha, problemy z karmieniem, senność, zmęczenie, nudności, wymioty.

Zdarza się też, że gorączka u niemowląt może w ogóle nie wystąpić. W tej grupie dzieci, ze względu na trudności w rozpoznaniu zapalenia nerek, ryzyko rozwoju sepsy jest duże.

Leczenie odmiedniczkowego zapalenia nerek

Podstawą leczenia ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek jest zastosowanie odpowiedniego antybiotyku. Przed rozpoczęcie antybiotykoterapii należy u dzieci pobrać próbkę moczu do badania (badanie ogólne moczu i posiew moczu). Jest to ważne, ponieważ podanie nawet jednej dawki antybiotyku może zaburzyć wyniki badań. Jeśli dziecko jest w ciężkim stanie ogólnym, konieczne może być leczenie w szpitalu.

W celu sprawdzenia czy nie występują wrodzone wady układu moczowego, mogące predysponować do zakażenia, wykonuje się badania obrazowe, zwykle USG.

Leczenie przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek opiera się przede wszystkim na usunięciu przyczyny – np. nawracających zakażeń dolnych dróg moczowych u dziecka. Jeśli nastąpi to odpowiednio wcześnie, najlepiej zanim dojdzie do nieodwracalnych zmian w nerkach, dochodzi do wycofania się zaburzeń funkcji nerek. Kolejną częścią leczenia jest hamowanie postępu rozwijającej się w wyniku przewlekłego odmiedniczkowego zapalenia nerek, ich przewlekłej choroby.