Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja

Jakie są przyczyny młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów (MIZS)?

Młodzieńcze zapalenie stawów u dzieci jest przewlekłym procesem chorobowym, który swój początek ma przed 16. rokiem życia. To schorzenie układowe tkanki łącznej. Proces zapalny toczy się w tkankach, takich jak: stawy, ścięgna, mięśnie oraz narządy wewnętrzne. Prowadzi do zniekształceń stawów i upośledzenia ich funkcji, często powoduje zaburzenia rozwojowe.

Może być również czynnikiem wpływającym na ograniczenie wzrostu oraz powodującym ciężkie kalectwo. Opóźnienie rozwoju somatycznego jest wprost proporcjonalne do stopnia nasilenia toczącego się procesu zapalnego oraz zaawansowania zmian destrukcyjnych w stawach.

Co należy do przyczyn zapalenia stawów u dzieci? Znaczącą rolę w patogenezie młodzieńczego przewlekłego zapalenia stawów przypisuje się występowaniu wolnych rodników tlenowych, antygenu z grupy HLA, a także przebytym chorobom tkanki łącznej o charakterze zapalnym mogącym pełnić funkcję czynnika inicjującego.

Warto wspomnieć, że postać MIZS u dorosłych to choroba Stilla – bardzo rzadko występująca choroba tkanki łącznej.

Młodzieńcze zapalenie stawów – objawy

Wyróżnia się kilka postaci choroby: młodzieńcze idiopatyczne zapalenia stawów o początku uogólnionym lub wielostawowym (postać seronegatywna lub seropozytywna) i zapalenie z zajęciem niewielu stawów.

Do objawów młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów zalicza się:

• gorączkę,
• apatię,
• utratę apetytu,
• bóle stawów u dzieci, jak podczas infekcji grypowej,
• wraz z upływem czasu – ograniczenie aktywności fizycznej,
• obrzęk pojawiający się w obrębie zaatakowanego stawu,
• zniekształcenia obrysu stawu z towarzyszącym upośledzeniem funkcji i ograniczeniem zakresu ruchomości,
• charakterystyczną tzw. sztywność poranną polegającą na trudności w osiągnięciu pełnego zakresu ruchu w stawach i wykorzystaniu jego anatomicznych możliwości, która zazwyczaj ustępuje po około pół godziny,
• objawy miejscowe najczęściej zlokalizowane w stawie kolanowym, skokowo-goleniowym czy nadgarstku.

Należy pamiętać, że w zależności od okresu choroby, powyższe objawy mogą występować z różnym nasileniem i nierzadko w różnej konfiguracji.

W obrazie klinicznym dziecięcego zapalenia stawów stwierdza się również objęcie procesem zapalnym stawów skroniowo-żuchwowych oraz narządu wzroku, co określa się mianem lokalizacji złośliwej, ponieważ powoduje to znaczne ograniczenie niezwykle istotnych funkcji.

W płynie stawowym stwierdza się obecność wskaźników zapalnych. Dochodzi do zaburzeń odżywienia chrząstki, co przyspiesza destrukcję stawu. Wskutek toczącego się procesu zapalnego następuje zaburzenie wzrostu kości oraz zmiany w układzie kostno-stawowym. Mowa tutaj o ryzyku pojawienia się osteoporozy i obrzęku tkanek, co określa się mianem pierwszego okresu wg. Steinbrockera. Następnie mamy do czynienia ze zwężaniem szpar stawowych.

W trzecim okresie zaawansowania występują nadżerki i deformacje stawów u dzieci. Ostatni, czwarty okres, to pojawianie się zrostów kostnych.

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – różnicowanie

W przypadku podejrzenia młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów wymagana jest szeroka diagnostyka, ponieważ lista chorób zapalnych obejmujących stawy jest długa. Przed rozpoznaniem należy wykluczyć: odczynowe lub infekcyjne zapalenia stawów u dzieci, nowotworowy, artropatie o podłożu immunologicznym, układowe choroby zapalne, etc.

Należy pamiętać także o różnicowaniu z chorobami oraz zmianami, które nie mają podłoża zapalnego, czyli o urazach, fibromialgii czy schorzeniach genetycznych.

Młodzieńcze zapalenie stawów – leczenie

Terapia powinna być uzależniona od postaci i stopnia zaawansowania. Leczenie chorych stawów u dziecka musi być przyczynowe, co jest możliwe jedynie przy posiadaniu wiedzy na temat czynnika etiologicznego. Jest to proces długotrwały i interdyscyplinarny.

Często stosuje się wstrzyknięcia śródstawowe, a w ciężkich przypadkach konieczne może okazać się leczenie zabiegowe (operacja na stawy).

Leczenie farmakologiczne opiera się na stosowaniu leków z grupy glikokortykosteroidów, ze względu na działanie przeciwzapalne i analgetyczne. Kolejną stosowaną grupą są farmaceutyki z grupy immunosupresantów (np. metotrexat, leukeran).

Wykorzystuje się również leki biologiczne, stosowane także w takich chorobach, jak zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa czy reumatoidalne zapalenie stawów u dziecka (RZS). Dobrym działaniem wyróżniają się też: sole złota, sulfasalazyna i leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Czy młodzieńcze zapalenie stawów jest wyleczalne? To choroba przewlekła, lecz odpowiednio wczesne zastosowanie terapii farmakologicznej znacząco hamuje postęp schorzenia i łagodzi stopień nasilenia objawów.

Rehabilitacja stawów u dzieci w przypadku zapalenia

Usprawniające leczenie młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów powinno być prowadzone od początku. Dobór działań rehabilitacyjnych uzależniony jest od:

• stopnia zaawansowania zmian oraz ich lokalizacji,
• stopnia nasilenia i przebiegu procesu zapalnego,
• wieku pacjenta oraz możliwości współpracy z terapeutą.

Niezwykle istotne są zabiegi z zakresu fizykoterapii. W przypadku chorób o podłożu zapalnym mają bardzo ważne znaczenie dla spowolnienia przebiegu choroby oraz zmniejszenia jej aktywności. Takim działaniem cechuje się krioterapia z wykorzystaniem ciekłego azotu, która wykazuje silne działanie analgetyczne. Aktywuje także endogenny system znieczulenia poprzez wytwarzanie meta-enkefaliny. Wykorzystuje się również kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe i kąpiele solankowe. Należy jednak pamiętać, że ciepło nie jest wskazane w okresach zaostrzeń tej choroby stawów u dzieci. W związku z tym, stosujemy je jedynie w okresie remisji objawów. Ich dobroczynne działanie pozwala na poprawę metabolizmu skóry, usprawnienie mikrokrążenia i regenerację tkanki łącznej.

Zaleca się także: ekspozycję na zmienne pole magnetyczne, masaże rozluźniające oraz szereg zabiegów z zakresu elektroterapii.