COVID-19 u dzieci – objawy, ryzyko, szczepienia

Jak przebiega zakażenie koronawirusem u dzieci?

Wirus SARS-CoV-2 przenosi się drogą kropelkową. Jeśli dziecko miało bliski kontakt z osobą zakażoną koronawirusem, jest duże prawdopodobieństwo, że doszło do jego transmisji. Czy dzieci przechodzą COVID łagodniej? U dzieci zakażenie w przeważającej większości przebiega w sposób bez– lub skąpoobjawowy, ale one same są bardzo ważnym wektorem w przenoszeniu wirusa wśród społeczeństwa.

Czy dzieci chorują na COVID-19 inaczej niż dorośli? Na początku pandemii uważano, że dzieci są odporne na zakażenie wirusem SARS-CoV-2. Z czasem, kiedy liczba osób zakażonych wzrosła, okazało się, że brak objawów u dzieci nie oznacza braku choroby. Po zbadaniu miana przeciwciał odpornościowych u najmłodszych, którzy mieli kontakt z chorymi, zanotowano, że ich układ immunologiczny miał kontakt z wirusem. Badania krwi wykazywały istnienie przeciwciał, które wytworzyły się w przebiegu zakażenia COVID-19.

Przeczytaj również: Szczepienia na COVID-19 dla dzieci 5-11 lat

Wirus jest bardzo zakaźny – wpływa na to fakt, że utrzymuje się on w powietrzu lub na przedmiotach od kilku do kilkunastu godzin. To powoduje, że niezbędne jest odkażanie powierzchni, z którymi dzieci mają kontakt. Dodatkowo najmłodsi, którzy nie prezentują objawów zakażenia i nie są poddawani izolacji, stanowią zagrożenie szczególnie dla osób starszych lub obciążonych problemami zdrowotnymi. Szczyt wydzielania wirusa określa się na 3.–5. dzień od wystąpienia pierwszych objawów, co trudniej uchwycić u dzieci przechodzących COVID-19 bezobjawowo.

Zakażenie wirusem SARS-CoV-2 charakteryzuje się niską śmiertelnością wśród dzieci w porównaniu z osobami dorosłymi – śmierć dzieci z powodu COVID-19 zdarza się bardzo rzadko (wg brytyjskich naukowców są to 2 przypadki na milion). Ogólne rokowania dla najmłodszych są dobre, zakażenie w większości przechodzą w ciągu 1-2 tygodni i wracają do zdrowia.

Przeczytaj też: Powikłania po COVID-19 u dzieci

Czy wariant Delta koronawirusa jest dla dzieci groźniejszy?

Wariant Delta wirusa SARS-CoV-2 jest bardziej agresywny niż odmiana Alfa. Współczynnik reprodukcji wariantu Alfa wynosił 2,5–3, natomiast wariantu Delta – 8. Oznacza to, że jedna zainfekowana Deltą osoba może zarazić aż 8 innych.

W przypadku dzieci wariant Delta często daje objawy takie jak ból głowy i gardła czy problemy żołądkowo-jelitowe. W porównaniu z odmianą Alpa, Delta częściej występuje u dzieci objawowo.

Najlepszą metodą na zmniejszenie rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2 w wariancie Delta są szczepienia. Mimo że mają one mniejszą skuteczność w stosunku do tej odmiany (Wariant Alfa – 90%, wariant Delta 60-80%), szczepienia populacyjne sprawiają, że wirus ma mniejszą możliwość transmisji, a co za tym idzie – mutacji.

Sprawdź też: Paragrypa a grypa – podobieństwa i różnice

Objawy COVID-19 u dzieci

Bazując na danych z Chin, u 80-90% dzieci COVID-19 przebiega w sposób bardzo łagodny. Często zdarza się, że choroba nie prezentuje żadnych objawów, albo objawy są podobne do przeziębienia (gorączka, suchy kaszel i uczucie zmęczenia). Można zaobserwować przekrwienie błon śluzowych, szczególnie nosa oraz katar.

Zdarza się, że dzieci mają objawy, które mogą zmylić lekarzy. Ból i dyskomfort w jamie brzusznej, wymioty, biegunka i nudności sugerują choroby układu pokarmowego lub np. zapalenie wyrostka robaczkowego.

Na podstawie analizy przypadków z Chin określono, że 5,6% dzieci bardzo ciężko przechodzi COVID-19, a u 0,6% rozwija się niewydolność oddechowa lub zespół ostrej niewydolności oddechowej – to stany zagrożenia życia.

Przeczytaj również: Ciąża i poród w pandemii COVID-19

Dzieci klasyfikuje się według 5-stopniowej skali, która ma za zadanie ułatwić pediatrom opiekę nad małymi pacjentami:

• stopień 1. – dzieci bez objawów, badania RTG bez widocznych zmian, jednak dodatni test PCR (polymerase chain reaction);
• stopień 2. – ostre zakażenie górnych dróg oddechowych – gorączka, ból gardła i kaszel, przekrwienie błony śluzowej nosa, ból głowy, bóle mięśniowe, zmęczenie, jednak brak objawów świadczących o zapaleniu płuc czy posocznicy;
• stopień 3. – łagodne zapalenie płuc – gorączka, objawy ze strony układu oddechowego, w badaniach widoczne zmiany zapalne, jednak bez cech ciężkiego zapalenia płuc;
• stopień 4. – ciężkie zapalenie płuc – tachypnoe (częstość oddechów 70/min lub więcej u dzieci poniżej 1. roku życia, 50/min lub więcej u dzieci starszych), niedotlenienie, saturacja poniżej 92%, sinica, wysiłek oddechowy, zaburzenia świadomości – drgawki, śpiączka, senność, odmowa jedzenia, objawy odwodnienia;
• stopień 5. – przypadki skrajnie ciężkie – leczenie na Oddziale Intensywnej Opieki Medycznej OIOM – niewydolność oddechowa, która wymaga respiratora, wstrząs i objawy niewydolności wielonarządowej.

U znacznej ilości małych pacjentów badania z krwi wykazują podwyższone wskaźniki stanu zapalnego (CRP). W ciężkich przypadkach poziom D-dimerów jest podwyższony i spada poziom limfocytów.

W procesie leczenia, oprócz badań laboratoryjnych z krwi, do oceny stanu chorego i planowania dalszego leczenia używa się badań obrazowych, tj. tomografii komputerowej, RTG czy USG.

To też może Cię zainteresować: Koronawirus w przedszkolu – jak rozmawiać z dzieckiem o zagrożeniach

Leczenie COVID-19 u dzieci

Pierwszym postępowaniem u dziecka, u którego podejrzewa się zakażenie wirusem SARS-CoV-2, jest wykonanie testu PCR z wydzieliny z nosogardzieli. Jeśli dziecko miało kontakt z osobą zakażoną, należy zgłosić taką sytuację do sanepidu.

Hospitalizacje dzieci z powodu COVID-19 są zalecane po przeprowadzeniu badania lekarskiego i zebraniu wywiadu – pediatra decyduje o konieczności pobytu w szpitalu lub ustala plan leczenia w domu. Leczenie COVID-19 u dzieci zależne jest od ciężkości przebiegu choroby – skupia się na zwalczaniu objawów, ograniczeniu rozsiewania wirusa poprzez izolację i dbaniu o odpowiednie nawodnienie pacjenta.

Jeśli dziecko nie prezentuje symptomów choroby lub objawy są lekkie – leczenie przebiega w warunkach domowych, pod stałą kontrolą lekarza. Głównie podaje się środki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, np. ibuprofen czy paracetamol. Leki te zbijają gorączkę, działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie.

W leczeniu szpitalnym stosuje się głównie chlorochinę (lek przeciwwirusowy) i azytromycynę (antybiotyk). Środki te powodują szybki spadek gorączki i skracają czas choroby.

To też może Cię zainteresować: Jak pomóc dziecku z nauką zdalną?

Określono, jakie czynniki kwalifikują do grup podwyższonego ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19:

• choroby nowotworowe,
• stan po przeszczepie narządu,
• wrodzone wady serca,
• choroby metaboliczne,
• choroby nerek,
• choroby neurologiczne,
• wady układy oddechowego,
• mukowiscydoza,
• zaniedbana cukrzyca,
• otyłość,
• niski wiek zakażonych: noworodki i niemowlęta.

Kiedy stwierdza się ciężki przebieg COVID-19 u dzieci? Jeśli dziecko jest w takim stanie klinicznym, że potrzebuje wsparcia oddechu i zwiększenia podaży tlenu, ale bez użycia respiratora.

Krytyczny przebieg COVID-19 to sytuacja, gdy dziecko wymaga respiratora, stwierdza się niewydolność wielonarządową oraz mogą pojawić się objawy posocznicy.

Zobacz też: Loteria szczepionkowa – zasady

Jakie są powikłania po COVID-19 u dzieci?

COVID-19 u dzieci przebiega z reguły bez– lub skąpoobjawowo. Mimo to część dzieci narażona jest na trwałe komplikacje ze strony układu sercowo-naczyniowego.

Najpoważniejszym powikłaniem po zakażeniu wirusem SARS-CoV-2 jest zespół PIMS – dziecięcy wieloukładowy zespół zapalny powiązany z COVID-19. Zespół na charakter ostry, występuje po około 4. tygodniach po wyleczeniu z COVID-19, bardzo często dotyczy dzieci, które zakażenie koronawirusem przeszły w sposób łagodny.

Podłożem zespołu PIMS jest rozregulowanie systemu odpornościowego dziecka po zakażeniu wirusem SARS-CoV-2.

Kryteria kliniczne, pozwalające stwierdzić zespół PIMS (zwany również zespołem pocovidowym):

• gorączka utrzymująca się przez co najmniej 3 dni (równa lub wyższa 38,5℃),
• niewydolność wielonarządowa,
• podwyższone wskaźniki zapalne w badaniach laboratoryjnych (CRP, OB, prokalcytonina, fibrynogen, D-dimery, ferrytyna, LDH),
• wykluczenie innych przyczyn stanu dziecka.

Niewydolność wielonarządowa musi obejmować co najmniej dwa narządy lub dwa całe układy:

• układ pokarmowy – wymioty, biegunka, silny ból brzucha;
• układ nerwowy – drażliwość, apatia, porażenie nerwów obwodowych, niedowłady, cechy aseptycznego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, silny ból głowy;
• układ sercowo-naczyniowy – cechy zapalenia mięśnia sercowego, niedociśnienie, tętniaki tętnic wieńcowych, zaburzenia rytmu serca, płyn w osierdziu, wstrząs;
• układ oddechowy – ból w klatce piersiowej, kaszel i duszności, płyn w opłucnej, cechy zapalenia płuc;
• nerki – bezmocz lub objawy ostrego zapalenia nerek;
• skóra i śluzówki – wysypka, obrzęki dłoni i stóp, zapalenie spojówek, język truskawkowy, suchość warg;
• cechy koagulopatii – wylewy podskórne, krwawienia z nosa, krwiomocz.

Statystycznie 1/1000 dzieci, które przechorowały COVID-19, będzie zmagać się z zespołem pocovidowym, średnia wieku małych pacjentów wynosi 9 lat. Śmiertelność PIMS oscyluje w granicach 2%.

Jeśli wszystkie kryteria kliniczne i laboratoryjne zespołu pocovidowego są spełnione, aby zdiagnozować zespół PIMS, konieczne jest powiązanie stanu dziecka z zakażeniem wirusem SARS-CoV-2. To oznacza, że w badaniach krwi oznaczono przeciwciała odpornościowe na COVID-19, uzyskano dodatni wynik testu PCR w kierunku COVID-19, dodatni wynik testu antygenowego w kierunku SARS-CoV-2 lub dziecko miało udokumentowany kontakt z osobą chorą na COVID-19 w ciągu ostatnich 8 tygodni.

Powikłania po covidzie u dzieci wiążą się głównie z układem sercowo-naczyniowym. Oprócz zespołu PIMS, który traktuje się jako późne powikłanie, wyróżnia się:

• zaburzenia rytmu serca,
• ostre uszkodzenie mięśnia sercowego,
• tętniaki tętnic wieńcowych (najczęstsze trwałe powikłanie PIMS).

Przeczytaj również: Dziecko na kwarantannie – zasady, zasiłek opiekuńczy

Szczepionki na COVID-19 dla dzieci

Według aktualnych wytycznych, na COVID-19 w Polsce można szczepić dzieci od 12. roku życia. Wciąż trwają badania, których celem jest dopuszczenie szczepionek również dla młodszych dzieci. Prawdopodobnie zakończą się one jeszcze w tym roku.

Jakie są rodzaje szczepionek na koronawirusa dla dzieci? Na rynku dostępne są szczepionki nowej generacji: zawierające mRNA wirusa SARS-CoV-2 oraz szczepionki wektorowe. Dzieci w Polsce można szczepić jedynie szczepionkami zawierającymi mRNA: Corminaty firmy Pfizer-BioNTech i od niedawna – Spikevax koncernu Moderna.

Szczepionki z mRNA wykorzystują fragment kwasu rybonukleinowego wirusa SARS-CoV-2, który stanowi matrycę do tworzenia białka S w organizmie człowieka. mRNA rozpada się po około 3 dniach od podania, nie powoduje zmian genomu w komórkach ludzkich. Białko S stymuluje układ odpornościowy i powoduje wytworzenie przeciwciał.

Jak przygotować dziecko do szczepienia na COVID-19? O kwalifikacji pacjenta do podania szczepienia decyduje lekarz, który przeprowadza badanie lekarskie i zbiera wywiad o stanie zdrowia.

Szczepionka na COVID-19 a bezpieczeństwo dzieci

Podczas szczepienia na COVID-19 i tuż po nim mogą wystąpić niepożądane odczyny poszczepienne (NOP). Najczęściej to:

• ból, zaczerwienienie w miejscu wkłucia,
• zmęczenie,
• ból mięśni i stawów,
• ból głowy,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• gorączka.

Reakcje alergiczne, w tym ciężkie reakcje anafilaktyczne, były odnotowywane bardzo rzadko, jednak ich występowanie wskazuje na konieczność nadzoru lekarskiego zaraz po podaniu szczepionki.

Każdy NOP powinien zostać zgłoszony przez pediatrę do sanepidu oraz odnotowany w dokumentacji medycznej małego pacjenta.

Szczepienia wśród dzieci są ważnym ogniwem w nabieraniu odporności populacyjnej na COVID-19. Szczepionki zmniejszają transmisję wirusa, w ten sposób zapobiegając jego mutacjom i pojawianiu się nowych wariantów. Po szczepieniu odporność na wariant Alfa wynosi powyżej 90%, na wariant Delta waha się w granicach 60-80%. Jeśli dojdzie do zakażenia po szczepieniu, przebieg zakażenia SARS-CoV-2 z reguły jest łagodny.

Czy mali ozdrowieńcy też powinni się szczepić? Przechorowanie COVID-19, a tym samym zyskanie przeciwciał odpornościowych, nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia przeciwko wirusowi SARS-CoV-2, dlatego ozdrowieńcy również powinni zostać poddani szczepieniom ochronnym.

Czytaj również: Gorączka bez innych objawów u dziecka – jak postępować?