Afty u dziecka – przyczyny, objawy, rodzaje, leczenie i domowe sposoby

Afty u dziecka – bolesne nadżerki i owrzodzenia w ustach

Afty na błonie śluzowej policzków (ich wewnętrznej stronie), wargach, na podniebieniu miękkim, łukach podniebiennych i języku, pod językiem (afta dna jamy ustnej) stanowią chorobowe zmiany w ustach.

Jak wygląda afta u dziecka? To niewielkie owalne bolesne nadżerki i owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej o nieregularnym kształcie, średnicy kilku lub kilkunastu milimetrów. Ich część centralna jest biała, pokryta białym włóknikiem, a na obrzeżach występuje czerwony rąbek zapalny.

Występują pojedynczo lub w grupach. Mogą powodować u dziecka silny dyskomfort i ból w jamie ustnej podczas: picia, jedzenia, mycia zębów, a nawet mówienia.

Przyczyny aftozy u dzieci są liczne – od różnych niedoborów pokarmowych, drobnych urazów śluzówek i ząbkowania aż do ciężkich chorób ogólnych (nieswoiste zapalenia jelit, wrodzony niedobór odporności).

Przeczytaj też: Opryszczka w ciąży – przyczyny, objawy, leczenie

Jakie są przyczyny aft u dzieci?

Afty u dziecka 3-letniego, młodszego czy starszego mogą pojawić się z wielu powodów. Często powód wystąpienia nadżerek i owrzodzeń jest dość banalny jak przejściowy spadek odporności w wyniku infekcji, ale zdarza się, że nawracające afty (aftoza nawrotowa) mogą być objawem poważnych chorób autoimmunolgicznych.

Do przyczyn wywołujących powstanie bolesnych owrzodzeń w jamie ustnej należą: opryszczkowe zapalenie jamy ustnej, niedobory odporności, infekcje wirusowe gardła, urazy błony śluzowej (przygryzienie), ząbkowanie u niemowlęcia, nieodpowiednia higiena jamy ustnej, choroby zębów, celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, refluks żołądkowo-przełykowy, alergie i nadwrażliwości pokarmowe, reakcje uczuleniowe na pastę do zębów, obgryzanie paznokci i nawykowe gryzienie ołówków, długopisów, antybiotykoterapia, niedobory witamin i pierwiastków w diecie – głównie witamin grupy B – kwasu foliowego oraz witaminy B₁₂, cynku, żelaza, kwaśne potrawy i napoje, pasty do zębów zawierające dodecylosiarczan sodu, pokarmy wysoko przetworzone i z dużą ilością konserwantów.

Przeczytaj również: Jak dbać o zęby w ciąży?

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej u dziecka

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej to choroba wywołana przez typ 1 wirusa opryszczki, którego nosicielami jest większość ludzi. Jak już raz nastąpi zarażenie, to wirus w postaci uśpionej pozostaje w komórkach zwojów nerwowych na całe życie. Jest to ten sam wirus, który wywołuje opryszczkę wargową. Dlatego należy unikać całowania małych dzieci w usta, zwłaszcza jeśli ma się tendencję do nawracających opryszczek wargowych (nawet gdy w chwili obecnej się jej nie ma).

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej u małych dzieci jest dość częste. Początek choroby zwykle jest związany z przejściowym obniżenie odporności w wyniku innej infekcji, ząbkowaniem lub zaniedbaniami higienicznymi jamy ustnej.

To też może Cię zainteresować: Jak odkazić ranę dziecku?

Chore zęby i próchnica to przyczyny aft u dzieci

Choroby zębów wywołujące np. afty na języku u dziecka i innych miejscach w jamie ustnej to kamień, próchnica, stany zapalne przyzębia, a także wyżynające się ósemki.

Także urazy spowodowane niewłaściwym szczotkowaniem i te podczas zabiegów stomatologicznych mogą spowodować afty.

Afty u małych dzieci to objaw niedoborów odporności

Niedobory odporności wywołujące afty to zarówno przejściowe obniżenie odporności jako efekt aktualnej lub przebytej prostej infekcji wirusowej, ale także ciężkie, wrodzone lub nabyte postacie niedoborów odporności – agranulocytoza.

Przeczytaj też: Co oznacza obłożony język u dziecka?

Afty w jamie ustnej dziecka a choroba Leśniowskiego-Crohna

Choroba Leśniowskiego-Crohna to schorzenie, które może dotyczyć wszystkich odcinków przewodu pokarmowego – od jamy ustnej aż do odbytu. Jest to choroba autoimmunologiczna, polegająca na uszkodzeniu śluzówki przewodu pokarmowego, tworzeniu się owrzodzeń, ropni. W jej przebiegu występują biegunki, często z krwią, silne bóle brzucha, spadek masy ciała, stany podgorączkowe, a także objawy spoza układu pokarmowego – zapalenie dróg żółciowych, zapalenie stawów, tęczówki oka. Afty jamy ustnej jeśli występują, nie stanowią najistotniejszego problemu pacjenta.

Afty – jakie są objawy aftowego zapalenia jamy ustnej u dziecka?

Afty, zależnie od ilości i dokładnej lokalizacji, mogą utrudniać czynności, takie jak: jedzenie, picie, mycie zębów, a nawet mówienie. Bywają bardzo bolesne.

Afty u niemowlaka utrudniają dziecku ssanie, co może wywołać niechęć do jedzenia. Należy wtedy zgłosić się do lekarza, ponieważ dla niemowlęcia karmionego piersią mleko matki stanowi nie tylko źródło pożywienia, ale i nawodnienia, a małe dzieci szybko odwadniają się w niebezpieczny sposób.

W opryszczkowym zapaleniu jamy ustnej dziecko może być bardzo cierpiące, występuje wysoka gorączka, czasami wymioty. Występują afty i pęcherzyki w jamie ustnej, które poprzedzone są czerwonymi plamkami. Wykwity tworzą większe zgrupowania i są bardzo bolesne.

Zwykle powiększone są węzły chłonne w okolicy głowy i szyi. Często opryszczkowe zapalenie jamy ustnej występuje latem, co w połączeniu z niechęcią dziecka do jedzenia i picia może spowodować groźne odwodnienie i konieczność nawadniania dożylnego w warunkach szpitalnych. Choroba trwa 1-3 tygodnie.

Oczywiście objawy towarzyszące aftom zależą od choroby podstawowej (celiakii, choroby Crohna, infekcji wirusowej dróg oddechowych i innych).

Czytaj również: Gorączka bez innych objawów u dziecka – jak postępować?

Rodzaje aft u niemowlaka i starszego dziecka

Afty małe to afty przewlekłe nawrotowe (Mikulicza). Niekiedy występują rodzinnie i maja związek z chorobami autoimmunologicznymi. Choroba przebiega z nawrotami, jednocześnie występuje do kilku wykwitów. Przerwy pomiędzy nawrotami trwają do kilku miesięcy.

Afty Suttona (duże) powstają głównie jako efekt: niewłaściwej higieny, zaburzeń hormonalnych i niedoborów pokarmowych. Mogą być także rezultatem zakażenia wirusem HIV albo utajonych chorób nowotworowych. Są głębokie goją się dłużej i po wygojeniu mogą pozostawiać ślady w postaci blizn. Częściej wymagają zastosowane antybiotykoterapii lub sterydów.

U niemowląt mogą występować afty Bednara. Są to ubytki błony śluzowej o zabarwieniu żółtoszarym, umiejscowione na podniebieniu twardym. Zwykle są spowodowane urazem – nadmiernym czyszczeniem jamy ustnej przez mamę lub smoczkiem.

Afty opryszczkopodobne występują natomiast w postaci licznych małych nadżerek. Zasięgiem obejmują całą jamę ustną; goją się do kilkunastu dni. Mogą powodować silne dolegliwości bólowe.

Jak odróżnić afty od pleśniawek u dzieci?

Pleśniawki objawiają się białym naloty w jamie ustnej u dziecka, które są spowodowane przez grzyby – drożdżaki. Wyglądem przypominają grudki serka twarogowego. Nie są otoczone czerwoną zapalną obwódką i zwykle nie powodują tak silnych dolegliwości bólowych jak afty. Pleśniawki u dziecka można czasem pomylić z grudkami mleka pozostałymi w buzi po karmieniu.

Nieleczone i zaniedbane zmiany w jamie ustnej mogą pokryć śluzówki jamy ustnej grubym kożuchem.

Afty u dzieci – leczenie

Leczenie afty u dziecka wspomagają preparaty dostępne bez recepty – np. dostępne w sprayu do spryskiwania błon śluzowych jamy ustnej zawierające benzydaminę będącą środkiem działającym przeciwzapalnie oraz różne preparaty złożone dedykowane leczeniu aft, także z kwasem hialuronowym, a także środki dezynfekcyjne do płukania ust.

Rany w jamie ustnej dziecka można też odkażać zwykłą wodą utlenioną. Nie wszystkie z wyżej wymienionych specyfików można stosować u dzieci i przed zakupem należy zasięgnąć opinii lekarza lub farmaceuty. Dla pojedynczych łatwo dostępnych zmian w ustach odpowiedni w leczeniu będzie żel na afty izolujący owrzodzenie od czynników drażniących, przez co przyspiesza procesy regeneracji i gojenia się błony śluzowej. Na głębiej zlokalizowane zmiany w gardle sprawdzi się natomiast, wcześniej wspomniany już, spray.

W przypadku ciężkich postaci lub nawracających aft u dziecka koniecznie może być stosowanie antybiotyków lub nawet sterydoterapii, po konsultacji i lekarskiej i po przeprowadzeniu diagnostyki celem wykluczenia chorób przewlekłych jako przyczyny aftozy.

Afty – leczenie naturalne domowymi sposobami

Ponieważ opisywane nadżerki i owrzodzenia w ustach goją się samoistnie zwykle w ciągu 7 dni, nie jest koniecznie leczenie przyczynowe, a jedynie objawowe.

Domowe sposoby na afty u dziecka to podawanie dziecku dużych ilości wody oraz pokarmów płynnych lub półpłynnych, o gładkiej konsystencji – jogurty, przeciery, zupy. Małemu pacjentowi nie należy podawać produktów bardzo ciepłych, słonych, słodkich i kwaśnych, ponieważ działają drażniąco na powstałe zmiany. Ważne jest, by nie zaniedbywać higieny jamy ustnej i nie bać się mycia zębów. Do rozważenia przez rodzica jest podanie leków przeciwbólowych (paracetamolu).

Co na afty u dziecka? W opryszczkowym zapaleniu jamy ustnej można pędzlować zmiany roztworem fioletu goryczki. Dziecku podaje się witaminę B i C, a w ciężkich przypadkach stosuje się lek przeciwwirusowy – acyklowir.

Naturalne sposoby na afty to także płukanie jamy ustnej naparem z ziół, takich jak szałwia lub rumianek.

Bibliografia:

• Anna Dobrzańska, Józef Ryżko, Pediatria. Podręcznik do Lekarskiego Egzaminu Końcowego i Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2014.
• Wanda Kawalec, Ryszard Grenda, Helena Ziółkowska, Pediatria, tom I, wydanie IPZWL, Warszawa, 2013.
• https://podyplomie.pl/wiedza/pediatria/1425,choroby-jamy-ustnej#Afty