Gotowość szkolna

Gotowość szkolna (inaczej: dojrzałość szkolna) to zbiór cech i umiejętności dziecka, dzięki którym może ono zacząć naukę w szkole. Ocena owej gotowości jest konieczna, by móc podjąć rozsądną decyzję o tym jak mają wyglądać najbliższe lata edukacji dziecka. Rodzicom sześciolatków ma pomóc wybrać między pierwszą klasą a zerówką (jeszcze w tym roku mają taką możliwość). Rodzicom siedmiolatków dostarczyć informacji, czy dzieci są gotowe na wrzesień 2013 czy też powinny np. mieć dodatkowe zajęcia edukacyjne.

Teoretycznie, zgodnie z zasadami organizacji systemu edukacji, dzieci urodzone w tym samym roku powinny być podobnie rozwinięte i posiadać podobne możliwości umysłowe. Ale to teoria, która tak naprawdę ma pomagać nauczycielom w nauce tego samego i w podobny sposób wszystkich uczniów w jednej klasie szkolnej. Tymczasem w rzeczywistości w każdej grupie rówieśniczej są dzieci różniące się znacząco pod względem rozwoju umysłowego i jednocześnie nadal mieszczące się w normie. Szacuje się, że te różnice w rozwoju mogą wynosić nawet 4 lata. Oznacza to, że w grupie siedmiolatków mogą być dzieci rozwinięte jak przeciętne pięciolatki i dzieci rozwinięte jak przeciętne dziewięciolatki.

Dlatego obecnie odchodzi się od tzw. metrykalnego określania dojrzałości szkolnej dziecka, lecz sprawdza się gotowość szkolną dziecka jeszcze w przedszkolu. Warto wiedzieć, że przedszkole ma obowiązek wydać ci informację o gotowości szkolnej twego dziecka. Jej analiza ma zostać przeprowadzona względem wszystkich pięciolatków i sześciolatków. Do rodziców musi trafić do końca kwietnia poprzedzającego rok szkolny, w którym dziecko może bądź ma obowiązek rozpocząć naukę w szkole*.

Skalę oceny gotowości szkolnej przygotowują pedagodzy i psychologowie. Nie ma jednak jednego wzoru z punktacją, który obowiązywałby w każdym przedszkolu. Pedagodzy operują różnymi arkuszami i sposób przedstawienia ich wniosków też może się różnić. Czasem jest to bardzo szczegółowa i wielostronicowa analiza poszczególnych cech i umiejętności. Czasem - krótsze podsumowanie. Zawsze jednak ocena jest dokonywana według tych samych wytycznych i nauczyciele w każdym przedszkolu powinni obserwować i sprawdzać te same rzeczy.

To znaczy, że diagnoza gotowości szkolnej powinna obejmować ocenę rozwoju emocjonalno-społecznego i fizycznego dziecka, jego umiejętności logicznego myślenia, jak również czytania i liczenia oraz umiejętności wymowy i komunikacji słownej. Poza tym sprawdza się pamięć, spostrzegawczość, percepcję wzrokową i słuchową malca.

Co masz zrobić z dokumentem zawierającym ocenę gotowości? Na pewno nie musisz go przekazywać szkole, ani nawet pokazywać. Zwłaszcza jeśli uznasz, że znajdujące się w niej opinie mogłyby dziecku utrudnić edukację w szkole. Ocena gotowości ma pomóc tobie podjąć właściwą decyzję. Warto więc poważnie potraktować informacje zawarte w dokumencie, ale oczywiście trzeba wzbogacić je o własne obserwacje i wnioski.

Można sądzić, że dziecko dojrzało do pierwszej klasy, jeśli:

1. JEST GOTOWE DO NAUKI CZYTANIA, PISANIA I LICZENIA ORAZ POSZERZANIA WIEDZY czyli:

- wykonuje polecenia nauczyciela;

- skupia się na wykonywanym zadaniu i umie doprowadzić je do końca;

- umie odwzorowywać litery i cyfry oraz kreślić szlaczki;

- umie odwzorowywać przedmioty, które są w zasięgu jego wzroku, tzn. ma gotowość do przetwarzania wzrokowo-przestrzennego;

- umie liczyć, dodawać i odejmować w zakresie do 10 (posługując się przy tym palcami lub patyczkami);

- potrafi dzielić proste zdania na wyrazy, a wyrazy na sylaby i głoski;

- jest ciekawe świata i z zainteresowaniem poznaje nowe rzeczy. Lubi rozwiązywać zagadki i chętnie zadaje pytania;

- jest zainteresowane czytaniem, pisaniem i liczeniem;

- potrafi wskazywać podobieństwa i różnice (świadczy o dobrej percepcji wzrokowej);

- potrafi porządkować przedmioty według określonych kategorii oraz dostrzegać prawidłowości i dopasowywać elementy (np. przy układaniu puzzli) (świadczy o myśleniu operacyjnym);

- zna na pamięć krótkie wierszyki i piosenki;

- wypowiada się płynnie i poprawnie, potrafi opowiedzieć zasłyszaną historię albo dokładnie omówić to, co widzi na obrazku;

- ma dobrą orientację przestrzenną - umie wskazać prawą i lewą stronę, wyznacza kierunki tj. w przód, tył i górę.

Czytaj dalej na drugiej stronie: Już do szkoły? Czy twoje dziecko jest na to gotowe?

JEGO ROZWÓJ FIZYCZNY JEST PRAWIDŁOWY:

- ma dobrą koordynację ręka-oko (umie łapać piłkę czy rzucać do celu);

- jest sprawne manualnie, tzn. buduje z drobnych klocków i z dbałością lepi z plasteliny, zapina guziki i wiąże sznurowadła;

- prawidłowo trzyma kredki i umie posługiwać się nożyczkami;

- jest sprawne ruchowo (powtarza ćwiczenia gimnastyczne, chętnie uczestniczy w grach zespołowych) i podejmuje aktywności fizyczne wymagające większego wysiłku (np. bieganie na określone dystanse).

JEST WYSTARCZAJĄCO SAMODZIELNE:

- potrafi powiedzieć o swoich potrzebach;

- samo je, ubiera się i korzysta z toalety.

JEST DOBRZE ROZWINIĘTE EMOCJONALNIE I SPOŁECZNIE:

- przestrzega zasad panujących w danym miejscu i środowisku;

- potrafi nawiązywać kontakty z innymi dziećmi; pomaga innym oraz umie zachować się w różnych (także trudnych) sytuacjach np. udzielić kolegom pomocy czy przeprosić za złe zachowanie;

- potrafi nazwać swoje emocje;

- umie rozstać się z bliskimi na kilka godzin i nie wywołuje to w nim silnego stresu;

- nie reaguje agresją i silnym lękiem na trudne sytuacje;

- zwykle udaje mu się panować nad swoimi emocjami (oczywiście mogą zdarzyć mu się czasem jakieś wpadki).

Dziecko, które dojrzało do pierwszej klasy powinno mieć opanowane powyższe czynności, ale (!) niekoniecznie wszystkie i na równie wysokim poziomie. Wystarczy jeśli radzi sobie dobrze z większością.

3 najczęstsze błędy, które popełniają rodzice, oceniając szkolną dojrzałość swojego dziecka:

1. są przeświadczeni o dużej wiedzy dziecka, a okazuje się, że ono nie zna swojego adresu zamieszkania (za to wie, jak nazywają się wszystkie kontynenty) albo swojego nazwiska (a wie, jak nazywa się prezydent Polski).

2. stawiają przygotowanie intelektualne ponad przygotowanie emocjonalne i społeczne, tzn. uważają, że umiejętność czytania i liczenia w zupełności wystarczy, by dziecko mogło zacząć naukę w pierwszej klasie. Tymczasem, aby odnosić sukcesy w szkole potrzebna jest umiejętność funkcjonowania w grupie, radzenia sobie z emocjami czy dostosowywania się do reguł. Warto pamiętać, że często wyrównanie braków w sferze emocjonalno - społecznej jest o wiele trudniejsze i bardziej pracochłonne niż nauka literek.

3. są przekonani, że szkoła utemperuje energicznego malca i nauczy go koncentracji. Oczywiście szkoła do pewnego stopnia może mu w tym pomóc. Jeśli jednak mamy do czynienia z większymi problemami np. podejrzewamy u dziecka ADHD , to lepiej jednak najpierw zwrócić się z tym do specjalisty.

Sprawdź, co warto wiedzieć o integracji sensorycznej.

Dziecko raczej nie jest gotowe do nauki w szkole jeśli:

1. jest lękliwe i bardzo boi się nowych sytuacji;

2. często wpada w histerię, ma niekontrolowane wybuchy złości i płacze tak, że trudno je uspokoić;

3. jest niesamodzielne i w codziennych czynnościach potrzebuje asysty dorosłego.

W takim przypadku warto poradzić się specjalisty. On pomoże ci określić, na jakim etapie rozwoju jest dziecko. Może niektóre jego trudności uda się wam pokonać i malec osiągnie pełną dojrzałość szkolną jeszcze przed rozpoczęciem roku szkolnego? Albo dowiesz się, że jednak warto pozostawić malca na rok w przedszkolu?

Czasem zdarza się, że przedszkolni pedagodzy sugerują, by 7-latki poszły rok później do szkoły czyli proponują odroczenie obowiązku szkolnego dziecka. Ostateczna decyzja należy jednak do rodziców.

*Tak wynika z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. nr 4, poz. 17).