Talent dziecka – jak rozpoznać i pomóc w jego rozwijaniu?

Każdy ma talent – czyli koncepcja uzdolnienia wg Gallupa

Według definicji Instytutu Gallupa, zajmującego się m.in. pracą badawczą nad wszelkimi uzdolnieniami, talent to każdy model, wzorzec myślenia czy zachowania, który powtarzany wielokrotnie i stosowany potrafi przynieść pożytek. Jest to też naturalny i oryginalny dla danej osoby sposób radzenia sobie z zastanymi sytuacjami. To konkretna przestrzeń, która ma największy potencjał rozwoju i odpowiednio wykorzystywana przynosi właścicielowi tego talentu pełną satysfakcję i zadowolenie.

Ta koncepcja zakłada, że każdy z nas ma jakiś konkretny talent, bo każda osoba w wyniku indywidualnego rozwoju wykształciła specyficzne połączenia synaptyczne w mózgu, a to właśnie one odpowiadają za uzdolnienia.

To też może Cię zainteresować: Jak komunikować się z dzieckiem bez przemocy?

Mózg a rozwój talentu

Zatrzymajmy się chwilę przy tym najważniejszym organie, jakim jest mózg. Skoro już wiemy, że jest on miejscem narodzenia talentu, to warto dodać, że jako jedyny narząd wraz z wiekiem i rozwojem kurczy się, zamiast rosnąć. W 1 sekundzie życia płodowego w mózgu tworzy się aż 9500 nowych neuronów. Dwa miesiące po narodzinach te neurony podejmują pierwsze próby komunikacji. Aksony poszczególnych neuronów łączą się, dzięki czemu powstają synapsy, czyli połączenia między komórkami umożliwiające im wzajemne komunikowanie się. W wyniku tych działań powstaje niewyobrażalna sieć utkana w zwojach mózgowych. Pod koniec 3. roku życia każdy ze 100 miliardów neuronów ma już utworzone ok. 15 000 połączeń synaptycznych z innymi neuronami. To dlatego małe dziecko chłonie wszystko jak gąbka i bardzo szybko się uczy. Począwszy od okresu przedszkolnego aż do ukończenia szkoły podstawowej trwa okres kształtowania się osobowości, a w mózgu w tym samym czasie ta wcześniej misternie utkana sieć zaczyna się zrywać.

Przeczytaj też: Jaki sport dla przedszkolaka?

To dlatego, że ostateczna mapa połączeń utrzymuje tylko te, które są najsilniejsze, czyli najczęściej używane. Na mądrość i specyficzne umiejętności nie ma więc wpływu ilość neuroprzekaźników, a stopień ich wykorzystywania. Im częściej określone umiejętności będą ćwiczone w tym początkowym okresie, tym większa szansa na powstanie „superłączy”, które w przyszłości mogą zostać określone talentem czy uzdolnieniem charakteryzującym konkretną osobę.

Sprawdź, czym jest gotowość szkolna

Jak rozpoznać talent?

Oczywiście najbardziej charakterystyczne talenty to te, które pierwsze przychodzą nam na myśl. Jednak piękny śpiew, umiejętność gry na instrumencie, zdolności aktorskie, matematyczne czy sportowe to nie jedyne talenty, jakie może mieć twoje dziecko. Zgodnie z wiedzą na temat połączeń synaptycznych można przewidzieć, które umiejętności warto wspierać i rozwijać, ponieważ rokują na przyszłość.

Wystarczy odpowiedzieć sobie na pytania:

• które czynności i zadania przychodzą dziecku z łatwością?
• których zadań i czynności dziecko szybko się uczy i kolejne poziomy zaawansowania pokonuje bez zbędnego wysiłku?
• które zadania i czynności dziecko wykonuje najchętniej?
• które działania dają dziecku radość i zadowolenie podczas wykonywania i tuż po ich zakończeniu?

Rozpoznanie mocnych stron, które są potencjałem w naszych dzieciach, to kluczowe zadanie dla rodziców. Psychologia pozytywna wychodzi z założenia, że rozwijanie talentów i odnajdywanie dobrych cech sprawia, że ludzie świadomi swoich uzdolnień już od dzieciństwa częściej osiągają sukces w dorosłym życiu.

Przeczytaj też: Dojrzałość emocjonalna u dziecka – kiedy się kształtuje?

Rodzaje talentów wg Gallupa

Ponieważ osobowość człowieka kształtuje się do około 15. roku życia, to dla tego wieku i wzwyż zdefiniowano 34 talenty neuronalne, które są obszarami indywidualnego potencjału i mogą stać się silną stroną danej osoby.

Talenty wg Gallupa zostały podzielone na cztery obszary:

• wykonywanie, do którego zaliczyć można takie talenty, jak np. naprawianie, organizowanie, osiąganie;
• wpływanie, m.in. wiara w siebie, czar czy umiejętność dowodzenia;
• budowanie relacji – to obszar, który mieści w sobie empatię, indywidualność, zgodność, ale i rozwijanie innych;
• myślenie strategiczne skupia w sobie m.in. wizjonerstwo, analitykę oraz odkrywczość.

Zobacz też: Czym jest syndrom jedynaka?

Dla dzieci młodszych, między 10. a 14. rokiem życia, określono w Instytucie Gallupa 10 talentów – soczewek, dzięki którym młody człowiek na własnych zasadach odbiera świat i wchodzi z nim w interakcję.

Zainteresowanie się tematyką talentów wg Gallupa polecane jest szczególnie rodzicom starszych dzieci, zastanawiających się nad wyborem drogi życiowej. Uzupełniając prosty, ale wysoko oceniany dzięki swej niezawodności test mocnych stron, młody dorosły może dokładnie określić swoje naturalne predyspozycje. Na podstawie otrzymanych wyników może zadecydować o kształcie ścieżki zawodowej, wybierając profil liceum czy kursy i zajęcia pozalekcyjne, rozwijające właśnie te umiejętności, które już w sposób naturalny są silne, a praca nad nimi tylko pogłębi skuteczność odpowiednich synaps.

Przeczytaj również: Uważny rodzic, czyli jaki?

Talent – ciężka praca czy genetyka?

Ustaliliśmy już, że każde dziecko, każdy człowiek jest utalentowany, bo talent to nic innego, jak mocna strona oraz potencjał konkretnej osoby. Takie założenie wynika z psychologii pozytywnej i bardzo pomaga w budowaniu własnej wartości. Ludzie, którzy rodzą się z „dodatkowym” talentem – czymś, co wywołuje zachwyt i zadziwienie, to być może ludzie, którym pozwolono być sobą? Naukowcy zastanawiają się obecnie nad tym, czy talent (np. artystyczny) jest dziedziczony, czy jednak to środowisko, w którym wychowuje się dziecko (np. dom, w którym rodzice również wykonują artystyczny zawód) przyczynia się bezwzględnie do rozwoju uzdolnienia?

Dzieci wybitnie zdolne wyróżniają się na tle swoich rówieśników, gdyż wcześniej osiągają pewne umiejętności, np. mają lepszą sprawność motoryczną, poznawczą, są bardziej ciekawe świata lub wykazują niezwykłą kreatywność i ekspresję. Jednocześnie, jako osoby bardziej wrażliwe, mogą być nadpobudliwe, mniej dojrzałe emocjonalnie oraz samotne, nie potrafią np. porozumieć się na wspólnej płaszczyźnie ze swoimi kolegami. Z powyższych powodów proces kształcenia (ogólny, artystyczny, pozalekcyjny, itp.) powinien być mocno zindywidualizowany, zaspokajający specyficzne potrzeby dziecka wybitnie utalentowanego.

Zobacz też: Jak nauczyć dziecko kolorów i kształtów?

Które talenty ujawniają się najwcześniej?

Na wczesnym etapie przedszkolnym najwcześniej możemy zauważyć uzdolnienia:

• muzyczne,
• plastyczne,
• baletowe,
• językowe,

Kim Tegel, badaczka z University of Western Sidney, zredagowała listę charakterystycznych cech, które ujawniają się u utalentowanego dziecka. Są to m.in.:

• kreatywne podejście do przedmiotów i wykorzystywanie zabawek bądź urządzeń w sposób nowatorski;
• specyficzne poczucie humoru i posługiwanie się dowcipami, których rówieśnicy nie rozumieją;
• zauważanie zależności zachodzących w świecie, w przyrodzie, cyklu życia;
• nabycie umiejętności czytania ze zrozumieniem zdecydowanie wcześniej od kolegów z grupy oraz operowanie faktami i analizowanie ich;

Zobacz też: Dziecko nie chce uczyć się literek – co robić?

• ciekawość świata i zadawanie pytań poruszających trudne i abstrakcyjne tematy, takie jak czas, odchodzenie, itp.;
• kwestionowanie treści opowiadań, które poruszają nierealne i niemające prawa zaistnieć w rzeczywistości wydarzenia;

Bardzo często z listy oznak wybitnie uzdolnionego dziecka korzystają nauczyciele przedszkolni i wczesnoszkolni. Szczególnie ci świadomi, że praca z utalentowanym dzieckiem wymaga innego podejścia, podobnego do edukacji specjalnej.

Jeżeli 2- lub 3-letnie dziecko potrafi dłużej niż inne dzieci skoncentrować się na jakiejś czynności, wykazuje zainteresowanie literami i cyframi, zna swoje umiejętności i wybiera zabawę ze starszymi dziećmi lub dorosłymi, dodatkowo potrafi bawić się zabawkami przeznaczonymi dla dzieci dwukrotnie starszych od siebie, to można przyjąć, że mamy do czynienia z wybitnie uzdolnionym maluchem.

Z kolei o utalentowanym 3- i 4-latku możemy mówić, jeżeli dziecko w tym wieku wykazuje dużą elokwencję oraz umiejętność dyskutowania, negocjowania i argumentowania, potrafi w skupieniu słuchać, interesują go książki, potrafi narzucić komuś swoje zdanie i przejąć inicjatywę.

To też może Cię zainteresować: Części mowy – jak pomóc dziecku w ich nauce?

Wybitnie zdolny 5- i 6-latek samodzielnie czyta już książki i staje się specjalistą w dziedzinach, którymi zazwyczaj interesują się dorośli, potrafi snuć abstrakcyjne teorie, ma znakomitą pamięć, rywalizuje jak równy z równym ze starszymi podczas rozgrywek planszowych, często posiadł też umiejętność gry na jakimś instrumencie.

Jednak najbardziej charakterystyczną cechą definiującą uzdolnione dziecko i występującą na każdym etapie, już od wczesnego dzieciństwa, jest potrzeba niezależności. Aby nie zatracić naturalnego talentu, niezbędne jest, aby wszyscy, począwszy od rodziców, opiekunów i wychowawców, szanowali tę niezależność i pomagali dziecku w budowaniu pewności siebie.

Sprawdź też: Do czego służy diagnoza szkolna?

Jak wspierać utalentowane dziecko i rozwijać jego zdolności?

W celu zapewnienia dziecku jak najlepszych warunków do rozwijania talentów należy pozostawić mu pełną swobodę dorastania. Dziecko ma w tym czasie jak najwięcej poznawać, dotykać, obserwować, doświadczać i pogłębiać zdolności intelektualne.

• Pozwól dziecku na dokonanie wyboru zajęć hobbystycznych i aktywny udział w nich.
• Pozwól dziecku na popełnianie błędów i mierzenie się z ich konsekwencjami.
• Nie narzucaj wiedzy i dziedzin, którymi dziecko nie jest zainteresowane.
• Zawsze doceniaj ciekawość świata, przejmowanie inicjatywy oraz zadawanie pytań.
• Zachęcaj dziecko do kreatywności, nawet jeżeli jego pomysły wydają się być szalone.

Dziecko w wieku przedszkolnym uczy się spontanicznie, przez cały czas. Czasem wtedy, gdy skupia uwagę na konkretnej rzeczy, a czasem zupełnie mimochodem. Program rozwojowy nie powinien zatem być narzucony z góry i konsekwentnie realizowany, a raczej niech będzie jedynie pewną ramą, wokół której – nadążając za dzieckiem oraz jego aktualnymi zainteresowaniami i zapałem – realizowane są poszczególne aktywności stymulujące.

Stymulowanie rozwoju talentu u dziecka zmierza do powstania, doskonalenia i utrwalenia pewnych sprawności i polega na stwarzaniu odpowiednich sytuacji, zachęcających do podjęcia działań aktywizujących.

Przeczytaj również: Teatr dla dzieci

Jakie trudności może napotkać wybitnie utalentowane dziecko?

Częstym problem występującym podczas rozwijania uzdolnień u dzieci jest nieharmonijność tego rozwoju. Są obszary, w których utalentowane dziecko przewyższa swoich rówieśników, ale są też takie, w których może rozwijać się poniżej przeciętnej. Dzieci obdarzone wysoką inteligencją mogą wykazywać braki natury społeczno-emocjonalnej. Bywa że mają trudności w panowaniu nad złością, źle znoszą niepowodzenie i krytykę, nie tolerują sprzeciwu, potrzebują nieustannej atencji oraz zwycięstw i pochwał, mogą cechować się także niższą sprawnością fizyczną.

Aż do 50 % wybitnie utalentowanych dzieci w trakcie nauki szkolnej doświadcza Syndromu Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych (SNOS). W przypadku zdolnych dzieci wszyscy spodziewają się po nich osiągania doskonałych wyników również w szkole, natomiast należy zdać sobie sprawę, że nie wszyscy uczniowie wykazujący uzdolnienia specjalne będą mogli wykorzystać swój potencjał na gruncie edukacyjnym. Dodatkowo, część zdolnych uczniów nie radzi sobie w dziedzinach, w których – z założenia – powinna osiągać sukcesy. Czynnikami powodującymi trudności szkolne mogą być:

• nierówne tempo rozwoju intelektualnego i emocjonalnego;
• negatywne oddziaływanie grupy rówieśniczej;
• negatywne oddziaływanie środowiska domowego;
• różnice osobowościowe.

To też może Cię zainteresować: Jaki mikrofon dla dziecka?

Uczniowie zdolni to uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych i warto, mając takie dziecko, poszukać dla niego odpowiedniej szkoły. Badania wykazały pewną nieadekwatność wyników testów badających zdolności intelektualne, twórcze i specjalne do wyników testów osiągnięć szkolnych i sprawdzianów. Okazuje się, że nawet wybitny talent nie jest tożsamy ze świetnymi ocenami. Polskie Prawo Oświatowe ma wprawdzie narzędzia wspomagające pracę ze zdolnym uczniem, jak chociażby indywidualny tok nauczania czy programy stypendialne, ale nie są to rozwiązania systemowe i szkoły rzadko z nich korzystają. Najlepsze więc, co może spotkać uzdolnione dzieci, to mądrzy rodzice, którzy będą potrafili w odpowiedni sposób pokierować edukacją małego artysty lub młodego geniusza.